Кальвінізм

Кальвіні́зм — кірунак пратэстантызму, які ўзнік у перыяд Рэфармацыі ў XVI ст.

Рэфармацыя

95 тэзісаў Формула згоды Контррэфармацыя Рухі і дэнамінацыі   Пратэстанцызм Рэфармацыя ў Германіі Лютэранства Анабаптызм Рэфармацыя ў Швейцарыі Кальвінізм Рэфармацыя ў Нідэрландах Менаніцтва Рэфармацтва Рэфармацыя ў Англіі Англіканства Пурытанства Рэфармацыя ў Шатландыі Прэсвітэрыянства Рэфармацыя ў Францыі Гугеноты Рэфармацыя ў Рэчы Паспалітай Сацыніянства Рэфармацыя ў Італіі Ключавыя падзеі   Лейпцыгскі дыспут Вормскі эдыкт Сялянская вайна ў Германіі Шпаерская пратэстацыя Марбургскі дыспут Аўгсбургскі рэйхстаг Аўгсбургскі рэлігійны мір Вестфальскі мір Дзеячы Рэфармацыі   Марцін Лютэр (Г, 1483–1546) Філіп Меланхтан (Г, 1497–1560) Ганс Таўсен (Д, 1494–1561) Олаус Петры (Швец, 1493–1552) Ульрых Цвінглі (Швейц, 1484–1531) Жан Кальвін (Швейц, 1509–1564) Томас Кранмер (А, 1489–1556) Джон Нокс (Шат, 1514?–1572) Папярэднікі Рэфармацыі   Вальдэнсы Авіньёнскі палон пап (1309–1377) Лаларды Вялікі заходні раскол (1378–1417) Гусіцкія войны (1420 да ~1434) Паўночнае Адраджэнне

Асновы веравучэння і культу сфармуляваў французскі тэолаг Жан Кальвін (1509—1564). Як рэлігійная сістэма кальвінізм склаўся ў Жэневе (Швейцарыя), адкуль распаўсюджваўся па Еўропе. Падзяляе галоўныя палажэнне пратэстанцызму пра апраўданне верай. Адметная рыса кальвінісцкай тэалогіі — вучэнне пра наканаванне. Паводле яго, Бог загадзя абраў адных людзей на выратаванне, іншых на пагібель. Даведацца пра свой лёс да Страшнага Суда немагчыма, аднак гэта не азначае пасіўнасці: чалавек павінен паверыць, што Хрыстос выратаваў менавіта яго і даказаць гэта сваім жыццём і энергічнай дзейнасцю. Для гэтага дастаткова выконваць штодзённую працу, поспех у якой — адзнака абранасці. У кальвінісцкай этыцы ўвасобіліся каштоўнасці новага часу: прагматызм, працавітасць, жыццёвая актыўнасць. Кальвінізм займае самастойную пазіцый ў адносінах да дзяржавы, аж да прызнання права супраціўлення тырану, які пераступае запаведзі Бога. Царква ў кальвінізме мае дэмакратычны лад: святары выбіраюцца вернікамі. Паслядоўна здзейснены прынцып таннай царквы: у кальвінскім зборы няма алтароў, абразоў, аргана, свечак. Набажэнства ідзе на роднай мове, галоўную ролю адыгрывае чытанне Бібліі, пропаведзь, спяванне псалмоў. 3 7 хрысціянскіх таінстваў захаваліся хрышчэнне і прычасце. Кальвінізм існуе ў выглядзе самастойных рэлігійных арганізацый евангелічна-рэфармацкіх цэркваў, прэсвітэрыянства і кангрэгацыяналізму. Найбольш распаўсюджаны ў ЗША, Вялікабрытаніі і яе былых калоніях і дамініёнах, Нідэрландах, Швейцарыі.

Сучасны кальвінізм існуе ў трох формах — прэсвітарыянства, рэфармацтва, кангрэгацыяналізм.

Вядомыя кальвінскія зборы ў Беларусі

• Кальвінскі збор (Кухцічы)
• Кальвінскі збор (Койданава)
• Кальвінскі збор (Слуцк)
• Кальвінскі збор (Асташын)
• Кальвінскі збор (Заслаўе)
• Кальвінскі збор (Дзераўная)
• Кальвінскі збор (Смаргоні)
• Кальвінскі збор (Ізабелін) — тут была рэзідэнцыя кальвінскага суперінтэнданта (біскупа), адбываліся кальвінскія сіноды ўсёй Літвы.
• Некаторыя касцёлы былі перададзены кальвіністам, але потым зноў сталі каталіцкімі храмамі (напрыклад, касцёл ва Уселюбе)

Гл. таксама

• Іканаборскае паўстанне

Літаратура

• Кальвинизм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Кальвінізм // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 359. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Calvinism Index Архівавана 8 ліпеня 2011. — матэрыялы пра кальвінізм (англ.)
• Кальвинизм в Беларуси // Рэфармацкае багаслоўе для Беларусі Архівавана 11 студзеня 2023. (руск.)