Казімір Контрым

Казімір Контрым (1772, Багданава Ашмянскі павет Вялікае Княства Літоўскае — 1836, Шыдлаў; псеўданімы: Ojciec; P. Piotr spod Krewy; Poklus), у расійскай традыцыі Казімір Восіпавіч Контрым (руск.: Казимир Осипович Контрым) — польскі пісьменнік, публіцыст і палітычны дзеяч, сузаснавальнік Таварыства шубраўцаў.

Казімір Контрым
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	1777 ці 1772
Месца нараджэння	Багданава, Куранецкі сельсавет, Беларусь
Дата смерці	11 чэрвеня 1836(1836-06-11)
Месца смерці	Шыдлаў, Шыдлаўская гміна, Сташоўскі павет, Свентакшыскае ваяводства, Польшча
Грамадзянства	Рэч Паспалітая  Расійская імперыя
Альма-матар	Віленскі ўніверсітэт
Месца працы	Dziennik Wileński Powszechna Gazeta Literacka[d] Wiadomości Brukowe[d] Імператарскі Віленскі ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Грамадская дзейнасць
Член у	Таварыства шубраўцаў[d]

Біяграфія

Нарадзіўся, імаверна, у 1772 годзе, па некаторых звестках у 1776, ужо па смерці бацькі Юзафа Контрыма, уладальніка невялікага фальварка. Пачаў вучыцца ў падвыдзелавай школе ў Вільні, станам на 1791 год быў у пятым класе. Падчас паўстання 1794 года ваяваў шэраговым артылерыстам у Кракаўскім ваяводстве.

З 22 чэрвеня 1799 года быў сакратаром Віленскага цэнзурнага камітэта, які займаўся кантролем выданняў, якія з-за мяжы ўвозілі ў Расійскую імперыю. Таксама атрымаў чын калежскага сакратара. Пасля рэформы Віленскага ўніверсітэта цэнзура была ўключана ў структуру ўніверсітэта. Неўзабаве, 27 чэрвеня 1803 года быў абраны бухгалтарам універсітэта.

У 1805 годзе прызначаны на пасаду памочніка бібліятэкара Віленскага ўніверсітэта. У 1809 годзе прызначаны ад’юнкт-бібліятэкарам універсітэта, з даручэннем скласці гісторыю Віленскага ўніверсітэта.

Рэдактар і аднаўляльнік Dziennika Wileńskiego. Супрацоўнік Powszechnej Gazety literackiej (1806), якую друкавалі ў Юзафа Завадскага. Аніматар^{[удакладніць: камент.]} віленскай прэсы.

У 1816 годзе стаў сузаснавальнікам Wiadomości Brukowych, віленскага сатырычнага штотыднёвіка, які выходзіў да 1822 года. У 1817 годзе стаў сузаснавальнікам Таварыства шубраўцаў.

У 1822 годзе дацэнт і бібліятэкар Віленскага ўніверсітэта Казімір Контрым прапанаваў праект стварэння кафедры літоўскай мовы, абгрунтаваў яго ў шырокім мемарыяле куратару князю Адаму Ежы Чартарыйскаму, а як лектара раіў Леана Увойна (Леаніса Уваініса), філолага і аўтара твораў літоўскай мовай. Праект не рэалізавалі, але ўніверсітэт не выпускаў пытання літоўскай мовы з увагі, адпраўляў сваіх студэнтаў, напрыклад Каятана Незабытоўскага, у экспедыцыі за кошт універсітэта вывучаць літоўскую на мясцовасці.

У 1824 годзе страціў пасаду ў Віленскім універсітэце. У 1825 годзе выйшаў у адстаўку, пераехаў у Варшаву. Кароткі час рэдагаваў у Варшаве Bibliotekę handlową і Wiadomości handlowe. Як чыноўнік Банка Польскага па даручэнні міністра фінансаў займаўся даследаваннем стану прамысловасці і гандлю, а таксама агульнага эканамічнага стану Палесся, у 1829 годзе здзейсніў паездку па рэгіёне, па выніках якой выдаў Opis podróży po Polesiu у некалькіх дзясятках асобнікаў, паўторна выданы ў 1839 годзе Эдвардам Рачынскім у Познані.

Падчас паўстання 1830—1831 гадоў быў членам паўстанцкіх улад у былым Вялікім Княстве Літоўскім.

Творчасць

Важнейшыя творы

1. Kodeks szubrawski. Przyjęty przez Towarzystwo 18 czerwca 1817, Rozmaitości (дадатак да Gazety Korespondenta Warszawskiego) 1818/1819, nr 37, 39, 41, 43-44, 47; Pamiętnik Lwowski 1818 wrzesień; Tygodnik Wileński 1819 i odb. Wilno 1819, (суаўтары М. Балінскі, К. Стравінскі); рускі пераклад (1818)

2. Prawidła ogólne dla powszechności księgarskiej w Królestwie Polskim (projekt), 1818, рукапіс у Biblioteka im. Zielińskich w Płocku; аўтарства вызначыў З. Скварчынскі (K. Kontrym. Towarzystwo Szubrawców. Dwa studia, Łódź 1961, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Wydział I nr 48)

3. Powody zaprowadzenia nauki języków orientalnych w Uniwersytecie Wileńskim, напісана каля 1820; рукапіс у Biblioteka Czartoryskich, sygn. 5458

4. Dykcjonarz, rękopis fragm. Biblioteka im. Zielińskich w Płocku, częściowo ogłoszony pt. Uwagi pana Piotra, Wiadomości Brukowe 1821—1822; фрагменты рукапісу апублікаваў З. Скварчынскі, як у пазіцыі 2 вышэй, s. 72

5. Uwagi na temat przekładu kodeksu Napoleona, рукапіс і аўтарства як у пазіцыі 2 вышэй.

6. Jak wiele przyłożyli się monarchowie rosyjscy do rozszerzenia nauk w kraju swoim, рукапіс і аўтарства як у пазіцыі 2 вышэй.

7. Podróż… urzędnika Banku Polskiego, odbyta w r. 1829 po Polesiu, (Warszawa) 1829, (wyd. litograficzne; w kilkudziesięciu egz.); wyd. następne Poznań 1839.

Таксама публікаваў свае творы ў часопісах Biblioteka Handlowa (рэдактар у 1830), Dziennik Wileński (1815—1818; тут між іншым: Pociecha w nieszczęściu, fragmenty przekł. dzieła F. R. Weiss: Principes philosophiques, politiques et moraux, 1815, nr 1), Dzieje Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej (1820—1822; тут між іншым: Historia zakonu braci miłosierdzia, czyli bonifratrów, z dodatkiem wiadomości o szczególnych fundacjach tego zakonu w Polszcze i Litwie, 1820, s. 565—572), Gazeta Literacka Wileńska (1806), Wiadomości Brukowe (сурэдактар у 1816—1822; тут між іншым у 1817 № 5: Pochlebstwo i prawdomówność), Wiadomości Handlowe (рэдактар у 1830).

Лісты і матэрыялы

1. Do Rządu Imperatorskiego Wileńskiego Uniwersytetu z 19 sierpnia 1805, wyd. T. Turkowski: Materiały do dziejów literatury i oświaty na Litwie i Rusi t. 1, Wilno 1935, s. 370—371, (współautor listu: T. Życki)

2. Do J. Lelewela z lat 1809—1830, rękopisy: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 4435

3. Do K. Chromińskiego z roku 1810, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2675/1

4. Do A. Dobrowolskiego z 24 stycznia 1822, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 5458

5. Bruliony listów i pism urzędowych J. Zawadzkiego z lat 1805—1823, pisanych ręką Kontryma; z rękopisów byłej Biblioteki Wróblewskich w Wilnie, sygn. 1403—1404 (Archiwum Zawadzkich) i Archiwum Głównego Akt Dawnych, wyd. T. Turkowski, jak wyżej poz. 1, t. 1-2, Wilno 1935—1937

6. Memoriał z roku 1809 w imieniu J. Węckiego i J. Zawadzkiego do Dyrekcji Edukacji Księstwa Warszawskiego w sprawie wydawania pięknych podręczników elementarnych, rękopis: Biblioteka im. Zielińskich w Płocku

7. Projekt Pamiętnika Warszawskiego, memoriał dla A. Chodkiewicza, rękopis: Biblioteka im. Zielińskich w Płocku

8. Pojaśnienie do Komisji Śledztwiennej z roku około 1824, fragmenty ogł. A. Wrzosek: Jędrzej Śniadecki t. 1, Kraków 1910.

Бібліяграфія

• Zdzisław Hordyński: O Towarzystwie Szubrawców, Lwów 1883
• «Tygodnik Ilustrowany», 30.01.1864 https://web.archive.org/web/20090902154030/http://www.kosmaty.pl/parafia/tresc_dok/tygodnik_ilustrowany_227.pdf
• Podróż Kontryma urzędnika banku polskiego odbyta w roku 1829 po Polesiu, wydana przez E. Raczyńskiego, Poznań 1839
• Mordekhai Nadav, Mark Mirsky, Murray Jay Rosman: The Jews of Pinsk, 1506 to 1880
• «Ziemia» nr 22/1929 http://ziemia.pttk.pl/Ziemia/Ziemia_NR_22_1929.pdf
• T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej — Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 150—153.

Літаратура

• Zdzisław Skwarczyński. Kazimierz Kontrym; Towarzystwo Szubrawców: dwa studia. — Łódź, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961. (Seria Prace Wydziału I; Łódzkie Towarzystwo Naukowe; nr 48)
• Калинкович, Н. Путешествие Контрыма и Крашевского // Лунинец : историко-экономический очерк / Николай Калинкович. — Минск: «Полымя», 1990. — С. 9-10.
• Іх імёны звязаны з нашым краем : Падарожжа Кантрыма і Крашэўскага // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Лунінц. р-на / укл. Т. В. Канапацкая. — Мн.: Беларусь, 1995. — С. 146—147.
• Контрым Казімір // Літаратурная карта Лунінеччыны / укл. А. Крэйдзіч. — Брэст: ААТ «Брэсцкая друкарня», 2008. — С. 322.
• Асветнікі зямлі Беларускай, X — пачатак XX ст. : энцыклапедычны даведнік. — 2-е выд. — Мінск, 2006. — С. 203.
• Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1999. — Т. 8. — С. 411.
• Беларускі фальклор : энцыклапедыя : [у 2 т.]. — Мінск, 2005. — Т. 1. — С. 705.
• Мысліцелі і асветнікі Беларусі, X—XIX стст. : энцыклапедычны даведнік. — Мінск, 1995. — С. 455.
• Следы на снегу / Александр Федута. — Минск: Лимариус, 2018. — С. 12-23.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1997. — Т. 4. — С. 232.
• Галина Шулькина, “Виленское типографическое общество”, Bibliotekininkystės ir bibliografijos klausimai 2 (1962): 147-162. = Шулькина Г. Виленское типогра­фическое общество // Науч. тр. высших учебных заведений Лит. ССР: Вопр. библиотековедения и библиогр. Вильнюс, 1962. Т. 2.

Спасылкі

• Творы Казіміра Контрыма у бібліятэцы Polona