Камп’ютарная гульня
Камп’ютарная гульня ці відэагульня (англ.: Video game) — камп’ютарная праграма, якая служыць для арганізацыі гульнявога працэсу, сувязі з партнёрамі па гульні, ці сама выступае ў якасці партнёра. Існуюць спробы вылучыць камп’ютарныя гульні як асобную вобласць мастацтва, нараўне з тэатрам, кіно і т. п.[1] Спецыяльныя распрацаваныя гульні дазваляюць выкарыстоўваць гульцоў у навукова-даследчых работах [2]. Па некаторых камп’ютарных гульнях праводзяцца аматарскія і прафесійныя спаборніцтвы — такога роду спаборніцтвы называюцца кіберспортам. Камп’ютарныя гульні часта ствараюцца на аснове фільмаў і кніг, і наадварот.

Гісторыя Правіць
Зараджэнне Правіць
Першыя прымітыўныя камп’ютарныя гульні былі распрацаваны ў 1950-х і 1960-х гадах. Яны працавалі на такіх платформах, як універсітэцкія мэйнфрэймы і камп’ютары EDSAC. Самай першай камп’ютарнай гульнёй стаў сімулятар ракеты, створаны ў 1942 годзе Томасам Голдсмітам Малодшым (англ.: Thomas T. Goldsmith Jr.) і Істлам Рэям Мэнам (англ.: Estle Ray Mann). Запыт на выдачу патэнта быў пададзены 25 студзеня 1947 года, а 14 снежня 1948 года ён атрымаў нумар 2455922.
Пазней, у 1952 годзе, з’явілася праграма «OXO», якая імітуе гульню «крыжыкі-нулікі», створаная А. С. Дугласам як частка яго доктарскай дысертацыі ў Кембрыджскім універсітэце. Гульня працавала на вялікім універсітэцкім камп’ютары, вядомым як EDSAC (англ.: Electronic Delay Storage Automatic Calculator).
У 1958 годзе Уільям Хігінботам, які дапамагаў будаваць першую ядзерную бомбу ў Брукхэйвенскай нацыянальнай лабараторыі (Аптан, Нью-Ёрк), для забавы наведвальнікаў стварыў «Tennis for Two» («Тэніс для дваіх»).
У 1962 годзе Стыў Расэл напісаў гульню Spacewar! «Касмічная вайна і Вялікая Прыгода Джона» (англ.: Spacewar and John's Great Adventure). Гульня працавала на мінікамп’ютары PDP-1 і хутка распаўсюдзілася па ўсім універсітэтам краіны.
У 1968 годзе Ральф Баер, які пазней стаў вядомы як «Кароль Відэагульні», запытаў патэнт на раннюю версію гульнявой кансолі «Television Gaming and Training Apparatus». У 1967 годзе ў Байер стварыў пінг-понг гульню, падобную на «Тэніс для дваіх». Разам з «Magnavox» ён працаваў над стварэннем першай кансолі, названай «Magnavox Odyssey» у 1972 годзе. Распрацоўка гульнявых аўтаматаў у 1970-х гадах прывяла да так званага «Залатога веку аркад». Адна з самых вядомых гульняў таго часу — «Pong».
Класіфікацыя Правіць
Камп’ютарныя гульні могуць быць класіфікаваны па некалькіх прыкметах:
- Жанр: гульня можа належаць як да аднаго, так і да некалькіх жанраў, а ва ўнікальных выпадках — адкрываць новы або быць па-за ўсялякіх жанраў;
- Колькасць гульцоў і спосаб іх узаемадзеяння: гульня можа быць аднакарыстальніцкай — разлічанай на гульню аднаго чалавека, або шматкарыстальніцкай — разлічанай на адначасовую гульню некалькіх чалавек, а таксама весціся на адным камп’ютары, праз інтэрнэт, электронную пошту, або масава;
- Візуальнае прадстаўленне: гульня можа як выкарыстоўваць графічныя сродкі афармлення, так і наадварот, быць тэкставай. Гульня таксама можа быць двухмернай або трохмернай. Ёсць і гукавыя гульні — у іх замест візуальнага прадстаўлення выкарыстоўваюцца гукі.
- Платформа: гульня можа належаць як да адной платформы, так і быць мульціплатформеннай.
Класіфікацыя па жанрах Правіць
Жанр вызначаецца мэтай гульні. Вылучаюця[3] наступныя жанры:
- Экшэн (ад па-англійску. Action/Дзеянне) — гульні, якія складаюцца ў асноўным з баявых сцэн, боек і перастрэлак. Аналагічны жанр у кіно — баявік. Экшэн падпадзяляецца на шутар (ад англ. Shoot/Страляць) дзе трэба ў асноўным страляць (прыклад: серыя гульняў Call Of Duty), файтинг (ад англ. Fight/Барацьба) дзе трэба ў асноўным біцца ў блізкім бою (часцяком — адзін на адзін. Прыклад: Mortal Combat), і аркады дзе трэба ў асноўным скакаць і ўворачиваться, а таксама нядаўна з’явіўся жанр Сурвайвал Хорар (ад англ. Survival/Выжыванне і Horror/Жах), адмысловы жанр дзе мэта гульца, як зразумела з назвы, выжыць ва ўмовах пастаяннага страху і жаху (Прыклады: Серыя Гульняў Silent Hill, а таксама Dead Space)
- Прыгоды (яны ж адвенчуры, ад па-англійску. Adventure/Прыгода) — гульні, якія валодаюць паўнавартасным літаратурным сюжэтам, і гулец у працэсе гульні сам раскрывае ўсе перыпетыі гэтага сюжэта;
- Стратэгія — гульні, у якіх трэба будаваць свае гарады, весці бізнес, кіраваць велізарнай арміяй і г. д. Гульнявы працэс можа ісці як у рэальным часе (RTS — real time strategy), так і ў пакрокавым (TBS — turn based strategy).
- Сімулятары — гульні, цалкам імітуюць якую-небудзь вобласць рэальным жыцці, напрыклад, імітацыя кіравання гоначным аўтамабілем ці самалётам;
- Галаваломкі — гульні, цалкам ці больш чым напалову складаюцца з рашэння розных лагічных задач накшталт збору кубіка Рубіка;
- Забавы — гульні, у асноўным разлічаныя на дзяцей, дзе псіхалагічны ўражанне ад адбываецца на экране карцінкі значна важней самога працэсу гульні — напрыклад, лопание бурбалак;
- Адукацыйныя — гульні, якія ўключаюць у сябе элементы навучальных праграм, якія падаюцца праз сам гульнявы працэс і, дзякуючы павышэнню цікавасці да іх у сувязі з незвычайным антуражам, пасля, добра запамінаюцца.
- РПГ(ад па-англійску. RPG — Role Playing Game/Ролевая Гульня) — жанр гульняў, адметнай асаблівасцю якіх з’яўляецца наяўнасць у персанажаў вызначаных навыкаў і характарыстык, якія пасля можна паляпшаць ці нават набываць новыя, папярэдне выканаўшы якія небудзь дзеянні (напрыклад атрымаць новы ўзровень, т.зв. «прапампоўка»). Таксама ў гульнях дадзенага жанру часцяком існуе сістэма інвентара, то ёсць у працэсе праходжання гулец можа знаходзіць/ набываць новыя віды зброі, даспехаў, дапаможных сродкаў і да т.п. RPG можа быць розных жанраў: ад стратэгій (Прыклад: SpellForce), да экшэн (Прыклад: Серыя гульняў Mass Effect)
Жанравая класіфікацыя камп’ютарных гульняў прадугледжвае ўвядзенне некалькіх дадатковых падстаў:
- Дынаміка — гульнявы працэс можа адбывацца ва ўмовах «рэальнага часу», або пакрокава;
- Перспектыва — гульня можа весціся як ад першага, так і ад трэцяй асобы.
Класіфікацыя па колькасці гульцоў і спосабу іх узаемадзеяння Правіць
Класіфікацыя па тэматыцы Правіць
- Фэнтэзі
- Гістарычныя
- У духу сучаснасці
- Касмічныя
- Постапакаліптычныя
- Міфалагічныя
- Выпадковая
- Стымпанк
Класіфікацыя па платформах Правіць
Таксама па колькасці платформаў, на якія партавана гульня:
- Мультыплатформенныя/шматплатформенныя гульні (якія выйшлі на двух і больш платформах).
- Аднаплатформенныя гульні (якія выйшлі толькі на адной платформе — платформенныя эксклюзівы).
Камп’ютарная гульня як мастацтва Правіць
камп’ютарныя гульні з’яўляюцца адной з драматычных формаў, а іх інтэрактыўнасць — гэта пытанне ступені ўдзелу, але не формы. Таму, як і іншыя формы, камп’ютарная гульня мае пяць ключавых элементаў: стыль, фабула, герой, дэкарацыі і тэма. Усе добрыя гульні павінны валодаць некаторых забаўляльным патэнцыялам, і ў большасці іх ён заснаваны на класічных законах драмы[3].
Беларусіфікаваныя Правіць
- Сімутранс (англ.: Simutrans; 1999);
- Контр-удар (англ.: Counter-Strike; 2000);
- Прага хуткасці: гарачы пераслед 2 (англ.: Need for Speed: Hot Pursuit 2; 2002);
- Маўклівы груд 3 (англ.: Silent Hill 3; 2003);
- Чыгуначны магнат 3 (англ.: Railroad Tycoon 3; 2003);
- Іншасветны стралок (англ.: Alien Shooter; 2003);
- Болеспатольны сродак (англ.: Painkiller; 2004);
- Далёкая адлегласць (англ.: Far Cry; 2004);
- НЛО2000 (англ.: UFO2000; 2004);
- Цывілізацыя IV (2005);
- Героі мяча i магіі V (2006);
- Рыцары гонару (англ.: Knights of Honor; 2007);
- Свет ліпучак (англ.: World of Goo; 2008)
- НХЛ 09 (2008) [5];
- Цывілізацыя V (2010);
- Сонечная энергія (англ.: Solar 2; 2011);
- Цывілізацыя VI (2016)[6].
З афіцыйна уключанай беларусізацыяй Правіць
- Шахцёрскае рамяство (2009; беларусізацыя дададзеная 29 лютага 2016 года[7][8]);
- Свет танкаў (2010; беларусізацыя дададзеная 10 сакавіка 2016 года[9]);
- Заводзіа (англ.: Factorio; 2012; беларусізацыя дададзеная ў 2015 годзе[10])
- Свет баявых караблёў (2015; беларусізацыя дададзеная 29 красавіка 2016 года[11], 19 снежня 2018 года беларусізацыя была прыбраная з гульні[12]);
- Легенды Айзэнвальда (2015)[13];
- Гром вайны (англ.: War Thunder; 2016; беларусізацыя дададзеная 18 верасня 2017 года[14]);
- Кніга дэманаў (англ.: Book of Demons; 2018)[15][16];
- Феадальны сплаў (англ.: Feudal Alloy; 2019)[17][18].
Распрацоўка Правіць
Музыка Правіць
Гл. таксама Правіць
- FIFA 94
- The Legend of Zelda: Ocarina of Time
- Paradise
- Гульнявая прыстаўка
- Жанры камп’ютарных гульняў
- Віртуальная рэальнасць
- Гады ў гульнях
- Alpha Protocol
- Two Thrones
- Луіджы
- Super Mario Bros. 2
- Age of Empires II: The Conquerors
- Alice: Madness Returns
- Empire Earth III
- Magicka
- Super Mario World 2: Yoshi’s Island
- Tropico
- Silent Hunter III
- Silent Hunter 4: Wolves of the Pacific
- The Legend of Zelda: Ocarina of Time
- Sacred 2: Fallen Angel
- Red Orb Entertainment
- Disciples: Sacred Lands
- Sega Saturn
- Paper Mario
- Rage
- Super Mario Galaxy
- Brink
- The Legend of Zelda: A Link to the Past
- FIFA 08
- Monolith Productions
- Ren'Py
- Star Wars: Battlefront
- Mario Kart 64
- Myst V: End of Ages
- Mario Kart Wii
- Ubisoft Paris
- Battlestations: Midway
- Tom Clancy’s EndWar
- Ubisoft Ukraine
- Dark Fall
- Wargaming.net
- CCP Games
- Crysis
Друкаваныя выданні аб камп’ютарных гульнях Правіць
Сайты аб камп’ютарных гульнях Правіць
Зноскі
- ↑ Артыкул на сайце Oldgames.ru Архівавана 19 снежня 2010. (руск.)
- ↑ Lenta.ru: Прагрэс:геймераў прыцягнулі да генетычных даследаванняў
- ↑ а б Роллингз Эндру, Морыс Дэйв. Праектаванне і архітэктура гульняў.: Пер. з англ. — М.: Выдавецкі дом «Вільямс», 2006. — С. 39-43
- ↑ GameDev.ru: Гульні (games): камп’ютарныя гульні
- ↑ https://vk.com/wall184483557_4539
- ↑ http://belazar.info/belsoft/index.php?sect=3
- ↑ https://crowdin.com/project/minecraft
- ↑ https://minecraft.gamepedia.com/Language
- ↑ https://dev.by/news/da-boyu-wargaming-peraklala-tanki-na-belaruskuyu-movu
- ↑ https://pcgamingwiki.com/wiki/Factorio#Localizations
- ↑ https://vk.com/by_reservation?w=wall-57714146_540
- ↑ https://worldofwarships.ru/ru/news/common/update-0712-holidays/(недаступная спасылка)
- ↑ http://www.by-reservation.com/
- ↑ https://forum.warthunder.ru/index.php?/topic/98234-warthunder-%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC-warthunder-%D0%BF%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%83/&page=9&tab=comments#comment-6481771 Архівавана 28 лістапада 2020.
- ↑ https://return2games.com/
- ↑ https://www.gog.com/game/book_of_demons
- ↑ http://feudalalloy.com/
- ↑ https://www.gog.com/game/feudal_alloy
Літаратура Правіць
- Яблык К. В. Гістарычныя камп’ютарныя гульні як спосаб мадэлявання гістарычнай інфармацыі// Гісторыя і матэматыка: аналіз і мадэляванне сацыяльна-гістарычных працэсаў/Рэд. Малкаў С. Ю., Грынін Л. Я., Каратаеў А. В. М.: КомКнига / УРСС, 2007. С. 263—303.
- Силбигер М. Press Play to Grow! Designing Video Games as «Trojan Horses» to Catalyze Human Development through the Conveyor Belt of Growth <! — Цісні «гуляць» і расці! Праектаванне відэагульняў як «траянскіх коней» для катализации чалавечага развіцця пры дапамозе канвеернай стужкі развіцця -> Архівавана 24 кастрычніка 2009.//John F. Kennedy University, Pleasant Hill, CA, 2008.
- Ліпкай А. Усюды грошы, грошы, грошы//ліпкай А. Скрыня Пандоры: феномен камп’ютарных гульняў у свеце і ў Расіі. — М., 2008, с. 81-91
Спасылкі Правіць
Камп’ютарная гульня на Вікісховішчы |
- камп’ютарныя гульні у DMOZ
- games-history.ru — Аб першых 3D гульнях Архівавана 20 студзеня 2012.