Замежныя найміты ў Лівіі

Замежныя найміты ў Лівіі — узброеныя фарміраванні, якія меркавана ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях на абодвух баках у грамадзянскай вайне ў Лівіі.

На баку лівійскіх паўстанцаў

правіць

На баку Пераходнага Нацыянальнага Савета па некаторых даных ваяваў даволі стракаты кантынгент наймітаў з сярэднеазіяцкіх краін, у першую чаргу з Афганістана, Бангладэш, Таджыкістана, Ірака і Емена[1] і Пакістана, а таксама з Катара, ААЭ, Лівана, Іарданіі і Заходняй Еўропы.

23 жніўня Мухамад Кадафі ў тэлефоннай размове з Кірсанам Ілюмжынавым паведаміў, што верным ім сілам у Трыпалі супрацьстаяць не паўстанцы, а падраздзяленні НАТА і найміты[2]. Пачынаючы з 23 жніўня аб удзеле ў грамадзянскай вайне ў Лівіі Асаблівай паветранай службы (SAS) пісалі брытанскія газеты — The Guardian[3] (каардынацыя нападаў паўстанцаў), Daily Telegraph[4][5] (паляванне на Кадафі).

26 кастрычніка начальнік генеральнага штаба ўзброеных сіл Катара Хамад бен Алі аль-Атыя ў г. Доха, дзе праходзіла сустрэча начальнікаў штабоў узброеных сіл дзяржаў, якія ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях у Лівіі, афіцыйна прызнаў удзел сотняў катарскіх вайскоўцаў у баявых дзеяннях на баку ваенізаваных фармаванняў Пераходнага нацыянальнага савета (ПНС) Лівіі, што супярэчыла мандату ААН, выдадзенаму кааліцыі ў сакавіку 2011 г.[6][7][8]

На баку ўрада Лівіі

правіць

Найміты, як мяркуецца, што ваявалі на баку лівійскага лідара Муамара Кадафі, былі пераважна з краін Чорнай Афрыкі (Ліберыя, Эрытрэя, Мазамбік, Лесота, Гамбія, Судан, Танзанія, Бенін, Тога, Маўрытанія, Самалі, Камерун, ЦАР, Ангола, Чад, Гвінея, Нігерыя, Кот-д’Івуар)[9]. Яны не ведалі мясцовай арабскай мовы і часцей за ўсё гаварылі на англійскай або французскай[10][11]. Дакладны ці хаця б прыблізны лік колькасці наймітаў з афрыканскіх краін, якія прыбылі на тэрыторыю Лівіі для вядзення вайны, невядомы. Была інфармацыя і аб наёмніках з Алжыра, Афганістана, Шры-Ланкі, Украіны, Сербіі, Румыніі і нават Расіі і Беларусі, якія змагаліся на баку Кадафі[10][11].

Вядома, што Кадафі не давяраў уласнай арміі, таму ў процівагу ёй у Лівіі былі створаны альтэрнатыўныя ўзброеныя сілы — кацібы — асабістая гвардыя Кадафі, якая фарміравалася за кошт муртазакаў (наймітаў, пераважна з Чада). Кожнай кацібай кіраваў сваяк Кадафі. Калі воінскія часці дыслакаваліся за межамі гарадоў, то кацібы заўсёды раскватараваны ў гарадской мяжы, як правіла — у цэнтры. Менавіта гэтыя часці былі апорай законнай улады, і менавіта найміты ў самым пачатку рэвалюцыі адкрылі агонь на паражэнне па дэманстрантах, тады яшчэ бяззбройных[12][13][14].

Пасля 22 лютага, калі кіраўнік МУС Абдула Фатах Юнес перайшоў на бок мяцежнікаў, галоўнымі ворагамі паўстанцаў былі абвешчаны найміты. Яшчэ 20 лютага паведамлялася пра зверствы наймітаў у Бенгазі, дзе былі ўжыты нажы і буйнакаліберная зброя[15]. Пасля таго, як рэвалюцыянеры ўзялі пад кантроль Бенгазі 24 лютага, паступілі паведамленні аб расправах над наёмнікамі з афрыканскіх і арабскіх краін з боку «народных дружын»[16].

25 лютага паведамлялася, што найміты расстрэльваюць дэманстрантаў з усходняга прыгарада Трыпалі[17].

Як паведаміла міжнародная праваабарончая арганізацыя «Human Rights Watch», ёй не ўдалося знайсці ніводнага пацверджання выкарыстання наймітаў у канфлікце. З некалькіх соцень чалавек, затрыманых на ўсходзе краіны па абвінавачванні ў наймніцтву, усе апынуліся альбо замежнымі рабочымі, альбо салдатамі ўрадавых войскаў[18].

Тым не менш, асобныя відэаматэрыялы, нягледзячы на іх сумніўнасць, могуць сведчыць аб наяўнасці наймітаў у Лівіі. Самым першым сведчаннем на карысць версіі прымянення наймітаў уладамі стала відэа, на якім замежнікі ўжывалі гвалт у адносінах да людзей на вуліцы ў Бенгазі[19].[20].

Беларускія найміты

правіць

У канцы лютага ў заходніх СМІ з’явілася інфармацыя, што ў падаўленні вулічных беспарадкаў прымалі ўдзел беларускія найміты[21]. Пазней, у красавіку, інфармацыю аб прысутнасці наймітаў з Беларусі апублікавала «Камсамольская праўда». Выданне таксама павеламляла, што сур’ёзную дапамогу аказваюць беларускія ваенныя спецыялісты, чыя прысутнасць у Лівіі дапамагла Кадафі ў першыя месяцы вайны павялічыць мабільнасць войскаў, прадпрымаць паспяховыя контратакі і нават зберагчы значныя сілы і рэсурсы ад авіяўдараў НАТА. Таксама яны займаліся эксплуатацыяй некаторай армейскай тэхнікі. Паводле інфармацыі ад «Камсамольскай праўды», у Лівіі падчас грамадзянскай вайны знаходзіліся некалькі сотняў ваенных саветнікаў і наймітаў з Беларусі[11].

Выданню ўдалося датэлефанавацца да аднаго з меркаваных наймітаў па імені Міхаіл, які знаходзіўся ў Лівіі ўжо больш за год. Паводле яго слоў, зарплата замежнікаў складала амаль 3000 долараў у месяц. Міхаіл таксама адзначыў, што ў Лівіі некалькі сотняў вайсковых спецыялістаў з Беларусі. Яны не прымаюць непасрэднага ўдзелу ў баявых дзеяннях супраць паўстанцаў, але ўвесь час знаходзяцца на баявых пазіцыях. Многія служылі яшчэ ў Афганістане і праходзілі падрыхтоўку на расійскіх базах спецназа. Таксама «Камсамольская праўда» згадала нейкую кантору з Мінска, якая нібыта прапануе работу за мяжой для адстаўных вайскоўцаў.

У верасні прадстаўнікі ПНС заявілі, што ў іх ёсць інфармацыя аб удзеле беларускіх снайпераў у баявых дзеяннях на баку ўрадавых сіл[22].

Чацвёра грамадзян Беларусі (Валерый Гардзіенка, Ігар Едзімічаў, Фёдар Труфанаў[23], Вячаслаў Качура[24]) 2011 года трапілі ў палон да паўстанцаў у Трыпалі, дзе былі асуджаны на 10 гадоў пазбаўлення волі за супрацоўніцтва з лаялістамі[25]. Пасродкам доўгіх перамоваў, удалося дамагчыся датэрміновага вызвалення беларускіх грамадзян, апошні з якіх, Качура, вярнуўся дадому ў 2018 годзе[24].

Афіцыйна беларускі ўрад адмаўляў прысутнасць беларускіх ваенных спецыялістаў і наймітаў у Лівіі падчас грамадзянскай вайны.

Пасля 2011 года

правіць

Пасля звяржэння ўрада М. Кадафі частка наймітаў, якія ваявалі на баку ўладаў, трапілі ў палон да Пераходнага Нацыянальнаму Савету. Усе яны былі асуджаны за «дапамаганне рэжыму», атрымаўшы ад 10 гадоў да пажыццёвага турэмнага зняволення. У прыватнасці, у маі 2012 года дваццаць чатыры замежных грамадзян з Расіі, Украіны і Беларусі прысуджаны да пазбаўлення свабоды за супрацоўніцтва з былым урадам. Аднак самі асуджаныя адмаўлялі свае сувязі з кадафістамі, запэўніваючы, што яны прыехалі для работы ў нафтавай кампаніі[25].

7 мая 2019 года войскам Лівійскай нацыянальнай арміі Халіфа Хафтара ўдалося збіць знішчальнік УНЗ Mirage F1 пад Трыпалі. Пілот быў узяты ў палон. Меркавана, лётчык з’яўляецца грамадзянінам Партугаліі[26].

19 мая з’явілася інтэрв’ю «Камсамольскай праўды» з генералам ЛНА Абдулсалам Хасі, які згадваў, што за войскі ўрада Сараджа ваююць замежныя найміты з Туніса, Афганістана, Судана і Емена[27].

22 мая на малдаўскім інфасайце «Блокнот» з’явіўся артыкул, у якім паведамлялася, што, як мяркуецца, на баку Сараджа ў раёне Трыпалі змагаюцца найміты з Малдовы. Сайт спасылаўся на лівійскага журналіста Фараха Альярыха, які на сваёй старонцы ў Твітары размясціў фота карабля Amazon Giurgiulesti пад малдаўскім сцягам. На борце былі БА амерыканскай вытворчасці, а таксама ўзброеныя людзі, якія магчыма з’яўляюцца грамадзянамі Рэспублікі Малдова[28].

23 верасня, падчас свайго наступлення на Эз-Завію, у горадзе Бір-Алак ЛНА, па словах аднаго з мясцовых жыхароў, сутыкнулася з чадскімі наймітамі. Вайскоўцы вымусілі наймітаў адступіць, але апошнія ў адказ пайшлі ў контатаку пры падтрымцы турэцкіх ударных беспілотнікаў. Бой доўжылася цэлы дзень, у выніку чаго хафтараўцы занялі горад. Падчас гэтага разбуранымі апынуліся мячэць і некалькі дамоў мясцовага насельніцтва[29].

У сваю чаргу, апанент Сараджа фельдмаршал Хафтар карыстаўся падтрымкай суданскіх апалчэнняў Джанджавід[30], РСР, сепаратыстаў Дарфура[31] і расійскай ПВК «Вагнер» (гл. Дзейнасць ПВК «Вагнер» у Лівіі).

Бакі актыўна прыцягвалі замежных пілотаў[32]. Іх удзел у канфлікце быў абумоўлены недахопам кадраў[33]. Лётчыкі, якія змагаліся за Сараджа, былі як правіла партугальцамі, амерыканцамі, эквадорцамі, туркамі, украінцамі, у той час у самалётах Хафтара сядзелі расіяне, егіпцяне і эміратцы[34] (гл. Авіяцыя Лівіі падчас грамадзянскай вайны).

Заўвагі

правіць
  1. Афганские наемники готовят решающий штурм Бени-Валида Архівавана 8 кастрычніка 2011.
  2. Старший сын Каддафи утверждает, что в Триполи воюют подразделения НАТО и наемники Архівавана 27 ліпеня 2020.
  3. Richard Norton-Taylor.. SAS troopers help co-ordinate rebel attacks in Libya. The Guardian, 23 August 2011. Архівавана з першакрыніцы 15 верасня 2012.
  4. Thomas Harding, Gordon Rayner and Damien McElroy.. Libya: SAS leads hunt for Gaddafi. Daily Telegraph, 24 Aug 2011. Архівавана з першакрыніцы 15 верасня 2012.
  5. Richard Spencer and Ruth Sherlock.. The hunt for Gaddafi: 'even if he is in hell, we will chase him there and fight'. Daily Telegraph, 03 Sep 2011. Архівавана з першакрыніцы 15 верасня 2012.
  6. Росбалт. Катар признал участие своих солдат в боевых действиях в Ливии
  7. Интерфакс. Катар признал, что оказывал военную помощь ливийской оппозиции
  8. Коммерсант. Власти Катара признали участие в войне в Ливии на стороне ПНС
  9. Псы войны
  10. а б Глава ПНС: На стороне Каддафи сражаются наемники из России
  11. а б в правды», Комсомольская правда | Сайт «Комсомольской (2011-04-06). "На стороне Каддафи воюют белорусские партизаны". KP.BY - сайт «Комсомольской правды»(руск.). Праверана 2017-10-07.(недаступная спасылка)
  12. Орхан Джемаль: о Ливии и войне
  13. Ъ-Огонек — Перестрелка вместо перестройки
  14. Повстанцы в Мисурате смеются над Каддафи — Известия
  15. Ливия: оппозиционеров убивают секретные иностранные наемники Архівавана 23 лютага 2011.//MIGnews.com ,20.02.2011 г.
  16. Бежавшие из Ливии египтяне рассказывают о зверствах наемников и бомбардировках // «Российская Газета», 24 февраля 2011 г.
  17. В Ливии наёмники открыли огонь по манифестантам//Eesti Rahvusringhääling, 25.02.2011 г.
  18. Black men mistaken for mercenaries
  19. Mercenaries in Libya
  20. Arab Awakening — Libya: Through the fire 14:24
  21. СМИ: в расправе над ливийскими повстанцами, возможно, участвуют наемники из Белоруссии
  22. Белорусских снайперов в Ливии не было, заявил МИД
  23. В Минск вернулся белорус, который провел в ливийском плену больше шести лет // Комсомольская правда, 2 февраля 2018(недаступная спасылка)
  24. а б Источник: освобожденный из плена в Ливии белорусский военный прибыл в Минск// РИА Новости, 2 февраля 2018
  25. а б Суд над русскими «наемниками» в Ливии возмутил Москву // RT, 5 июня 2012
  26. Пилот сбитого ЛНА под Триполи истребителя захвачен в плен
  27. Битва за Триполи: армия маршала Халифы Хафтара штурмует ливийскую столицу //Комсомольская правда, Александр Коц, 19 мая 2019(недаступная спасылка)
  28. Молдавские наёмники воюют в Ливии? Архівавана 24 мая 2019.
  29. Ливиец рассказал о сражении турецких и чадских бойцов с ЛНА Архівавана 2 сакавіка 2021.
  30. "1,000 Sudanese militiamen arrive in Libya". Radio Dabanga. 2019-07-25. Архівавана з арыгінала 2019-07-26. Праверана 2019-07-26.
  31. La rébellion tchadienne "préoccupée par la situation sécuritaire délétère" en Libye
  32. Great, Now There Are Two Competing Libyan Air Forces. warisboring.com (4 жніўня 2016). Праверана 10 April 2019.
  33. The Libyan National Army Is Running Out of Air Power. warisboring.com (17 красавіка 2017). Праверана 10 April 2019.
  34. "Portuguese pilot 'captured in Libya after Haftar's forces shoot down plane'". The Independent. 7 May 2019. Архівавана з арыгінала 14 June 2022. Праверана 25 May 2019.