Калодзеж

Кало́дзеж, кало́дзезь, сту́дня — гідратэхнічнае збудаванне для здабычы падземных вод для піцця і іншых патрэб. Калодзежы значна адрознівацца глыбінёй, якасцю і колькасцю вады. Калодзежная вада, звычайна, змяшчае мінералаў за рачную або якую іншую.

Калодзеж-журавель

Калодзеж з калаўротам

Каб падняць ваду наверх можа быць выкарыстана электрычная або механічная помпа, або, як у мінулым — мускульная сіла чалавека або жывёлы, або розныя дапаможныя элементы калодзежа (напрыклад рычаг — калодзеж-журавель, корба з ланцугом і іншыя). Часта калодзежы накрываюць дахам і аздабляюць разьбой.

У Беларусі

У Беларусі канструкцыі калодзежнага праёму былі разнастайныя. На Палессі, дзе вада неглыбока, выкарыстоўвалі тоўстыя ствалы дрэў з выдзеўбанай сарцавінай (студні-каўдубы). У Цэнтральнай Беларусі праём мацавалі драўлянымі плахамі, якія ставілі як вертыкальна (у некалькі ярусаў), так і гарызантальна, клалі адна на адну і мацавалі па вуглах палямі. Шырока вядомая была і зрубавая канструкцыя калодзежных праёмаў. У Панямонні калодзежы выкладалі каменнем. Пачынаючы з 1920-х гадоў увайшлі ва ўжытак калодзежы з труб з калаўротам.

Галерэя

• 
  Калодзеж-журавель у Каменцы. Невядомы мастак, 1-я палова XIX стагоддзя
• 
  Калодзеж у прадмесці Пінска Каралін. Малюнак Напалеона Орды, XIX стагоддзе
• 
  Мірскі замак, калодзеж. Рэканструкцыя, XXI стагоддзе
• 
  Паштовая марка Беларусі

Літаратура

• Кунцэвіч М. М. Кало́дзеж, калодзезь // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — С. 477—478. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
• Сергачоў С. А. Сту́дня, калодзеж // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 220. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Кало́дзеж, кало́дзезь, сту́дня // Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы / уклад.: І. Л. Капылоў [і інш.] ; пад рэд. І. Л. Капылова. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2016. — С. 333, 792. — 968 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-11-0937-7.
• Кало́дзеж, кало́дзезь // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Галоўная рэдакцыя Беларус. Сав. Энцыклапедыі, 1978. — Т. 2: Г — К / [рэдактар А. Я. Баханькоў]. — С. 590. — 765 с.
• Сту́дня // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Беларус. Сав. Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1983. — Т. 5 кн. 1: С — Улагодзіць / [рэдактар М. Р. Суднік]. — С. 352. — 663 с.
• Кало́дзеж // Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэдкалегія: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. . — Мн.: БелСЭ, 1989. — С. 236. — 575 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-014-9.
• Гуркоў У. С. Сту́дня, калодзеж // Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэдкалегія: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. . — Мн.: БелСЭ, 1989. — С. 479—480. — 575 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-014-9.
• Коло́дец / Николодышев И. С. // Т. 12. Кварнер — Конгур. — М. : Советская энциклопедия, 1973. — С. 438—439. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Колодец // Краткая энциклопедия домашнего озяйства: В 2-х т. — Т. 2: О — Я — М.: Советская энциклопедия, 1959. — С. 264—265. — 772 с. — 500 000 экз. (руск.)

Спасылкі

• Вінцэсь Мудроў — Твор «Калодзеж»