Вікіпедыя

Канфлікт у Судане (з 2023)

(Пасля перасылкі з Канфлікт у Судане (2023))

Канфлікт у Судане — узброенае супрацьстаянне на тэрыторыі Судана паміж Узброенымі сіламі Судана (УСС) і ваенізаванай арганізацыяй «Сілы аператыўнай падтрымкі» (САП), якая сыходзіць сваімі каранямі да апалчэння Джанджавід. Баявыя дзеянні ўспыхнулі 15 красавіка 2023 года, спачатку ахапіўшы сталіцу, а хутка і розныя іншыя часткі краіны. Сам канфлікт стаў следствам барацьбы за ўладу паміж Абдэлем аль-Бурханам і Махамедам Дагала, а таксама няўдалай спробы інтэграцыі САП у шэрагі арміі.

Канфлікт у Судане
Асноўны канфлікт: Пераход Судана да дэмакратыі
Карта сітуацыі ў Судане.      Пад кантролем Узброеных сіл Судана і саюзнікаў      Пад кантролем Сіл аператыўнай падтрымкі      Пад кантролем Народна-вызваленчага руха Судана–Поўнач (аль-Хілу)      Пад кантролем Вызваленчага руха Судана (аль-Нур)      Пад кантролем Аб’яднаных сіл абароны Дарфура      Пад сумесных кантролем Сіл аператыўнай падтрымкі і Народна-вызваленчага руха Судана—Поўнач (аль-Хілу)

Карта сітуацыі ў Судане.      Пад кантролем Узброеных сіл Судана і саюзнікаў      Пад кантролем Сіл аператыўнай падтрымкі      Пад кантролем Народна-вызваленчага руха Судана–Поўнач (аль-Хілу)      Пад кантролем Вызваленчага руха Судана (аль-Нур)      Пад кантролем Аб’яднаных сіл абароны Дарфура

     Пад сумесных кантролем Сіл аператыўнай падтрымкі і Народна-вызваленчага руха Судана—Поўнач (аль-Хілу)
Дата з 15 красавіка 2023
Месца Судан Судан
Прычына барацьба за ўладу, спробы інтэграцыі САП у шэрагі арміі
Статус

канфлікт працягваецца, у 2023 годзе неадразова ўводзіўся рэжым спынення агню

Праціўнікі
Пераходны суверэнны савет
Узброеныя сілы Судана
Народна-вызваленчы рух Судана–Поўнач (фракцыя М. Агара)
/ Вызваленчы рух Судана (фракцыі М. Тамбура і М. Мінаві)
Рух за справядлівасць і роўнасць
Народнае супраціўленне Судана 		Сілы аператыўнай падтрымкі
Урад міру і адзінства (з 2025)

Народна-вызваленчы рух Судана–Поўнач (фракцыя А. Хілу)

Вызваленчы рух Судана (фракцыя А. Нура)

Аб’яднаныя сілы абароны Дарфура

Камандуючыя
Абдэль Фатах аль-Бурхан,
Ясір аль-Ата,
Шамс ад-Дзін Хабашы 		Махамед Хамдан Дагала,
Абдэльрахім Дагала,
Абдэль Рахман Джума
Сілы бакоў
ад 100 000 да 150 000 байцоў[18] 100 000 байцоў[19]
Агульныя страты
150 000 — 522 000 загінулых (станам на 20.01.25)

8,8 млн унутрана перамешчаных асоб і 3,5 млн бежанцаў за мяжой (станам на 05.02.25)

200 вайскоўцаў УС Егіпта трапілі ў палон да прыхільнікаў Дагала (захоплены 15.04.23, вызвалены 19.04.23)

Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Першапачаткова асобныя СМІ назвалі падзеі спробай дзяржаўнага перавароту[20]. З часам у медыя загаварылі аб перарастанні барацьбы ў грамадзянскую вайну[21].

Сутыкненні выклікалі гуманітарны крызіс у сталіцы краіны і прыпыненне паветраных зносін. Міжнародная супольнасць аднадушна выказалася ў нейтральным ключы і заклікала бакі да міру. Аднак асобныя дзяржавы і замежныя сілы былі абвінавачаны ў падтрымцы таго ці іншага боку.

УСС і САП неадразова абвяшчалі аб часовым спыненні баявых дзеянняў, але не адно перамір’е не выконвалася фракцыямі канфлікту, таму супрацьстаянне працягвалася.

Перадгісторыя

правіць

19 снежня 2018 года ў Судане ўспыхнулі пратэсты з-за рэзкага росту цэн і пагаршэння эканамічнага стану[22]. У студзені 2019 года ўвага пратэстуючых пераключылася з эканамічных пытанняў на заклікі да адстаўкі прэзідэнта краіны Амара аль-Башыра, які знаходзіўся ва ўладзе амаль 30 гадоў[23][24].

На гэтым фоне 11 красавіка адбыўся дзяржаўны пераварот, і да ўлады прыйшлі вайскоўцы. Новым кіраўніком дзяржавы стаў Абдэль Фатах аль-Бурхан, узначаліўшы Пераходны ваенны савет. На змену яму прыйшоў Суверэнны савет. У яго склад увайшлі як грамадзянскія асобы, так і вайскоўцы. За два гады дадзены орган так і не змог прымірыць бакі з глыбокімі палітычнымі рознагалоссямі, што існавалі яшчэ ў часы аль-Башыра. Больш за тое, Савет пачаў праводзіць жорсткія эканамічныя рэформы, каб прэтэндаваць на пазыкі Міжнароднага валютнага фонду, аднак такое рашэнне выклікала супраціў сярод насельніцтва[25].

21 верасня 2021 года прыхільнікамі экс-прэзідэнта Амара аль-Башыра была арганізавана спроба дзяржаўнага перавароту, але яна правалілася[26][27].

25 кастрычніка таго ж года, у выніку канфлікту паміж вайсковымі і грамадзянскімі прадстаўнікамі ўлады, генерал Бурхан здзейсніў дзяржаўны пераварот, усталяваўшы поўнае панаванне арміі ва ўрадзе. Быў арыштаваны прэм’ер-міністр Абдала Хамдок.

Прычыны і пазіцыі

правіць

З моманту апошняга перавароту краінай кіравала ваенная хунта (Пераходны суверэнны савет Судана)[28]. Камандуючы Узброенымі сіламі Судана Абдэль Фатах аль-Бурхан і камандзір Сіл аператыўнай падтрымкі Махамед Хамдан Дагала былі лідарамі змоўшчыкаў. Аднак паколькі аль-Бурхан, які ўзначальваў хунту, манапалізаваў уладу, Дагала выказаў шкадаванне з нагоды перавароту[29] .

У пачатку красавіка 2023 года было адкладзена падпісанне пагаднення паміж хунтай і прадстаўнікамі больш за 50 грамадзянскіх арганізацый і груп. Пагадненне прадугледжвала стварэнне ў краіне пераходнай грамадзянскай улады. Акрамя таго, дакумент, подпіс пад якім паставілі таксама лідары апазіцыйнага альянсу «Сілы за свабоду і перамены», устанаўліваў тэрміны пераходнага перыяду, за якім павінны рушыць услед выбары. Прычынай пераносу падпісання стала неабходнасць узгадніць інтэграцыю САП у склад Узброеных Сіл. Паміж арміяй і войскамі Дагала пачаліся рознагалоссі з нагоды будучай структуры бяспекі і прынцыпаў фарміравання. У прыватнасці пра тое, хто павінен узначаліць узброеныя сілы — прафесійны вайсковец або грамадзянскі лідар[30].

З 11 красавіка атрады САП былі разгорнуты паблізу горада Мерове, а таксама ў Хартуме. Улады загадалі ім сысці, аднак байцы адмовіліся падпарадкоўвацца[31]. 13 красавіка САП пачалі мабілізацыю. Гэта выклікала асцярогі з нагоды магчымага паўстання супраць хунты. Суданскія ўлады заявілі, што мабілізацыя была незаконнай[32].

Аргументуючы сваю пазіцыю, Дагала абвінаваціў Бурхана ў спробе вярнуць да ўлады Башыра[33]. У сваю чаргу суданская армія абвінаваціла САП у «здрадлівай змове» супраць краіны і заявіла, што арганізацыя будзе распушчана[28].

Ход падзей

правіць
Асноўныя артыкулы: Храналогія суданскага канфлікту (2023), Храналогія суданскага канфлікту (2024) і Храналогія суданскага канфлікту (2025)
Гл. таксама: Катэгорыя:Бітвы суданскага канфлікту (з 2023)

Падзеі 15 красавіка

правіць

Баявыя дзеянні пачаліся 15 красавіка з нападаў байцоў САП на некалькі вайсковых лагераў у Хартуме. Сутыкненні распаўсюдзіліся на сталічныя раёны Джабра, Кафуры і Шамбат[34]. Прадстаўнікі ваенізаваных фарміраваній заявілі, што яны захапілі міжнародны аэрапорт. Побач з галоўным камандаваннем і рэзідэнцыяй Бурхана была чутна стральба. Атрады, лаяльныя Дагала, умацавалі свае пазіцыі ў аэрапорце, а ўрадавыя сілы размясцілі бранятэхніку каля прэзідэнцкага палаца[35]. Пазней паўстанцы паведамілі пра захоп прэзідэнцкай рэзідэнцыі, аднак улады абверглі гэта[35]. Наступныя баі вяліся з ужываннем цяжкага ўзбраення[36]. УСС задзейнічалі авіяцыю, а войскі Дагала выкарыстоўвалі сістэмы супрацьпаветранай абароны і цяжкую артылерыю для адбіцця варожых нападаў[37]. Самыя жорсткія баі назіраліся ў цэнтры каля прэзідэнцкага палаца і штаба арміі[38]. Сутыкненні закранулі і Амдурман (горад-спадарожнік сталіцы)[39].

У першую палову дня баі ахапілі Мерове[40]. Тут барацьба вялася за аэрапорт і бліжэйшую ваенную базу[35]. Адначасна мяцежнікі захапілі паветраную гавань Аль-Абейд[41]. У 13:30 прыхільнікі Бурхана заявілі, што камандуючы сіламі САП у штаце Белы Ніл здаўся, а мяцежныя лагеры Тайба і Соба былі «знішчаны»[42]. Атрады Дагала паведамілі, што яны захапілі аэрапорт, штаб сувязі і медыцынскі корпус у Аль-Фахіры. Урад у сваю чаргу абвясціў аб перамогах у правінцыях Гедарэф і Касала[36]. Хутка пачалі паступаць звесткі пра баі ў горадзе Порт-Судан[43].

Таксама сутычкі зафіксаваны ў Дарфуры, а менавіта ў Залінгеі[44] і Эль-Фашыры[45]. Адначасна паўстанцы амаль без баёў захапілі Эль-Генейну[46]. Гэтая перамога дазволіла войскам Дагала ўзяць і іншыя гарады Дарфура[47], у ліку якіх Кабкабія[48] і Ньяла[49].

  Вонкавыя выявы
Фотаздымкі за 16 красавіка 2020
  Суданцы вітаюць салдат арміі, верных Бурхану, г. Порт-Судан.
  Дым над жылымі дамамі, г. Хартум.

Наступныя сутыкненні

правіць
 
Наступальныя дзеянні САП у сталіцы і ваколіцах (красавік 2023).

16 красавіка Служба агульнай разведкі абвясціла аб паланенні генерал-маёра і брыгаднага генерала з атрадаў САП[35]. 19 красавіка байцы Бурхана абвінавацілі праціўніка ў нападах на мірных жыхароў у Хартуме і іншых частках краіны, здзяйсненні актаў рабаванняў і падпалаў на рынку ў Хартум-Бахры, а таксама ў рабаваннях і нападах на людзей у Мерове[50]. 20 красавіка паведамлялася аб выбухах у Эль-Абейдзе, сталіцы штата Паўночны Кардафан[51]. 25 красавіка ўрадавыя сілы захапілі горад Вад-Банда ў штаце Заходні Кардафан[52]. Прыхільнікі Дагала на наступны дзень заявілі, што захапілі нафтаперапрацоўчы завод і электрастанцыю ў Гарыры. Паведамлялася аб новых баях у Заходнім Кардафане. У штаце Блакітны Ніл фіксаваліся міжабшчынныя сутыкненні[53].

1 мая прадстаўнікі арміі генерала Бурхана паведамілі, што адбілі шэраг удараў праціўніка ў розных частках краіны, у тым ліку наступленні з заходніх рэгіёнаў, уздоўж паўночна-заходняй мяжы і з Эль-Багіра ў Джэбель-Аулію[54]. Крыху пазней актывізаваліся баі за дарфурскія гарады Эль-Фашыр[55] і Эль-Генейна[56]. Акрамя таго, да ўзброенай барацьбы на захадзе краіны далучыўся апазіцыйны «Рух за справядлівасць і роўнасць»[57]. 26 мая міністэрства абароны абвясціла мабілізацыю адстаўных вайскоўцаў[58].

11 чэрвеня баі ўспыхнулі з новай сіла: паведамлялася аб новых выпадках нападаў арабскіх апалчэнцаў у Эль-Генейне і авіяцыйных бамбардзіроўках сталіцы, а горад Аль-Абейд быў абложаны паўстанцамі[59]. 21 чэрвеня да канфлікту далучылася фракцыя аль-Хілу з групоўкі «Народна-вызваленчы рух Судана–Поўнач». Разам з САП яе баевікі атакавалі часці УСС у штаце Паўднёвы Кардафан, а менавіта ў гарадах Кадуглі і Аль-Даланджы[60].

У ліпені на поўдні краіны ўзмацніліся сутыкненні УСС з атрадамі Дагала і аль-Хілу. Прыхільнікі апошняга захапілі некалькі гарнізонаў у Паўднёвым Кардафане і пачалі атакі ў Блакітным Ніле[61][62]. 24 ліпеня ўрадавыя сілы перакрылі дарогу Хартум — Бара. Паводле заяў прадстаўнікоў Бурхана, шашу выкарыстоўвалі часці САП[63]. 31 ліпеня Мустафа Тамбур, лідар адной з фракцый групоўкі «Вызваленчы рух Судана», абвясціў, што яго сілы далучыліся да Бурхана ў барацьбе супраць Дагала[64].

 
Пажар ад артабстрэлаў у Хартуме, 20 верасня 2023.

17 верасня офіс Суданскай падатковай службы[65] і 18-павярховая вежа Greater Nile Petroleum Oil Company[66], славутасць Хартума, загарэліся падчас баёў. УСС абвінавацілі САП у падпале будынкаў. Байцы Бурхана атакавалі пазіцыі паўстанцаў у Эль-Абейдзе і адбілі ў ворага лагер Аль-Хасахіса ў Залінгеі[65]. 18 верасня ў Порт-Судане ўспыхнулі баі паміж УСС і апалчэннем племя беджа пад правадырствам Шэбы Дарара[67]. 23 верасня баевікі фракцыі групоўкі «Вызваленчы рух Судана» пад пачаткам аль-Нура захапілі горад Тавіла[68]. 6 кастрычніка САП усталявалі кантроль на Аль-Айлафунам у 30 км ад сталіцы[69].

1 кастрычніка часці САП атакавалі горад Вад-Ашан у Паўночным Кардафане[70][71]. 5—6 кастрычніка яны ўсталявалі кантроль над горадам Аль-Айлафун на паўднёвы ўсход ад Хартума, захапіўшы помпавую станцыю на нафтаправодзе[72][73]. У канцы месяца атрады войск Дагала ўзялі штабы УСС у Ньяле (16-я дывізія)[74] і Залінгеі (21-я пяхотная дывізія)[75]. 4 лістапада САП бяруць штаб 15-й дывізіі ў Генейне[76]. 16 лістапада фракцыя ВРС Міні Мінаві і Рух за справядлівасць і роўнасць заявілі, што далучаюцца да сіл Бурхана ў барацьбе з генералам Дагала[77]. У канцы лістапада абвастрыліся баі ў Заходнім Кардафане (Эль-Адэе[78], Бабануса[79], Муглад[80]). 27 лістапада групоўкі АСАД дасягнулі пагаднення з баевікамі аль-Нура аб абароне грамадзянскага насельніцтва ў Эль-Фашыры ад нападаў САП[81]. 8 снежня войскі Дагала ўварваліся ў штат Гедарэф[82].

16 снежня разгарнуліся баі за Вад-Медані, адміністрацыйны цэнтр штата Гезіра[83]. 19 снежня горад захоплены. Аль-Джазіра назвала страту Вад-Медані «важным паваротам» у вайне[84]. Суданскае грамадства стала губляюць веру ў тое, што ўрад Бурхана здольны разграміць Дагала[84]. Выраслі заклікі да дзяржаўнага перавароту з мэтай адхілення цяперашняга ваеннага кіраўніцтва[85].

Падзеі 2024 года

правіць

У пачатку 2024 года паўстанцы Дагала здзейснілі атакі на Паўднёвы Кардафан, разграміўшы сілы праціўніка у горадзе Хабіла ў нубійскіх гарах і прасунуўшыся ў бок Даланга[86]. 8 студзеня адбыліся сутыкненні ў гарах Нубы з удзелам УСС, САП і НВРС-П. Урадавая авіяцыя атакавала лагер байцоў Дагала пад Далангам[87]. Напярэдадні атрады НВРС-П захапілі горад[88]. Суданская армія паспрабавала адбіць яго, але прыхільнікі Дагала і аль-Хілу сумесна адбілі атаку праціўніка[89]. У рэшце рэшт пачаліся сутычкі паміж НВРС-П і САП. Апошнія былі вымушаны адступіць. Потым прыхільнікі Дагала, якія адыходзілі з-пад Даланга, увайшлі ў горад Муглад у Заходнім Кордафане, лёгка ўзяўшы горад пад свой кантроль[90].

13 студзеня Узброеныя сілы Судана атакавалі гарады Эль-Бувейда (штат Гезіра) і Эль-Фаў (штат Гедарэф)[91]. На наступны дзень актывізаваліся сутыкненні пад Эль-Генейнай, дзе авіяцыя прыхільнікаў Бурхана нанесла ўдары па старажытных меройскіх гарадах Нага і Мусаварат-эс-Суфра, якія абодва ўключаны ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА[92].

17 студзеня паведамлялася аб баях на ўсход ад Аль-Мангала, апошняга буйнога горада Гезіры, які не знаходзіўся пад кантролем атрадаў Дагала. Так як гарнізон быў адрэзаны ад асноўных сіл, войскі Бурхана забяспечвалі абаронцаў па паветры на верталётах. У такіх цяжкіх умовах Служба агульнай разведкі пачала выбарачна вербаваць і ўзбройваць грамадзянскіх асоб, каб адбіць варожае наступленне на Аль-Мангалу[93]. Пазней САП пачалі наступленне на Бабануса[94]. Ужо 26 студзеня Sudan War Monitor паведаміла, што войскі Дагала захапілі большую частку горада, і паказала, што паўстанцы праніклі ў штаб 22-й пяхотнай дывізіі УСС[95]. У сакавіку прасоўванне паўстанцаў у штаце прыпынілася[96].

У лютым армія Бурхана правяла паспяховае наступленне ў Амдурмане, аб’яднаўшы свае сілы ў паўночнай частцы горада і і дэблакаваўшы атрады ў цэнтры, якія 10 месяцаў знаходзіліся ў акружэнні[97]. Гэта стала першым буйным прарывам для Узброеных сіл у вайне. Тым не менш, станам на 19 лютага, значную частку горада (захад і поўдзень) кантралявалі паўстанцы Дагала[98].

У красавіку актывізаваліся баявыя дзеянні ў Эль-Фашыры, што вымусіла Бурхана адцягнуць сілы і рэсурсы з іншых участкаў. Гэта запаволіла ваенныя аперацыі ўрадавай арміі ў Хартуме і Амдурмане. У прыватнасці, для перакідцы войск і грузаў у абложаны горад задзейнічана авіяцыя[99]. У маі САП пачалі наступленне ў Паўночным Кардафане[100]. 20 чэрвеня пасля некалькіх гадзін баёў армія Дагала захапіла сталіцу Заходняга Кардафана Аль-Фулах, вымусіўшы УСС адступіць да Бабанусы[101]. У канцы месяца яна прасунуліся ў штаце Сенар, захапіўшы раён Джэбель-Мая і горад Сінгу[102][103]. У пачатку ліпеня паўстанцы ў ходзе маштабнага наступлення захапілі вялікія ўчасткі тэрыторыі і паселішчы Мазмум, Вадан-Найл, Сукі і Дзіндэр, прасунуўшыся да мяжы Паўднёвага Судана[104].

У канцы верасня ўрадавыя сілы разгарнулі буйное наступленне ў сталіцы[105].

1 кастрычніка войскі аль-Нура і Сілы вызвалення Судана на чале з Эль-Тахірам Хаджарам стварылі нейтральны ваенны альянс, накіраваны на абарону мірных жыхароў у Дарфуры[106]. У кастрычніку войскі Бурхана актывізуюць свае дзеянні ў рэгіёнах Сенар і Гезіра, адбіўшы Дындэр[107]. У лістападзе бакі афіцыйна выключылі магчымасць урэгулявання грамадзянскай вайны шляхам перамоваў[108]. У гэты час усё больш людзей далучаюцца да прыхільнікаў Бурхана, так як насельніцтва Судана стамілася ад злачынстваў з боку САП[109]. 23 лістапада ўрадавыя войскі бяруць Сінгу[110][111].

Падзеі 2025 года

правіць

У пачатку года войскі Бурхана разгарнулі наступленне ў штаце Гезіра, адбіўшы гарады Хадж Абдалах[112], Эш-Шабарка[113], Ад-эль-Кура[114]. 11 студзеня яны ўзялі Вад-Медані, сталіцу штата[115]. На 8 лютага ўлады адваявалі большую частку Паўночнага Хартума, працягваючы паспяховае наступленне на тэрыторыі сталіцы[116].

10 лютага ўрад Бурхана абвясціў аб планах стварыць пераходны ўрад. Папярэднічалі таму поспехі ў барацьбе з САП[117][118]. Як заяўлялася, гэта будзе тэхнакратычны кабінет на чале з цывільным прэм’ер-міністрам[119][120]. Міністэрства замежных спраў Судана апублікавала дарожную карту, дзе было прадугледжана фарміраванне пераходнага ўрада і нацыянальны дыялог з групамі грамадзянскай супольнасці. Як вынік гэтага працэсу планавалася правесці выбары[121][122]. Міністэрства замежных спраў звярнулася за падтрымкай да Афрыканскага саюза, ААН і Лігі арабскіх дзяржаў для падтрымкі дарожнай карты[123][124]. У адказ 18 лютага Сілы аператыўнай падтрымкі абвясцілі аб планах стварыць свой канкуруючы ўрад у выгнанні, Урад міру і адзінства, для кіравання часткамі Судана, якія знаходзіліся пад кантролем мяцежнікаў[125]. 23 лютага ў Найробі САП і саюзныя групы падпісалі Хартыю аб стварэнні паралельнага ўрада — Урада міру і адзінства[126]. На наступны дзень ўрадавыя часці знялі двухгадовую аблогу Аль-Абейда[127].

21 сакавіка ўлады заявілі, што суданская армія адбіла Рэспубліканскі палац у Хартуме[128]. Ужо 26 сакавіка УСС адбілі міжнародны аэрапорт і мост Маншыя праз Блакітны Ніл[129]. У той жа дзень Аль-Бурхан наведаў прэзідэнцкі палац і абвясціў аб вызваленні сталіцы[130].

У красавіку мяцежныя войскі генерала Дагала пачалі буйное наступленне ў Паўночным Дарфуры, імкнучыся захапіць Эль-Фашыр, апошні падкантрольны Бурхану горад у рэгіёне. Пачынаючы з 11 красавіка, мяцежнікі неадразовала атакавалі Эль-Фашыр і наваколле як з зямлі, так і з паветра пры падтрымцы дронаў. Да 13 красавіка пасля разлютаваных баёў, у выніку якіх загінула больш за 200 мірных жыхароў, уключаючы дзяцей і гуманітарных работнікаў, САП узялі пад кантроль лагер Замзам[131][132].

23 красавіка адна з фракцый групоўкі «Рух за справядлівасць і роўнасць» на чале з Махамедам Башарай Ях’я абвясціла аб сваёй вернасці ўраду[133].

Мірныя ініцыятывы

правіць

Першапачатковы працэс

правіць

У першы дзень канфлікту былы прэм’ер-міністр Абдала Хамдок публічна звярнуўся да Бурхана і Дагала з просьбай спыніць баявыя дзеянні[134].

16 красавіка 2023 года бакі, паводле прапановы ААН, дамовіліся прыпыніць баявыя дзеянні з 16:00 да 19:00 па мясцовым часе штодня для бяспечнага праходу ў выпадку неадкладных гуманітарных сітуацый. У той жа час, як папярэдзілі прыхільнікі Бурхана, яны пакідаюць за сабой права рэагаваць, калі САП «здзейсняць якія-небудзь парушэнні»[135][136].

18 красавіка генерал Дагала заявіў, што яго ваенізаваныя фармаванні пагадзіліся на аднадзённае перамір’е, каб забяспечыць бяспечны праход грамадзянскіх асоб, у тым ліку параненых. Рашэнне было прынята пасля размовы з дзяржсакратаром ЗША Энтані Блінкенам[137]. УСС таксама пагадзіліся на 24-гадзіннае спыненне агню, якое пачалося ў 18:00 па мясцовым часе[138]. Гэтыя дамоўленасці не былі выкананы, і ў пазначаныя тэрміны баявыя дзеянні працягваліся. УСС і САП выступілі з заявамі, у якіх абвінавачвалі адзін аднаго ў незахаванні рэжыму спынення агню[139].

21 красавіка САП заявілі, што будуць выконваць 72-гадзіннае спыненне агню, якое ўступіць у сілу ў 6:00 таго дня, у пачатак ісламскага свята Ід аль-Фітр (Ураза-байрам)[140]. Нягледзячы на тое, што ў другой палове дня армія пагадзілася на трохдзённае перамір’е, баявыя дзеянні працягваліся[141].

24-га бакі дамовіліся аб спыненні агню на 72 гадзіны. Перамір’е павінна было пачацца з паўночы[142]. У САП заявілі, што мэтай спынення агню было стварэнне гуманітарных калідораў для мірных жыхароў і эвакуцыі дыпламатычных місій[143]. 26 красавіка Міжурадавы орган па развіцці прапанаваў падоўжыць рэжым спынення агню яшчэ на 72 гадзіны[144]. 30 красавіка варагуючыя сілы абвясцілі аб падаўжэнні рэжыму спынення агню яшчэ на 72 гадзіны[145][146].

Перамоўны працэс у Джыдзе

правіць

1 мая 2023 года спецыяльны пасланнік ААН у Судане Фолькер Пертэс абвясціў, што бакі дамовіліся накіраваць прадстаўнікоў для перамоваў пры пасярэдніцтве міжнароднай арганізацыі, але не назваў дату і месца правядзення сустрэчы[147]. На наступны дзень варагуючыя фракцыі абвясцілі аб пачатку з 4 мая чарговага перамір’я тэрмінам на тыдзень[148]. 6 мая бакі сустрэліся на перамовах у саудаўскай Джыдзе[149][150]. 11 мая варагуючыя фракцыі падпісалі пагадненне, якое дазваляла бяспечны праход людзям з зоны баявых дзеянняў. Аднак дамоўленасці аб перамір’і дасягнута не было[151].

20 мая ў Джыдзе фракцыі канфлікту дамовіліся аб тыднёвым спыненні агню, пачынаючы з 21:45 22-га чысла[152]. 29 мая перамір’е падоўжана да 3 чэрвеня[153]. 31 мая прадстаўнікі суданскай арміі прыпынілі свой удзел у перамовах у Джыдзе. Напярэдадні, як яны заявілі, праціўнік парушыў дамоўленасці і нанёс серыю артылерыйскіх і паветраных удараў[154]. Аднак потым бакі аднавілі перамоўны працэс[155]. 9 чэрвеня фракцыі дамовіліся аб перамір’і на суткі, пачынаючы з 6 раніцы 10-га чысла[156]. Яшчэ адзін рэжым спынення агню, у гэты раз на 72 гадзіны, пачаўся з 6:00 18 чэрвеня[157]. 27 чэрвеня абвешчана чарговае перамір’е з нагоды свята Курбан-байрам[158].

13 ліпеня падчас саміту ў Каіры УСС, САП і лідары суседніх з Суданам дзяржаў дамовіліся аб новай ініцыятыве па ўрэгуляванні канфлікту. Прэзідэнт Егіпта Абдул Фатах ас-Сісі заявіў, што ініцыятыва будзе ўключаць у сябе ўсталяванне трывалага спынення агню, стварэнне бяспечных гуманітарных калідораў для дастаўкі дапамогі і пабудову дыялогавай платформы, у якой будуць удзельнічаць усе палітычныя партыі і дзеячы краіны. Ён таксама заклікаў бакі пачаць мірныя перамовы пад кіраўніцтвам Афрыканскага саюза[159]. 15 ліпеня аднавіліся перамовы ў Джыдзе[160], але 27 ліпеня УСС іх зноў прыпынілі, абвінаваціўшы САП у новых парушэннях рэжыму спынення агню і запатрабаваўшы вываду войск Дагала з Хартума[161].

3 снежня новая хваля перамоў у Джыдзе была прыпынена бакамі[162]. Станам на сярэдзіну снежня мірны працэс так і не атрымалася аднавіць[163]. 24 снежня Фарыс Эльнур, галоўны перамоўшчык ад САП на мірных працэсе, падаў у адстаўку, абвінаваціўшы праціўніка ў перашкодзе перамовам[164].

Выступаючы перад войскамі 12 красавіка 2024 года, Бурхан заявіў, што папярэдняй умовай перамоў з’яўляецца вывад САП з усіх буйных гарадскіх цэнтраў[165]. Чакалася, што ў красавіку будуць адноўлены перамовы ў Джыдзе, але бакі выбралі новую пляцоўкі — Каір[166]. 29 мая адбылася тэлефонная размова Бурхана з дзяржсакратаром ЗША Энтані Блінкенам, які запатрабаваў аднаўлення працэсу менавіта ў Джыдзе. Суданскі ўрад адмовіўся, спаслаўшыся на адсутнасць папярэдніх кансультацый[167][168].

Замежны фактар

правіць

Міжнародная рэакцыя

правіць

Шэраг краін (ЗША[169], Расія[170], Вялікабрытанія[171], Іспанія[172], Турцыя, Саудаўская Аравія, Катар, ААЭ, Іарданія, Эфіопія[36], Кітай[173]) і міжнародных арганізацый (Афрыканскі Саюз[174], ЕС[175], ААН, Ліга арабскіх дзяржаў[36]) асудзілі гвалт і заклікалі спыніць баі. Егіпет і Паўднёвы Судан прапанавалі свае паслугі ў якасці дзяржаў-пасярэднікаў у мірным урэгуляванні[176]. Чад абвясціў аб часовым закрыцці сваёй мяжы з Суданам[177] (нягледзячы на гэта, паводле агенцтва ААН па справах бежанцаў на 20 красавіка, ад 10 000 да 20 000 суданцаў здолелі перайсці дзяржаўную граніцу[178]). Некалькі авіякампаній, пасля абстрэлу самалётаў у аэрапорце Хартума, прыпынілі палёты ў сталіцу краіны[179].

Савет ААН па правах чалавека прыняў 11 мая 2023 года дакумент, накіраваны на ўзмацненне маніторынгу парушэнняў падчас канфлікту ў Судане, нягледзячы на супраціў суданскага ўрада. Ён таксама заклікаў пакласці канец гвалту і пашырыць мандат эксперта ААН па Судану, уключыўшы ў яго маніторынг злоўжыванняў, «якія вынікаюць непасрэдна з бягучага канфлікту». 18 членаў прагаласавалі за рэзалюцыю, 15 прагаласавалі супраць і 14 устрымаліся[180].

1 чэрвеня Злучаныя Штаты ўвялі санкцыі ў дачыненні да чатырох фірмаў: двух, звязаных з Дагала, і двух, звязаных з Бурханам. Як паведамілі ў Белым доме, гэта стала адказам на шматлікія парушэнні рэжыму спынення агню і напады на мірных жыхароў[181].

10 ліпеня Міжурадавы орган па развіцці на саміце ў Адыс-Абебе пагадзіўся запытаць Рэзервовыя сілы Усходняй Афрыкі разглядзець пытанне магчымага разгортвання міратворцаў для абароны грамадзянскіх асоб і забеспячэння гуманітарнай дапамогі[182].

12 ліпеня Злучанае Каралеўства абвясціла аб санкцыях у дачыненні да фірмаў, звязаных з САП і УСС, за прадастаўленне сродкаў і зброі ў ходзе канфлікту[183].

22 студзеня 2024 года Еўрапейскі савет увёў санкцыі супраць шасці фірмаў «за падтрымку дзейнасці, якая падрывае стабільнасць і палітычны пераход у Судане». Сярод іх апынуліся дзве фірмы, якія займаюцца вытворчасцю зброі і транспартных сродкаў для арміі Бурхана[184]. 31 студзеня ЗША ўвялі санкцыі супраць трох фірмаў, звязаных з САП[185][186], а 15 мая — у дачыненні да кіраўніка аперацый мяцежнікаў Асмана Махамеда Хаміда Махамеда і камандуючага паўстанцамі ў Цэнтральным Дарфуры Алі Ягуба Джыбрыла[187]. 23 чэрвеня Еўрапейскі Саюз увёў санкцыі ў дачыненні да шасці арганізацый за вытворчасць і закупку зброі для УСС і САП[188]. 11 верасня Савет Бяспекі ААН аднагалосна прагаласаваў за падаўжэнне эмбарга на пастаўкі зброі і іншых санкцый, звязаных з вайной у Судане, да 2025 года[189]. 24 кастрычніка ЗША ўвялі санкцыі супраць Міргані Ідрыса Сулеймана, дырэктара суданскай сістэмы абароннай прамысловасці, за яго ролю ў набыцці зброі УСС[190]. 8 лістапада Савет Бяспекі ААН увёў санкцыі ў дачыненні да кіраўніка аперацый САП Асмана Махамеда Хаміда Махамеда і камандуючага войскамі мяцежнікаў у Заходнім Дарфуры Абдэля Рахмана Джумы Баркалы за іх ролю ў парушэннях правоў чалавека падчас канфлікту[191].

16 снежня ЕС увёў санкцыі ў дачыненні да былога кіраўніка ваеннай разведкі Салаха Гоша, кіраўніка аперацый САП Асмана Хаміда, губернатара Заходняга Дарфура Тыджані Каршума і дырэктара ваеннай разведкі УСС Махамеда Алі за іх ролю ў ваенных злачынствах, падрыў пераходу да грамадзянскага ўраду ў Судане і закупку абсталявання і зброі, якія выкарыстоўваюцца бакамі ў канфлікце[192]. 7 студзеня 2025 года Злучаныя Штаты афіцыйна заявілі, што САП здзейснілі генацыд, і ўвялі санкцыі супраць генерала Дагала[193].

16 студзеня 2025 года ЗША таксама ўвялі санкцыі супраць генерала Абдэля Фатаха Аль-Бурхана[194].

Меркаваны ўдзел

правіць

Вечарам 15-га стала вядома аб паланенні САП 200 егіпецкіх вайскоўцаў недалёка ад Мерове[195]. Першапачаткова не было дадзена ніякага афіцыйнага тлумачэння прысутнасці егіпецкіх салдат, хоць Егіпет і Судан мелі цеснае ваеннае супрацоўніцтва з-за дыпламатычнай напружанасці з Эфіопіяй[196]. Пазней афіцыйны Каір заявіў, што яго вайскоўцы знаходзіліся ў краіне для правядзення сумесных вучэнняў з суданскай арміяй[40].

16-га чысла САП заявілі, што замежныя знішчальнікі атакавалі іх войскі ў Порт-Судане[197]. Як меркавалася, гэта былі егіпецкія самалёты. На наступны дзень спадарожнікавыя здымкі, атрыманыя The War Zone, паказалі, што на авіябазе Мерове адзін знішчальнік МіГ-29 егіпецкіх ВПС быў знішчаны. Два іншых былі моцна пашкоджаны або знішчаны[198]. Акрамя ВПС, у баях на баку арміі Бурхана верагодна заўважаны спецпрызн[199].

У інтэрв’ю тэлеканалу «Аль-Арабія» генерал суданскай арміі заявіў, што дзве суседнія краіны, якія ён не назваў, спрабавалі аказаць дапамогу САП[200]. Асобныя крыніцы паведамлялі пра падтрымку з боку ПВК «Вагнер». Яе кіраўнік Яўген Прыгожын адмаўляў удзел у падзеях, заявіўшы, што кампанія не мае прысутнасці ў Судане больш за два гады[201]. Лівійская нацыянальная армія, якую таксама абвінавацілі ў супрацоўніцтве з САП, зрабіла аналагічную заяву[202]. Аднак, па паведамленнях The Wall Street Journal, лівійскі ваеначальнік Халіфа Хафтар пры падтрымцы ААЭ і «Вагнера» накіраваў як мінімум адзін самалёт з ваенным рыштункам для войск Дагала[203].

19 красавіка эфіопскія вайскоўцы атакавалі атрады УСС у памежным раёне Эль-Фашэр. Паводле суданскіх уладаў, эфіопы ўзмацнілі сваю ваенную актыўнасць на агульнай мяжы з пачаткам сутыкненняў[204]. Аднак прэм’ер-міністр Эфіопіі Абій Ахмед Алі адмаўляў факт якіх-небудзь баёў на мяжы[205].

У той жа час захопленыя егіпецкія вайскоўцы былі вызвалены і адпраўлены на радзіму на борце трох егіпецкіх ваенна-транспартных самалётаў, якія вылецелі з аэрапорта Хартума[206][207].

19 верасня тэлеканал CNN паведаміў, што ўкраінскія ССА меркавана стаялі за серыяй удараў беспілотнікаў і наземнай аперацыяй супраць САП у раёне Хартума 8 верасня[208]. Начальнік Галоўнага ўпраўлення разведкі Мінабароны Украіны Кірыл Буданаў заявіў у інтэрв’ю 22 верасня, што не можа ні адмаўляць, ні пацвярджаць дачыненне дзяржавы да канфлікту ў Судане[209].

6 лістапада былі апублікаваны кадры, знятыя БПЛА, дзе ў невядомым суданскім горадзе вялі бой украінскі спецназ і вагнераўцы[210]. У лютым Кіеў афіцыйна пацвердзіў удзел прадстаўнікоў Галоўнага ўпраўлення разведкі МА ў баявых дзеяннях[211].

28 чэрвеня 2024 года Судан адклікаў свайго пасля ў Чадзе Асмана Мухамеда Юніса, абвінаваціўшы суседнію краіну ў падтрымцы Дагала[212]. 9 кастрычніка Дагала абвінаваціў Егіпет ва ўдзеле ў аперацыях УСС і нанясенні авіяўдараў па пазіцыях САП у Гара-Мая, што Каір адмаўляў. Ён таксама сцвярджаў , што ў канфлікце ўдзельнічалі тыграйскія, эрытрэйскія, азербайджанскія і ўкраінскія найміты[213][214].

Эвакуацыя замежнікаў

правіць
Асноўны артыкул: Эвакуацыя замежнікаў з Судана (2023)
Гл. таксама: Аперацыя «Сажытэр», Аперацыя «Raus aus Khartum» (2023) і Аперацыя «Каверы»
 
Саудаўскія жанчыны-вайскоўцы падчас вывазу замежнікаў у Джыду, 26 красавіка 2023.

Успышка гвалту заахвоціла свет сачыць за сітуацыяй у Судане, а ўрады дзяржаў перайсці да выратавання сваіх грамадзян з «гарачай кропкі». У краіне на той момант знаходзілася вялікая колькасць замежнікаў. Самымі буйнымі групамі былі амерыканцы (16 000 чалавек, большасць з якіх мелі падвойнае грамадзянства[215]) і егіпцяне (10 000 чалавек[216]). Аднак сама эвакуацыя была абцяжарана з-за баявых дзеянняў у сталічным Хартуме, асабліва ў міжнародным аэрапорце і вакол яго. Гэта вымусіла многіх ехаць на машынах у Порт-Судан, які знаходзіцца прыкладна ў 650 км на паўночны ўсход ад Хартума[217], адкуль замежнікі вывазіліся па паветры альбо караблямі. Іншыя эвакуацыі праводзіліся праз наземныя пагранпераходы.

Гуманітарны крызіс

правіць
Асноўны артыкул: Гуманітарны крызіс у Судане (2023)
Гл. таксама: Суданскі крызіс бежанцаў (2023)

Баявыя дзеянні ў Хартуме прывялі да таго, што многія жыхары апынуліся ў сваіх дамах без электрычнасці і вады больш чым на 48 гадзін, што яшчэ больш пагоршылася гвалтам, які меў месца падчас поснага месяца Рамадан. Хартумцы праз вулічныя перастрэлкі не маглі выйсці за прадуктамі ў краму. У бальніцах адчуваўся недахоп персаналу і запасаў матэрыялаў з-за патоку параненых[218]. Жахлівае становішча склалася таксама ў Дарфуры[35]. Міжнародная федэрацыя таварыстваў Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца заявіла, што аказанне гуманітарнай дапамогі ў ваколіцах Хартума практычна немагчыма, і папярэдзіла, што сістэма аховы здароўя Судана знаходзіцца на мяжы калапсу[219]. Больш за тое, Сусветная харчовая праграма абвясціла аб прыпыненні ўсіх аперацый у Судане пасля гібелі сваіх супрацоўнікаў[220].

На 24 красавіка 2023 года краіну пакінулі больш за 30 000 чалавек[221][222]. Першапачаткова асноўны паток бежанцаў прынялі суседнія Чад і Паўднёвы Судан[223]. Уцекачы пераважна прыбывалі з Хартума і Дарфура[224]. На 2 мая ў ААН паведамілі аб 334 000 унутрана перамешчаных асоб і 100 000 бежанцаў за мяжой[225].

У маі на фоне канфлікту зафіксавана ўспышка туберкулёзу[226]. Павялічэнне колькасці хворых у краіне адбылося адначасна з Украінай, дзе на той момант пацверджана больш за 34 000 выпадкаў[227][228]. Пра ўспышку ўпершыню паведаміла 8 мая ААН. Было адзначана, што ад хваробы штодзённа паміраюць 4400 чалавек, у тым ліку 700 дзяцей[228].

 
Лагер суданскіх бежанцаў у Чадзе.

Шкода і страты

правіць

Стан эканомікі

правіць

Паводле ацэнак ААН, эканамічная актыўнасць у Судане ўпала больш чым на траціну за першыя тры тыдні канфлікту[229]. У ліпені суданскія эканамісты ацанілі агульную суму шкоды ў $9 млрд, або ў сярэднім у $100 млн[230]. У лютым 2024 года міністр фінансаў Джыбрыл Ібрагім заявіў, што з-за баявых дзеянняў у 2023 годзе эканоміка Судана скарацілася на 40 працэнтаў, а ў 2024 годзе чакаецца дадатковы спад на 28 працэнтаў. Дададзена, што дзяржаўныя даходы скараціліся на 80 адсоткаў[231].

Сувязь і зносіны

правіць

У пачатку падзей суданская армія абвясціла аб закрыцці ўсіх аэрапортаў краіны[232]. Каля 13:00 17-га чысла ўпраўленне грамадзянскай авіяцыі цалкам закрыла паветраную прастору для палётаў[233].

16-га чысла тэлекамунікацыйны правайдэр MTN адключыў інтэрнэт-паслугі па ўсёй краіне па загадзе суданскага рэгулятара тэлекамунікацый[234], а тэлеканал Sudan TB цалкам спыніў сваё вяшчанне[235]. На 23 красавіка паведамлялася амаль аб поўным адключэнні Інтэрнэту[236].

На 1 мая 2023 года канфлікт прывёў да спынення паступлення суданскіх тавараў у Чад, што выклікала рост цэн у краіне[237].

У пачатку лютага 2024 года ў краіне адбылося масавае адключэнне інтэрнету, якое закранула 65% насельніцтва Судана[238].

Чалавечыя ахвяры

правіць
 
Знішчаная тэхніка на поўдні Хартума, 19 красавіка 2023.

На дадзены момант паступаюць супярэчлівыя паведамленні аб ахвярах.

Згодна з першапачатковай інфармацыяй тэлеканала «Аль-Джазіра», у ходзе першых сутыкненняў у Эль-Абейдзе і Хартуме прынамсі трое мірных жыхароў загінулі і дзясяткі атрымалі раненні[35]. У Паўночным Дарфуры, паводле «Аль-Арабія», прынамсі двое мірных жыхароў былі забіты і 26 паранены. Яшчэ трое мірных жыхароў загінулі ад стрэлу гранатамёта. Адна жанчына была паранена куляй[239]. У заяве Камітэта лекараў Судана гаворыцца, што двое мірных жыхароў былі забіты ў аэрапорце Хартума і адзін чалавек быў застрэлены ў штаце Паўночны Кардафан[240]. Падчас баёў у Фора-Баранзе ў Заходнім Дарфуры паведамлялася пра дзясяткі забітых і сотні параненых[241]. У Паўднёвым Дарфуры загінулі 5 чалавек[242].

Сярод загінулых былі грамадзянін Індыі[243], грамадзянін ЗША[244], грамадзянін Ірака[244], грамадзянін Егіпта[245] і двухгадовая дзяўчынка з Турцыі[246], а таксама 15 сірыйцаў[247], 15 эфіопаў[248], 9 эрытрэйцаў[249] і 10 студэнтаў з Дэмакратычнай Рэспублікі Конга[250].

На другі дзень паведамлялася, што ў Кабкабіі трое супрацоўнікаў Сусветнай харчовай праграмы былі забіты ў выніку перастрэлкі на ваеннай базе. Два іншыя супрацоўнікі былі сур’ёзна паранены, а байцы САП разрабавалі некалькі аўтамабіляў арганізацыі. Агулам на раніцу 56 чалавек загінулі і не менш за 595 атрымалі раненні па ўсёй краіне, з якіх 25, у тым ліку 17 мірных жыхароў, загінулі ў Хартуме[251].

На трэці дзень канфлікту Камітэт Суданскіх лекараў заявіў, што па меншай меры 97 чалавек былі забіты і 1100 паранены[252], адзначыўшы, што гэтая лічба не ўключае ўсіх пацярпелых, паколькі многія людзі не маглі дабрацца да бальніц[253].

Са слоў спецпрадстаўніка ААН Фолькера Пертэса, на 18 красавіка прынамсі 185 чалавек былі забіты і больш за 1800 паранены[254]. 19-га чысла прадстаўнікі Сусветнай арганізацыі аховы здароўя (СААЗ) паведамілі, што па меншай меры 270 чалавек загінулі і больш за 2600 атрымалі раненні[255]. На наступны дзень колькасць ахвяр павялічалася да 330 і 3200 адпаведна[256], на 21-га — 413 і 3551[257], 23-га — 420 і 3700[258], 25-га — 459 (на наступны день — 559[259]) і 4072[260]. На 9 мая паведамлялася пра 700 забітых[261] і 5100 параненых[262], на 16-га — пра 1000[263], на 27-га — 1800[58]. 15 чэрвеня Праект даных аб месцазнаходжанні і падзеях узброеных канфліктаў паведаміў, што колькасць загінулых склала больш за 2000 чалавек[264].

21 красавіка Міжнародная арганізацыя па міграцыі паведаміла, што адзін з яе супрацоўнікаў быў забіты падчас перастрэлкі падчас падарожжа з сям’ёй каля Аль-Абейда[265].

Станам на 20 чэрвеня, як заявіў міністр аховы здароўя Хайтам Ібрагім, загінула больш за 3000 чалавек, яшчэ 6000 паранены[266]. Аднак султанат Дар Масаліт паведаміў, што толькі ў Заходнім Дарфуры налічвалася больш за 5000 загінулых і каля 8000 параненых[267].

22 ліпеня амерыканскі тэлеканал CNN са спасылкай на правадыроў мясцовых плямён заявіў, што з пачатку канфлікту толькі ў Заходнім Дарфуры загінула 10 000 чалавек[268]. 16 кастрычніка, паводле ацэнкі ААН, было заяўлена пра гібель 9000 чалавек за ўвесь час баёў[269]. На 19 снежня арганізацыя паведаміла пра 12 000 загінулых і 33 000 пацярпелых[270]. Да 21 студзеня колькасць забітых павялічылася да 13 тысяч, заяўлена аб 26 тысячах пацярпелых[271]. 8 верасня, паводле ацэнак ААН, у выніку канфлікту загінула не менш за 20 000 чалавек[272].

На лістапад 2024 года заяўлена пра 61 000[273]–150 000[274] загінулых. Падрыхтоўчы камітэт сіндыката суданскіх лекараў на 20 студзеня 2025 года паведаміў пра 522 000 загінулых[275].

Злачынствы і парушэнні

правіць
Асноўны артыкул: Ваенныя злачынствы падчас вайны ў Судане (2023)
Гл. таксама: Забойствы масалітаў у Дарфуры (2023)

Медыйныя арганізацыі абвінавацілі як УСС, так і САП у пагрозах, нападах і нават забойствах некалькіх журналістаў падчас канфлікту. Суданскі сіндыкат журналістаў толькі за другую палову мая задакументаваў больш за 40 такіх выпадкаў[276].

Абодва бакі заўважаны ў нападах на медыцынскія ўстановы і медперсанал, пра што сведчыць BBC News Arabic. Па шпіталях неаднаразова наносіліся паветраныя і артылерыйскія ўдары[277]. Гэтыя напады сур’ёзна паўплывалі на стан сістэмы аховы здароўя краіны[278], паставіўшы пад пагрозу дзейнасць бальніц[279].

У Дарфуры зафіксаваны шматлікія выпадкі масавых забойстваў. Урад Вялікабрытаніі[280], відавочцы і назіральнікі ахарактарызавалі гвалт у рэгіёне як этнічную чыстку ці нават генацыд. Галоўнымі ахвярамі забойстваў сталі неарабскія народы, напрыклад масаліты[281][282]. Са жніўня нарастае колькасць доказаў таго, што Сілы аператыўнай падтрымкі праводзяць у Дарфуры этнічную чыстку. Вярхоўны камісар ААН Філіпа Грандзі выпусціў папярэджанне аб патэнцыйным перарастанні гвалту ў поўнамаштабны генацыд[283].

Падчас канфлікту вялікая колькасць жанчын сталі ахвярамі згвалтавання. Некаторыя трапілі ў сексуальнае рабства[284]. Ахвярамі сталі як суданкі, так і замежніцы[285]. Асабліва часта пад сексуальны гвалт траплялі масаліткі і іншыя неарабкі[286]. Сярод асноўных злачынцаў названы арабскія апалчэнцы, саюзныя САП. Эксперты ААН сцвярджалі, што згвалтаванне выкарыстоўваецца як «інструмент пакарання»[287]. Арганізацыя выказала глыбокую заклапочанасць у сувязі з шырока распаўсюджаным сексуальным гвалтам падчас канфлікту[288]. І ААН, і суданскія праваабарончыя арганізацыі заяўлялі, што гэтыя лічбы ўяўляюць сабой толькі невялікую частку рэальнага маштабу правапарушэнняў[289].

Паведамлялася, што САП і арабскія апалчэнцы таксама здзяйснялі рабаванні[290]. Мірныя жыхары краіны выказалі заклапочанасць з нагоды масавых крадзяжоў і рабаванняў[291][292]. Сітуацыя дапаўнялася поўнай адсутнасцю прысутнасці паліцыі і праваахоўных органаў[293][294].

Суданская пракуратура зафіксавала больш за 500 выпадкаў знікнення людзей без вестак па ўсёй краіне з пачатку баёў[295]. Як заўлялася, войскі Дагала і іх саюзнікі наўмысна забівалі асобных юрыстаў, назіральнікаў за правамі чалавека, лекараў, правадыроў неарабскіх плямёнаў[296][297], чыноўнікаў[298], копскіх святароў[299].

Паступала шмат паведамленняў аб вярбоўцы дзяцей ва ўзброеныя групы[300]. Назіральнікі абвінавацілі войскі Дагала ў наборы ў свае атрады непаўналетнік ва ўзросце 14 гадоў. Некаторых з дзяцей-салдат бачылі на перадавой у Хартуме[301].

Фэйкі

правіць

У ходзе канфлікту было адзначана некалькі выпадкаў дэзінфармацыі, накіраванай на маніпуляванне грамадскай думкай, распаўсюджванне ілжывай інфармацыі і стварэнне блытаніны. І УСС, і САП удзельнічалі ў кампаніях па дэзінфармацыі ў сацыяльных сетках. Прадстаўнікі бакоў выкарыстоўвалі Твітэр у інфармацыйнай барацьбе[302].

Афіцыйная старонка «Бі-бі-сі» апублікавала відэа, дзе нібыта паказаны авіяналёт ВПС Судана на пазіцыі пыхільнікаў Дагала. Падраздзяленне маніторынгу і праверкі «Аль-Джазіры» заявіла, што відэа сфабрыкавана з выкарыстаннем кадраў з кампутарнай гульні «Arma 3», апублікаваных на платформе TikTok у сакавіку 2023 года. Іншае відэа, на якім камандуючы суданскай арміяй Абдэль Фатах аль-Бурхан інспектуе бранятанкавы корпус, знята яшчэ да пачатку баявых дзеянняў. Відэа, на якім, як паведамлялася, суданскія верталёты пралятаюць над Хартумам, аказалася датаваным лістападам 2022 года[303]. Таксама высветлілася, што дзве фатаграфіі, шырока распаўсюджаныя ў сацыяльных сетках, на якіх знаходзіліся падпалены мост і разбомблены будынак у Хартуме, былі зроблены падчас уварвання Расіі ва Украіну[304].

Гл. таксама

правіць

Заўвагі

правіць
  1. ↑ "Sudan's RSF says it's ready to cooperate over Egyptian troops". Reuters(англ.). 15 April 2023. Архівавана з арыгінала 15 April 2023. Праверана 2023-04-16.
  2. ↑ Sudan's paramilitary shares video they claim shows 'surrendered' Egyptian troops (англ.). al-Arabiya (15 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 15 April 2023. Праверана 15 April 2023.
  3. ↑ Egyptian withdrawal from Sudan.
  4. ↑ а б в Khair, Kholood; Akam, Asmahan (7 December 2023). "Sudan's Dangerous Descent Into Warlordism". Time. Архівавана з арыгінала 9 December 2023. Праверана 9 December 2023.
  5. ↑ Niger willing to collaborate with Sudan to retrieve items plundered by mercenaries. Sudan Tribune (27 верасня 2023).
  6. ↑ Exclusive: Ukraine's special services 'likely' behind strikes on Wagner-backed forces in Sudan, a Ukrainian military source says (англ.). CNN (19 верасня 2023). Архівавана з першакрыніцы 11 October 2023. Праверана 19 верасня 2023.
  7. ↑ а б Russia's Influence in Sudan. Human Rights Foundation (11 жніўня 2023).
  8. ↑ а б Sudan's Connections With CAR, Chad Could Cause Conflict To Spread. Africa Defence Forum (30 мая 2023). Праверана 3 January 2024.
  9. ↑ Key Darfur groups join Sudanese army in its war against RSF paramilitary forces. Sudan Tribune (17 лістапада 2023). Архівавана з першакрыніцы 18 November 2023. Праверана 17 November 2023.
  10. ↑ а б Walsh, Declan; Koettl, Christoph; Schmitt, Eric (29 September 2023). "Talking Peace in Sudan, the U.A.E. Secretly Fuels the Fight". The New York Times. Архівавана з арыгінала 29 September 2023. Праверана 30 September 2023.
  11. ↑ Libyan Militia and Egypt's Military Back Opposite Sides in Sudan Conflict (англ.). al-Arabiya (15 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 19 April 2023. Праверана 15 April 2023.
  12. ↑ Elbagir, Nima; Mezzofiore, Gianluca; Qiblawi, Tamara (20 April 2023). "Exclusive: Evidence emerges of Russia's Wagner arming militia leader battling Sudan's army". CNN. Архівавана з арыгінала 20 April 2023. Праверана 20 April 2023. The Russian mercenary group Wagner has been supplying Sudan's Rapid Support Forces (RSF) with missiles to aid their fight against the country's army, Sudanese and regional diplomatic sources have told CNN. The sources said the surface-to-air missiles have significantly buttressed RSF paramilitary fighters and their leader Mohamed Hamdan Dagalo
  13. ↑ Sudanese general warns Kenya against sending peacekeepers. Reuters (24 ліпеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 13 October 2023. Праверана 17 December 2023.
  14. ↑ Sudan RSF leader visits Uganda in first known wartime foreign trip. Reuters (27 снежня 2023). Праверана 31 December 2023.
  15. ↑ Anonymous Sudan hacks IGAD countries over alleged RSF support. Sudan Tribune (7 лютага 2024).
  16. ↑ Sudan RSF leader visits Ethiopia in first public wartime tour. Reuters (28 снежня 2023). Праверана 23 January 2023.
  17. ↑ South Sudan denies smuggled Fuel to Sudan's paramilitary forces. Sudan Tribune (22 студзеня 2024).
  18. ↑ [1], 15 April 2023
  19. ↑ "Factbox: Who are Sudan's Rapid Support Forces?". Reuters(англ.). 2023-04-13. Праверана 2023-04-15. Analysts estimate the force numbers about 100,000, with bases and deployments across the country.
  20. ↑ "Chad closes border with Sudan, calls for calm". Reuters. 15 April 2023. Праверана 15 April 2023.
  21. ↑ Военный конфликт в Судане перерастает в новую гражданскую войну
  22. ↑ Several killed in Sudan as protests over rising prices continue
  23. ↑ Sudanese police fire on protesters demanding president step down
  24. ↑ 'It’s more than bread': Why are protests in Sudan happening?
  25. ↑ В Судане произошла попытка переворота, задержали 40 военных - СМИ Архівавана 15 красавіка 2023. // Белорусский партизан, 21 сентября 2021
  26. ↑ "Sudan failed coup: Government blames pro-Bashir elements". BBC News [брытанская англійская]. 2021-09-21. Праверана 2021-09-21.
  27. ↑ Sudanese officials say coup attempt has failed (англ.). Al Jazeera. Праверана 21 верасня 2021.
  28. ↑ а б "At least 25 killed, 183 injured in ongoing clashes across Sudan as paramilitary group claims control of presidential palace". CNN. 15 April 2023. Праверана 15 April 2023.
  29. ↑ Olewe, Dickens (20 February 2023). "Mohamed 'Hemeti' Dagalo: Top Sudan military figure says coup was a mistake". BBC News. Праверана 22 March 2023.
  30. ↑ Андрей Резчиков. Столкновения в Судане имеют отношение к интересам России // Взгляд : газета. — 15 апреля 2023.
  31. ↑ Sudan: clashes around the presidential palace, there are fears of a coup attempt in Khartoum - video, 15 April 2023.
  32. ↑ "Fears in Sudan as army and paramilitary force face off"(англ.). Al Jazeera. Праверана 2023-04-15.
  33. ↑ لحظة بلحظة.. اشتباكات بين الجيش السوداني والدعم السريع".
  34. ↑ Fighting broke out in Sudan between national army and RSF militiamen Архівавана 15 красавіка 2023., 15 April 2023
  35. ↑ а б в г д е السودان.. اشتباكات مسلحة بين الجيش وقوات الدعم السريع (لحظة بلحظة), 15 April 2023
  36. ↑ а б в г لحظة بلحظة.. اشتباكات بين الجيش السوداني والدعم السريع (ар.). www.aljazeera.net. Праверана 15 красавіка 2023.
  37. ↑ Powerful explosions rock Khartoum (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 18 красавіка 2023.
  38. ↑ Khartoum on edge hours before agreed ceasefire (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 18 красавіка 2023.
  39. ↑ Al-Arabiya correspondent: Clashes with heavy weapons between the army and the Rapid Support Forces in Omdurman
  40. ↑ а б Zeinab Mohammed Salih and Damian Zane (15 April 2023). "Sudan: Fighting erupts in Khartoum as army and paramilitary force clash". BBC News. British Broadcasting Corporation. Праверана 15 April 2023.
  41. ↑ Soudan: des tirs nourris à Khartoum, déploiement militaire à Omdurman, 15 April 2023
  42. ↑ القوات المسلحة السودانية (англ.). www.facebook.com. Праверана 15 красавіка 2023.
  43. ↑ Sudan's army and rival force clash, wider conflict feared 15 April 2023
  44. ↑ مراسل العربية: قتال بين الجيش والدعم السريع في مدينة زالنجي في ولاية وسط دارفور #العربية_عاجل https://alarabiya.net, 15 April 2023
  45. ↑ Eyewitnesses in #Sudan’s North Darfur State say clashes have erupted between the army and paramilitary Rapid Support Forces (#RSF) in the capital el-Fasher.
  46. ↑ Badshah, Nadeem; Abdul, Geneva; Mackay, Hamish; Badshah (now), Nadeem; Mackay (earlier), Hamish (2023-04-15). "Sudanese air force urges people to stay indoors as doctors union says at least 25 dead – as it happened". the Guardian [брытанская англійская]. ISSN 0261-3077. Архівавана з арыгінала 18 April 2023. Праверана 2023-05-02.
  47. ↑ Camille. Darfur update: clashes in El Geneina, extended truce in El Fasher, and popular initiatives in Nyala (англ.). Dabanga Radio TV Online (25 красавіка 2023). Праверана 29 красавіка 2023.
  48. ↑ Mass exodus from Sudan as deadly fighting enters third week (англ.). France 24 (30 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 1 May 2023. Праверана 2 мая 2023.
  49. ↑ Burke, Jason; correspondent, Jason Burke Africa (2023-04-20). "Sudan: up to 20,000 flee violence as rival leaders refuse to negotiate". The Guardian [брытанская англійская]. ISSN 0261-3077. Архівавана з арыгінала 30 April 2023. Праверана 2023-05-02.
  50. ↑ Army blames RSF for ceasefire breakdown (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 19 красавіка 2023.
  51. ↑ Clashes in Sudan despite calls for Eid ceasefire (англ.). www.rtl.lu. Праверана 21 красавіка 2023.
  52. ↑ "Sporadic gunfire in Sudan despite new truce". BBC. 2023-04-25. Праверана 2023-04-25.
  53. ↑ "Shaky ceasefire enters second day as Sudanese, foreigners flee". France24. 2023-04-26. Праверана 2023-04-26.04.2025. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |access-date= (даведка)
  54. ↑ Sudanese army: RSF’s combat capabilities reduced. Al Jazeera (1 мая 2023). Праверана 1 May 2023.
  55. ↑ Lisa. Heavy fighting in North Darfur capital amidst ‘alarming increase in food prices’ (англ.). Dabanga Radio TV Online (12 мая 2023). Праверана 23 мая 2023.
  56. ↑ "Heavy gunfire in Sudan ahead of ceasefire talks". BBC [англійская]. Праверана 14 May 2023.
  57. ↑ SudanTribune. Rapid Support Forces ambush peace groups in West Darfur (англ.)(недаступная спасылка). Sudan Tribune (24 мая 2023). Архівавана з першакрыніцы 20 жніўня 2023. Праверана 24 мая 2023.
  58. ↑ а б "United Nations backs Sudan envoy as army seeks to expel him". Aljazeera(англ.). 2023-05-27. Праверана 2023-05-27.
  59. ↑ "'Most fearless' fighting in Sudan after 24-hour ceasefire ends". Aljazeera(англ.). 2023-06-11. Праверана 2023-06-13.
  60. ↑ "South Kordofan residents flee as Sudan war escalates". al-Arabiya(англ.). 2023-06-23. Праверана 2023-06-23.
  61. ↑ "SPLM-N El Hilu wins terrain in South Kordofan". Radio Dabanga(англ.). 3 July 2023. Праверана 15 July 2023.{{cite news}}: Папярэджанні CS1: url-status (спасылка)
  62. ↑ "SPLM-N El Hilu launches new attack in Blue Nile region and wins terrain in South Kordofan". Radio Dabanga(англ.). 11 July 2023. Праверана 15 July 2023.
  63. ↑ "Army threatens to destroy vehicles on Khartoum-Bara road". Sudan Tribune. 25 July 2023. Праверана 25 July 2023. Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 19 лістапада 2023. Праверана 26 ліпеня 2023.
  64. ↑ "SLM faction joins Sudanese army against RSF in Darfur". Sudan Tribune(англ.). 1 August 2023. Праверана 2 August 2023. Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 5 верасня 2023. Праверана 10 жніўня 2023.
  65. ↑ а б Escalating Conflict: Sudanese army, RSF clash in Khartoum, El-Obeid, Zalingei (англ.)(недаступная спасылка). Sudan Tribune (17 верасня 2023). Архівавана з першакрыніцы 20 кастрычніка 2023. Праверана 17 верасня 2023.
  66. ↑ Nimoni, Fiona. Sudan conflict: Landmark skyscraper in Khartoum engulfed in flames (англ.). BBC (17 верасня 2023). Праверана 17 верасня 2023.
  67. ↑ Clashes in Port Sudan for first time since war began (англ.). Africanews (19 верасня 2023). Праверана 19 верасня 2023.
  68. ↑ SLM-Nur expands control to several areas in Darfur to protect civilians: official (англ.). Sudan Tribune (23 верасня 2023). Праверана 25 верасня 2023.
  69. ↑ RSF takes control of Khartoum state area, displaces residents (англ.). Sudan Tribune (6 кастрычніка 2023). Праверана 7 October 2023.
  70. ↑ RSF attack Wad Ajana in North Kordofan. Sudan War Monitor (2 кастрычніка 2023).
  71. ↑ "Thousands flee southern Sudan town as war spreads: witnesses". Yahoo News. AFP. October 2, 2023.
  72. ↑ Rapid Support Forces attack al-'Aylafun. Sudan War Monitor (6 кастрычніка 2023).
  73. ↑ Sudan paramilitaries capture key oil station: Witnesses. Al-Arabiya (6 кастрычніка 2023).
  74. ↑ Fall of the 16th Division headquarters in Nyala. Sudan War Monitor (26 кастрычніка 2023).
  75. ↑ Rapid Support Forces seize Sudanese army base in Central Darfur (англ.). Sudan Tribune (31 кастрычніка 2023). Праверана 31 October 2023.
  76. ↑ RSF seize Sudanese army headquarters in El-Geneina (англ.). Sudan Tribune (4 лістапада 2023). Праверана 6 November 2023.
  77. ↑ Darfur armed movements renounce neutrality in Sudan war (англ.). Radio Dabanga (17 лістапада 2023). Праверана 20 лістапада 2023.
  78. ↑ Sudan war: East Darfur capital ‘stable’ as SAF-RSF tensions simmer in West Kordofan (англ.). Radio Dabanga (24 лістапада 2023). Праверана 25 лістапада 2023.
  79. ↑ IGAD plans emergency summit as RSF attacks West Kordofan SAF base (англ.). Radio Dabanga (26 лістапада 2023). Праверана 28 лістапада 2023.
  80. ↑ Shots fired over the Nile in Khartoum, atrocities reported in Darfur (англ.). Africanews (27 лістапада 2023). Праверана 29 лістапада 2023.
  81. ↑ Darfur holdout groups arrive in El-Fasher to protect civilians from RSF attacks (англ.). Sudan Tribune (27 лістапада 2023). Праверана 28 лістапада 2023.
  82. ↑ Monitor, Sudan War. RSF enter Gedaref State for the first time (англ.). sudanwarmonitor.com. Праверана 9 снежня 2023.
  83. ↑ RSF attacks in Sudan’s El Gezira causes mass exodus, hundreds of youths detained (англ.). Radio Dabanga (17 снежня 2023). Праверана 18 снежня 2023.
  84. ↑ а б Nashed. ‘Losing hope’: Sudan civilians terrified as RSF attacks second-biggest city. Al Jazeera (19 снежня 2023). Праверана 19 December 2023.
  85. ↑ Fall of Wad Madani fuels criticism of army. Sudan War Monitor (20 снежня 2023). Праверана 20 December 2023.
  86. ↑ RSF attack Habila in the Nuba Mountains. Sudan War Monitor (4 студзеня 2024). Праверана 12 January 2024.
  87. ↑ Sudanese army, SPLA-N clash with RSF in South Kordofan. Sudan Tribune (8 студзеня 2024).
  88. ↑ Dilling town falls to SPLM-N in South Kordofan. Sudan Tribune (7 студзеня 2024).
  89. ↑ Sudanese joint forces repel fresh RSF attack on South Kordofan’s town. Sudan Tribune (10 студзеня 2024).
  90. ↑ Kordofan conflict spirals in dangerous direction. Sudan War Monitor (13 студзеня 2024). Праверана 13 January 2024.
  91. ↑ El Faw standoff: Sudan army deploys reinforcements as RSF regroup. Radio Dabanga (14 студзеня 2024).
  92. ↑ Sudan fighting spreads to World Heritage Site (англ.). France 24 (17 студзеня 2024). Праверана 15 January 2024.
  93. ↑ Fighting west of Sennar after IGAD summit. Sudan War Monitor (19 студзеня 2024).
  94. ↑ Rising civilian death toll as RSF attacks West Kordofan base (англ.). Radio Dabanga (25 студзеня 2024). Праверана 26 January 2024.
  95. ↑ Sudan capital clashes continue, Babanousa ‘largely in hands of RSF’ (англ.). Radio Dabanga (26 студзеня 2024). Праверана 26 January 2024.
  96. ↑ Fighting escalates on the Jazira front. Sudan War Monitor (3 сакавіка 2024). Архівавана з першакрыніцы 4 March 2024. Праверана 4 March 2024.
  97. ↑ Sudan army close to breaking Omdurman siege. Sudan War Monitor (4 лютага 2024).
  98. ↑ Map: Sudan army breaks Omdurman siege. Sudan War Monitor (19 лютага 2024).
  99. ↑ Understanding the fighting in El Fasher. Sudan War Monitor (24 мая 2024). Архівавана з першакрыніцы 26 May 2024. Праверана 25 May 2024.
  100. ↑ Sudan army routed in heavy fighting along El Obeid-Kosti road. Sudan War Monitor (8 мая 2024). Архівавана з першакрыніцы 8 May 2024. Праверана 8 May 2024.
  101. ↑ "Sudan's RSF captures key army stronghold of el-Fula". Al Jazeera. 20 June 2024. Праверана 20 June 2024.
  102. ↑ "Blitzkrieg: RSF advance deep into Sennar State and storm into the capital Sinja". Sudan war monitor. Праверана 2024-06-29.
  103. ↑ "RSF consolidates control over Sinjah, expands eastward". Sudan Tribune. Праверана 2024-07-01.
  104. ↑ "Map: Sudan's Rapid Support Forces extend control in Sennar State". Sudan war monitor. Праверана 2024-07-03.
  105. ↑ Air strikes in Khartoum as Sudan army attacks paramilitary RSF positions. The New Arab (26 верасня 2024). Праверана 26 верасня 2024.
  106. ↑ Two Darfur movements form ‘neutral military alliance’ to protect civilians(нявызн.). Radio Dabanga (2 кастрычніка 2024). Праверана 3 October 2024.
  107. ↑ Map: Sudan army advances in eastern states. Sudan War Monitor (23 кастрычніка 2024).
  108. ↑ Brachet, Eliott (2024-11-11). "War in Sudan: Death strikes at every corner in devastated Khartoum". Le Monde(англ.). Праверана 2024-11-12.
  109. ↑ Brachet, Eliott (2024-11-17). "The lost children of Sudan's revolution: 'We fight today alongside the men who fought us yesterday'". Le Monde(англ.). Праверана 2024-11-18.
  110. ↑ Sudan Army Says Recaptures Key State Capital. Barron’s (23 лістапада 2024).
  111. ↑ Burhan arrives in Sinjah after army recaptures city. Sudan Tribune (23 лістапада 2024).
  112. ↑ Sudanese army retakes key town in Al Jazirah state. Sudan Tribune (8 студзеня 2025).
  113. ↑ Sudanese army gains ground in Al Jazirah state, tightens grip near Wad Madani. Sudan Tribune (9 студзеня 2025).
  114. ↑ Sudanese army recaptures town in push for Al Jazirah capital. Sudan Tribune (10 студзеня 2025).
  115. ↑ "Sudanese army advances to retake city of Wad Madani from RSF". Reuters. 2025-01-11.
  116. ↑ Sudan army claims major advances against RSF in greater Khartoum. Al Jazeera (8 лютага 2025). — «Development marks one of army’s most significant advances since war broke out between army chief al-Burhan and RSF.»  Праверана February 12, 2025.
  117. ↑ Sudan army plans transitional gov’t and elections as it seeks to recapture Khartoum – The North Africa Post (англ.). Праверана 5 сакавіка 2025.
  118. ↑ Sudan civil war: Army plans new government as it advances in capital (англ.). BBC News (10 лютага 2025). Праверана 5 сакавіка 2025.
  119. ↑ Newspaper. Sudan's army chief plans transitional govt amid military advances (англ.). thepeninsulaqatar.com (8 лютага 2025). Праверана 5 сакавіка 2025.
  120. ↑ Nigeria. Sudan’s foreign ministry announces plans for transitional government (англ.). Peoples Gazette Nigeria (10 лютага 2025). Праверана 5 сакавіка 2025.
  121. ↑ Olugbode. Sudanese Transitional Government Announces Roadmap to Democratic Rule (англ.). Arise News (10 лютага 2025). Праверана 5 сакавіка 2025.
  122. ↑ Sudan army-aligned foreign ministry sets path to elections amid civil war (англ.). Al Jazeera. Праверана 5 сакавіка 2025.
  123. ↑ AMB. Sudan govt asks int’l partners to support roadmap for dialogue (англ.). Dabanga Radio TV Online (9 лютага 2025). Праверана 5 сакавіка 2025.
  124. ↑ Sudan Charts a Path to Peace: Government Announces Post-War Roadmap (англ.). Daily West Nile. Праверана 5 сакавіка 2025.
  125. ↑ CORRESPONDENT. Sudan's militia backed factions agree to form parallel govts (англ.). Capital News (18 лютага 2025). Праверана 5 сакавіка 2025.
  126. ↑ Sudan's RSF, allies sign charter for rival government. France 24. Праверана 23 February 2025.
  127. ↑ Sudanese army ends RSF's two-year siege of El Obeid. Sudan Tribune (23 лютага 2025).
  128. ↑ Sudan army recaptures presidential palace after two years of war. BBC (21 сакавіка 2025). Праверана 21 March 2025.
  129. ↑ Sudanese army retakes Khartoum airport from rebels (англ.). RFI. Праверана 26 сакавіка 2025.
  130. ↑ ‘Khartoum is free’ says Sudan Army chief al-Burhan after airport captured (англ.). Al Jazeera. Праверана 26 сакавіка 2025.
  131. ↑ Sudan’s RSF claims control of famine-hit Zamzam camp in Darfur (англ.). Al Jazeera. Праверана 16 красавіка 2025.
  132. ↑ Sudan paramilitaries kill at least 100 people in Darfur attack, UN says (англ.). Al Jazeera. Праверана 16 красавіка 2025.
  133. ↑ JEM faction sides with Sudan army, plans to break El Fasher siege. Sudan Tribune (24 красавіка 2025).
  134. ↑ Sudan's army and rival force battle, killing at least 56. Associated Press (16 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 15 April 2023. Праверана 16 April 2023.
  135. ↑ Sudan approves passage for urgent humanitarian cases (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 16 красавіка 2023.
  136. ↑ Sudanese army and RSF back 'urgent humanitarian ceasefire' (англ.). www.bbc.com. Праверана 16 красавіка 2023.
  137. ↑ RSF leader agrees to 24-hour armistice (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 18 красавіка 2023.
  138. ↑ Sudanese Army agrees to 24-hour ceasefire (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 18 красавіка 2023.
  139. ↑ Fighting continues in Sudan hours after ceasefire was to begin (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 19 красавіка 2023.
  140. ↑ [aljazeera.com/news/2023/4/21/sudans-rsf-announces-72-hour-ceasefire-amid-khartoum-fighting "Sudan's RSF announces 72-hour ceasefire amid Khartoum fighting"]. Al Jazeera(англ.). Праверана 2023-04-21. {{cite news}}: Праверце значэнне |url= (даведка)
  141. ↑ "Sudan's army says it agrees to three-day truce starting Friday". Al Jazeera(англ.). Архівавана з арыгінала 21 April 2023. Праверана 2023-04-22.
  142. ↑ "New Sudan ceasefire announced but doubts remain". BBC News [брытанская англійская]. 2023-04-24. Архівавана з арыгінала 25 April 2023. Праверана 2023-04-24.
  143. ↑ "Sudan fighting in its 11th day: A list of key events". Al Jazeera. Архівавана з арыгінала 2023-04-25. Праверана 2023-04-25.04.2025. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |access-date= (даведка)
  144. ↑ "Sudan army chief backs ceasefire extension as skirmishes continue". Al Jazeera(англ.). Праверана 27 April 2023.
  145. ↑ Sudan army says it agreed to extend truce with RSF. Aljazeera (30 красавіка 2023). Праверана 30 красавіка 2023.
  146. ↑ Humanitarian truce extended: RSF. Aljazeera (30 красавіка 2023). Праверана 30 красавіка 2023.
  147. ↑ Rivals agree to send representatives to UN negotiations: AJ correspondent. Aljazeera (2 мая 2023). Праверана 2 мая 2023.
  148. ↑ Sudan rivals agree 'in principle' to a week's truce. BBC (2 мая 2023). Праверана 2 мая 2023.
  149. ↑ Rival Sudan factions meet in Saudi Arabia as pressure mounts. Aljazeera (6 мая 2023). Праверана 6 мая 2023.
  150. ↑ Sudan’s warring military factions to meet face-to-face for first time since conflict began. CNN.
  151. ↑ "Sudan conflict: Army and RSF agree deal to protect civilians". BBC. Архівавана з арыгінала 12 May 2023. Праверана 12 May 2023.
  152. ↑ "Sudan's army, Rapid Support Forces sign 7-day ceasefire". Aljazeera. Праверана 21 May 2023.
  153. ↑ "Sudan's military, RSF agree ceasefire extension". Aljazeera(англ.). 2023-05-29. Праверана 2023-05-30.
  154. ↑ "Sudan army suspends participation in Jeddah ceasefire talks". Aljazeera(англ.). 2023-05-31. Праверана 2023-06-01.
  155. ↑ Sudan’s warring parties resume ceasefire talks in Jeddah (англ.). Al Arabiya English (6 чэрвеня 2023). Праверана 7 чэрвеня 2023.
  156. ↑ "Mediators announce 24-hour Sudan ceasefire from early Saturday". Aljazeera(англ.). 2023-06-09. Праверана 2023-06-13.
  157. ↑ "Sudan crisis: Five children among 17 killed in air strikes". BBC(англ.). 2023-06-17. Праверана 2023-06-18.
  158. ↑ "Sudanese army declares 'unilateral' ceasefire on first day of Eid". Aljazeera(англ.). 27 June 2023. Праверана 27 June 2023.
  159. ↑ "Sudan's neighbors meeting in Cairo for summit agree to Egypt's initiative to try to end conflict". AP(англ.). 13 July 2023. Праверана 14 July 2023.
  160. ↑ "Sudan army returns for talks in Jeddah as war enters fourth month". Aljazeera(англ.). 15 July 2023. Праверана 16 July 2023.
  161. ↑ "Sudanese army's return to negotiations hinges on RSF withdrawal from Khartoum: statement". Sudan Tribune(англ.). 29 July 2023. Праверана 31 July 2023.(недаступная спасылка)
  162. ↑ Mediators suspended Sudan’s ceasefire talks Indefinitely (англ.). Sudan Tribune (3 снежня 2023). Праверана 5 снежня 2023.
  163. ↑ Why are Sudan’s warring factions meeting in Jeddah?. Al Jazeera (31 кастрычніка 2023). Праверана 18 December 2023.
  164. ↑ "RSF chief negotiator resigns to focus on ending Sudan's war". Sudan Tribune(англ.). 2023-12-24. Праверана 2023-12-25.
  165. ↑ "Sudan's military announces progress in restoring defence capabilities". Sudan Tribune. 2024-04-12. Архівавана з арыгінала 28 April 2024. Праверана 13 April 2024.
  166. ↑ Lodhi, Areesha (2021-04-11). "After a year of war in Sudan, what is the situation now?". Al Jazeera. Архівавана з арыгінала 9 June 2024. Праверана 12 April 2024.
  167. ↑ Blinken and top general discuss need to end Sudan war. Reuters (29 мая 2024).
  168. ↑ Sudan's Agar refuses U.S. invitation to resume Jeddah talks. Sudan Tribune (29 мая 2024). Архівавана з першакрыніцы 30 May 2024. Праверана 31 May 2024.
  169. ↑ USAMBSudan. Escalation of tensions within the military component to direct fighting is extremely dangerous. I urgently call on senior military leaders to stop the fighting.. Твітэр.
  170. ↑ Неабходна задаць archiveurl= і archivedate= для шаблона {{cite web}}. Новости, Р. И. А.. Россияне не пострадали во время обострения ситуации в Судане (руск.). РИА Новости (27 красавіка 2023). [ Архівавана] з першакрыніцы 15 April 2023. Праверана 15 April 2023.
  171. ↑ James Cleverly [JamesCleverly]. [https://twitter.com/JamesCleverly/status/1647261026612568065 The ongoing violence across Sudan must stop immediately. The UK calls on the Sudanese leadership to do all they can to restrain their troops and deescalate to prevent further bloodshed. Military action will not resolve this situation.]. Твітэр (15 красавіка 2023). Праверана 15 April 2023.
  172. ↑ José Manuel Albares, [@jmalbares]. https://twitter.com/jmalbares/status/1647307110823219202 (англ.). Twitter (15 красавіка 2023). Праверана 15 красавіка 2023.
  173. ↑ China, highly concerned about Sudan situation, calls for ceasefire (англ.). Reuters. Reuters (16 красавіка 2023). Праверана 18 April 2023.
  174. ↑ The Chairperson of the AU Commission's statement on on the developing situation in Sudan | African Union. au.int. Праверана 15 красавіка 2023.
  175. ↑ Josep Borrell [JosepBorrellF]. Alarming news of fighting in #Sudan. The EU calls on all forces to stop the violence immediately. An escalation will only aggravate the situation. Protection of citizens is a priority. All EU staff in the country is safe and accounted for.. Твітэр (15 красавіка 2023). Праверана 15 April 2023.
  176. ↑ "Egypt and South Sudan offer to mediate between Sudanese sides". Aljazeera(англ.). 2023-04-16. Праверана 2023-04-16.
  177. ↑ 'People are terrified': Heavy fighting erupts in Sudan (англ.). aljazeera.com. Праверана 15 красавіка 2023.
  178. ↑ "UN says 10,000-20,000 have fled Sudan fighting for Chad". Aljazeera. 20 April 2023. Праверана 20 April 2023.
  179. ↑ Salih, Zeinab Mohammed; Igunza, Emmanuel (15 April 2023). "Sudan: Army and paramilitaries battle over key sites". BBC News. Праверана 15 April 2023.
  180. ↑ "UN Rights Council Votes To Strengthen Monitoring Of Abuses In Sudan". Barron's. Праверана 11 May 2023.
  181. ↑ "US imposes first sanctions over Sudan conflict". Aljazeera(англ.). 2023-06-01. Праверана 2023-06-02.
  182. ↑ "Regional bloc calls for summit to consider Sudan troop deployment". Aljazeera(англ.). 10 July 2023. Праверана 11 July 2023.
  183. ↑ War in Sudan has displaced over three million people, says UN. France 24 (12 ліпеня 2023). Праверана 13 July 2023.
  184. ↑ Six firms involved in Sudan war sanctioned by EU council (англ.). Africanews (22 студзеня 2024). Праверана 22 January 2024.
  185. ↑ US imposes sanctions on three Sudanese companies tied to the warring parties (англ.). Associated Press (31 студзеня 2024). Праверана 1 February 2024.
  186. ↑ "US sanctions 3 firms over direct connections to Sudan Civil War"(англ.). Fox news. 1 February 2024. Праверана 31 January 2024.
  187. ↑ U.S. sanctions RSF commanders over civilian deaths in Darfur (англ.). Sudan Tribune (15 мая 2024). Праверана 16 May 2024.
  188. ↑ "RSF accuses SAF of 'criminal act' as Khartoum Bahri power station burns". Radio Dabanga. 24 June 2024. Праверана 25 June 2024.
  189. ↑ "UN Security Council extends Sudan sanctions until 2025". Radio Dabanga. 12 September 2024. Праверана 12 September 2024.
  190. ↑ SAF procurement chief latest hit by US sanctions (англ.). Radio Dabanga (25 кастрычніка 2024). Праверана 26 кастрычніка 2024.
  191. ↑ UN Security Council sanctions two generals from Sudan's paramilitary RSF. Al Jazeera (9 лістапада 2024).
  192. ↑ Senior Sudan officials latest hit by EU sanctions. Radio Dabanga (16 снежня 2024).
  193. ↑ US says Sudan’s RSF committed genocide, announces sanctions on leaders. Al Jazeera. Al Jazeera. Праверана 7 January 2025.
  194. ↑ Lewis, David; Psaledakis, Daphne (16 January 2025). "US issues sanctions on Sudanese army chief Burhan". Reuters. Праверана 16 January 2025.
  195. ↑ https://twitter.com/RSFSudan/status/1647253056000610307?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1647253056000610307%7Ctwgr%5E48e52208aee173f4d64a03f42a62815110dab2fe%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https://www.theguardian.com/world/live/2023/apr/15/sudan-fighting-khartoum-latest-news-updates (англ.). Twitter. Праверана 15 красавіка 2023.
  196. ↑ Sudan's paramilitary shares video they claim shows 'surrendered' Egyptian troops (англ.). al-Arabiya (15 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 15 April 2023. Праверана 15 April 2023.
  197. ↑ "الدعم السريع: نتعرض لهجوم من طيران أجنبي في بورتسودان" [Rapid Support: We are under attack from foreign aircraft in Port Sudan]. Al Arabiya. 16 April 2023. Архівавана з арыгінала 17 April 2023. Праверана 18 April 2023.
  198. ↑ Tack, Sim; Rogoway, Tyler (17 April 2023). "Egyptian MiG-29s Destroyed In Sudan". The War Zone. Архівавана з арыгінала 18 April 2023. Праверана 18 April 2023.
  199. ↑ Rickett, Oscar (18 April 2023). "Sudan and a decade-long path to turmoil". Middle East Eye. Архівавана з арыгінала 18 April 2023. Праверана 18 April 2023. The Egyptians are already heavily involved," Cameron Hudson, a former CIA analyst, told MEE. "They are actively in the fight. There are Egyptian fighter jets that are part of these bombing campaigns. Egyptian special forces units have been deployed and the Egyptians are providing intelligence and tactical support to the SAF.
  200. ↑ Sudanese Army agrees to 24-hour ceasefire (англ.). www.aljazeera.com. Архівавана з першакрыніцы 18 April 2023. Праверана 18 красавіка 2023.
  201. ↑ "Russia's Wagner denies involvement in Sudan crisis". BBC. 19 April 2023. Праверана 19 April 2023.
  202. ↑ "Libya denies involvement in Sudan fighting". BBC. 20 April 2023. Праверана 20 April 2023.
  203. ↑ "Libyan Militia and Egypt's Military Back Opposite Sides in Sudan Conflict"
  204. ↑ "عاجل (السُّوداني): الجيش يوقف غزواً إثيوبياً على الفشقة الصغرى ويُكبِّدهم خسائر فادحة في الأرواح والعتاد". Al Sudani. 19 April 2023. Архівавана з арыгінала 19 красавіка 2023. Праверана 20 April 2023. Ethiopian forces carried out an invasion and attack on Al-Fashqa Al-Sughra, reinforced by tanks, armored vehicles, and large crowds of infantry. Immediately, the armed forces units dealt with them with their various long-range fire systems, causing them heavy losses in personnel and equipment Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 красавіка 2023. Праверана 20 красавіка 2023.
  205. ↑ "Ethiopian PM denies reports of clashes with Sudan forces"
  206. ↑ "Egyptian air force personnel remain in Khartoum: Sudanese army corrects earlier statement". Aljazeera. 20 April 2023. Праверана 20 April 2023.
  207. ↑ Egyptian army says soldiers stuck in Sudan back home or at embassy. Reuters (20 красавіка 2023). Праверана April 21, 2023.
  208. ↑ Exclusive: Ukraine's special services 'likely' behind strikes on Wagner-backed forces in Sudan, a Ukrainian military source says. CNN (19 верасня 2023). Праверана 19 September 2023.
  209. ↑ Altman, Howard. Exclusive Interview With Ukraine's Spy Boss From His D.C. Hotel Room (англ.). The War Zone (22 верасня 2023). — «TWZ: (...) Were you guys involved with the attack on a Wagner-backed militia in Sudan? CNN reported that Ukrainians were likely involved in the attack on the Rapid Support Forces (RSF) forces with FPV drones. KB: I will only say the following: About two to three months ago I was giving an interview to one of the media, I don’t remember which specific one. I answered them back then that anywhere across the world we will be seeking and hunting down Russian military criminals, and sooner or later that time will come whenever they are. That is why we shouldn't be surprised when in any territory, something happens to Russian military criminals. Then speaking about your specific question about Sudan, regretfully I cannot confirm or deny.»  Праверана 24 верасня 2023.
  210. ↑ "EXCLUSIVE: Videos Show Ukrainian Special Forces 'Cleaning Up' Wagner Fighters in Sudan". The Kyiv Post. 6 November 2023. Праверана 9 November 2023.
  211. ↑ Неабходна задаць title= і url= для шаблона {{cite web}}. Неабходна задаць archiveurl= і archivedate= для шаблона {{cite web}}. [2] (26 лютого 2024). [ Архівавана] з першакрыніцы 27 лютого 2024. Праверана 27 лютого 2024.
  212. ↑ "Sudan recalls ambassador from Chad over allegations of supporting RSF". Sudan Tribune. 28 June 2024. Праверана 28 June 2024.
  213. ↑ Egypt rejects RSF leader’s claim of military support for Sudanese army(нявызн.). Sudan Tribune (9 кастрычніка 2024). Праверана 10 October 2024.
  214. ↑ Sudan’s RSF accuses Egypt of involvement in air strikes on its forces(нявызн.). Al Jazeera (10 кастрычніка 2024). Праверана 10 October 2024.
  215. ↑ "US has evacuated American diplomatic personnel from Sudan". CNN(англ.). 2023-04-23. Праверана 2023-04-24.
  216. ↑ Foreigners evacuated as factions battle in Sudan’s Khartoum (англ.). www.aljazeera.com (23 красавіка 2023). Праверана 23 красавіка 2023.
  217. ↑ "Which countries have evacuated nationals from Sudan?". Al Jazeera(англ.). 2023-04-23. Праверана 2023-04-24.
  218. ↑ Dahir, Abdi Latif (17 April 2023). "As New Wave of Violence Hits Sudan's Capital, Civilians Feel the Strain". The New York Times. Праверана 17 April 2023.
  219. ↑ ‘Almost impossible’ to provide aid in Sudanese capital: IFRC (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 18 красавіка 2023.
  220. ↑ "WFP temporarily halts operations in Sudan". BBC(англ.). 16 April 2023. Архівавана з арыгінала 15 April 2023. Праверана 2023-04-16.
  221. ↑ Siddiqui, Mersiha Gadzo,Usaid. Sudan updates: Army says foreign evacuations to begin (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 24 красавіка 2023.
  222. ↑ "South Sudan receives about 10,000 refugees fleeing Sudan fighting". The Times of India. 2023-04-24. ISSN 0971-8257. Праверана 2023-04-24.
  223. ↑ Burke, Jason; Salih, Zeinab Mohammed; Ahmed, Kaamil (2023-04-24). "Sudan: thousands flee Khartoum as civilian casualties escalate". The Guardian [брытанская англійская]. ISSN 0261-3077. Праверана 2023-04-24.
  224. ↑ "UN says up to 20,000 have fled Sudan fighting for Chad". Le Monde.fr(англ.). 2023-04-20. Праверана 2023-04-24.
  225. ↑ "Sudan crisis: Civilians facing 'catastrophe' as 100,000 flee fighting - UN". BBC. 2 May 2023. Праверана 2 May 2023.
  226. ↑ Ukraine, Sudan conflicts fuel alarming surge in tuberculosis (англ.). CTVNews (8 мая 2023). Праверана 8 мая 2023.
  227. ↑ Hassanain, Sara A.; Edwards, Jeffrey K.; Venables, Emilie; Ali, Engy; Adam, Khadiga; Hussien, Hafiz; Elsony, Asma (2018-05-16). "Conflict and tuberculosis in Sudan: a 10-year review of the National Tuberculosis Programme, 2004-2014". Conflict and Health. 12 (1): 18. doi:10.1186/s13031-018-0154-0. ISSN 1752-1505. PMC 5954449. PMID 29785203.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: непазначаны свабодны DOI (спасылка)
  228. ↑ а б Lederer, Edith M.. Ukraine, Sudan conflicts fuel alarming surge in tuberculosis (англ.). Los Angeles Times (8 мая 2023). Праверана 8 мая 2023.
  229. ↑ "Sudan war causes daily economic loss of $80 million". Radio Dabanga. 12 September 2023. Праверана 12 September 2023.
  230. ↑ "$49 billion of economic loss and looted property in Sudan". Radio Dabanga. 18 July 2023. Архівавана з арыгінала 19 July 2023. Праверана 19 July 2023.
  231. ↑ "Sudan's economy contracts 40% as war rages". Africanews. 29 February 2024. Праверана 1 March 2024.
  232. ↑ استمرار الاشتباكات بين الجيش والدعم السريع بالخرطوم ومروي (ар.). موقع دارفور٢٤ الاخباري (15 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 15 April 2023. Праверана 16 красавіка 2023.
  233. ↑ Siddiqui, Mersiha Gadzo, Usaid. Sudan's army orders RSF dissolved; claims control of state TV (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 17 красавіка 2023.
  234. ↑ Siddiqui, Arwa Ibrahim,Usaid. Dozens of people killed as Sudan fighting enters second day (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 16 красавіка 2023.
  235. ↑ Abdelaziz, Khalid; Eltahir, Nafisa; Eltahir, Nafisa (2023-04-16). "Sudan's army pounds paramilitary bases with air strikes in power struggle". Reuters(англ.). Праверана 2023-04-16.
  236. ↑ Convoy carrying French national attacked: RSF (англ.). www.aljazeera.com (23 красавіка 2023). Праверана 23 красавіка 2023.
  237. ↑ Gunfire heard in Khartoum: Here is the situation on Monday, May 1, 2023. Al Jazeera.
  238. ↑ Sudan communications blackout widens amid accusations (англ.). Radio Dabanga (31 студзеня 2024). Праверана 5 February 2024.
  239. ↑ مراسل العربية: مقتل شخصين وإصابة 26 آخرين من المدنيين في الخرطوم بحري #العربية_عاجل https://alarabiya.net
  240. ↑ Three killed, dozens injured: Doctors' committee (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 15 красавіка 2023.
  241. ↑ سقوط قتلى وجرحي جراء اشتباكات بين الجيش والدعم السريع بالفاشر, 15 April 2023
  242. ↑ Неабходна задаць title= і url= для шаблона {{cite web}}. [3].
  243. ↑ Во время столкновений в Судане погиб гражданин Индии
  244. ↑ а б 1 American dead in Sudan as U.S. readies troops for potential embassy evacuation amid heavy fighting (англ.). www.cbsnews.com. Праверана 20 красавіка 2023.
  245. ↑ Reuters (2023-04-24). "Egypt's foreign ministry says embassy staff killed in Khartoum". Reuters(англ.). Праверана 2023-04-25. {{cite news}}: |last= мае агульную назву (даведка)
  246. ↑ Turkish toddler killed in ongoing clashes in Sudan (англ.). www.aa.com (18 красавіка 2023). Праверана 20 красавіка 2023.
  247. ↑ Diplomat Says 15 Syrians Killed Amid Clashes in Sudan. Asharq Al-Awsat (27 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 4 May 2023. Праверана 4 May 2023.
  248. ↑ At least 15 Ethiopians killed in Sudan crossfires. Apa News (23 красавіка 2023).
  249. ↑ Eritrea accused of forcibly repatriating civilians caught up in Sudan fighting. The Guardian (7 мая 2023). Архівавана з першакрыніцы 12 May 2023. Праверана 12 May 2023.
  250. ↑ "Air strikes on Sudan campus kill Congolese - government". BBC(англ.). 2023-06-06. Праверана 2023-06-06.
  251. ↑ Sudan: Army and RSF battle over key sites, leaving 56 civilians dead. BBC News. Праверана 16 April 2023.
  252. ↑ Sudan fighting: RSF and army clash in Khartoum for third day (англ.). www.bbc.com (17 красавіка 2023). Праверана 17 красавіка 2023.
  253. ↑ Nearly 100 people dead across Sudan (англ.). www.aljazeera.com (17 красавіка 2023). Праверана 17 красавіка 2023.
  254. ↑ Sudan's generals battle for 3rd day; death toll soars to 185 (англ.). www.apnews.com (18 красавіка 2023). Праверана 18 красавіка 2023.
  255. ↑ Ceasefire crumbles amid chaos in Sudan as death toll reaches 270 (англ.). www.cnn.com (18 красавіка 2023). Праверана 19 красавіка 2023.
  256. ↑ "Death toll now more than 300". Aljazeera. 20 April 2023. Праверана 20 April 2023.
  257. ↑ "Sudan fighting live news: UN says more than 400 killed". Aljazeera. 21 April 2023. Праверана 21 April 2023.
  258. ↑ First evacuations of foreign nationals stuck in Sudan announced
  259. ↑ Sudan ceasefire eases fighting as army denies rumors about deposed dictator Omar al-Bashir's whereabouts (англ.). CBS News. Праверана 26 красавіка 2023.
  260. ↑ "WHO says 'high risk of biological hazard' after laboratory seized". Aljazeera. 25 April 2023. Праверана 25 April 2023.
  261. ↑ Sudan fighting in its 24th day: A list of key events (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 9 мая 2023.
  262. ↑ "No sign Sudan warring parties ready to 'seriously negotiate': UN". ABC. 9 May 2023. Праверана 9 May 2023.
  263. ↑ Photos: Sudanese capital devastated by a month of brutal fighting. Aljazeera (16 мая 2023).
  264. ↑ Sudan war death toll surges past 2,000 as fighting enters third month(недаступная спасылка). Ahram (15 чэрвеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 16 чэрвеня 2023. Праверана 16 June 2023.
  265. ↑ "Humanitarian worker killed in Sudan crossfire, IOM says". Reuters(англ.). 2023-04-21. Праверана 2023-04-21.
  266. ↑ "More than 3,000 people killed, 6,000 injured in Sudan conflict". The Jerusalem Post. 17 June 2023. Архівавана з арыгінала 20 June 2023. Праверана 20 June 2023.
  267. ↑ "More than 5,000 reportedly killed in El Geneina 'genocide'". Radio Dabanga. 20 June 2023. Праверана 23 June 2023.
  268. ↑ "10,000 reported killed in one West Darfur city, as ethnic violence ravages Sudanese region". CNN. 26 July 2023. Праверана 27 July 2023.
  269. ↑ Magdy, Sam (16 October 2023). "UN aid chief says six months of war in Sudan has killed 9,000 people". Associated Press(англ.). Архівавана з арыгінала 15 October 2023. Праверана 18 October 2023.
  270. ↑ UN humanitarian office raises alarm over fighting in eastern Sudanese state. Anadolu Agency (19 снежня 2023).
  271. ↑ More than 13,000 people killed in Sudan conflict: UN
  272. ↑ "UN official says Sudan's war has killed at least 20,000 people". Associated Press. 8 September 2024. Праверана 8 September 2024.
  273. ↑ Yibeltal, Kalkidan; Rukanga, Basillioh (14 November 2024). "Sudan death toll far higher than previously reported - study". BBC News. Праверана 15 November 2024.
  274. ↑ "US Senate hears urgent plea from envoy to Sudan". Radio Dabanga. 2 May 2024. Архівавана з арыгінала 3 May 2024. Праверана 7 May 2024.
  275. ↑ "More then 500,000 children die in Sudan due to malnutrition". Sudan Tribune. Праверана 20 January 2025. The Preparatory Committee of the Sudanese Doctors Syndicate revealed on Saturday that more than 500,000 infants have died due to malnutrition. Adiba Ibrahim Al-Sayed, a member of the Omdurman Private Branch of the Preparatory Committee of the Doctors Syndicate, told Sudan Tribune that the number of child deaths reached 522,000 infants, while cases of malnutrition rose to 286,000 cases since the outbreak of the war until today.
  276. ↑ "Violations against journalists in Sudan war". Radio Dabanga. 6 June 2023. Праверана 19 July 2023. {{cite news}}: |archive-date= патрабуе |archive-url= (даведка); Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (спасылка)
  277. ↑ Sudan hospital strikes potential war crimes, BBC told (англ.). BBC News (26 мая 2023). Архівавана з першакрыніцы 16 жніўня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  278. ↑ Attacks on Health Care in Sudan, 26July - 08 August 2023 - Sudan | ReliefWeb (англ.). reliefweb.int (17 жніўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 19 лістапада 2023. Праверана 15 лістапада 2023.
  279. ↑ "Sudan: Attacks on health workers jeopardise remaining hospitals operating in Khartoum". The Guardian [брытанская англійская]. 2023-07-21. Праверана 2023-11-15. {{cite news}}: |archive-date= патрабуе |archive-url= (даведка); Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (спасылка)
  280. ↑ Atrocities in Sudan: Minister for Africa's statement, 22 August 2023 (англ.). GOV.UK. Архівавана з першакрыніцы 16 лістапада 2023. Праверана 19 лістапада 2023.
  281. ↑ "New killings reported in Darfur on second day of Sudan ceasefire". CNN(англ.). 2023-06-19. Архівавана з арыгінала 2023-06-29. Праверана 2023-06-22.
  282. ↑ Sudan Violence Rages as Paramilitaries Deny Darfur War Crimes. www.voanews.com. Архівавана з першакрыніцы 19 ліпеня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  283. ↑ Ewing. UN sounds alarm on Darfur, warns world not to repeat history (англ.). POLITICO (11 лістапада 2023). Архівавана з першакрыніцы 14 лістапада 2023. Праверана 14 лістапада 2023.
  284. ↑ Sudan: War crimes rampant as civilians killed in both deliberate and indiscriminate attacks - New Report. Amnesty. Праверана 21 лістапада 2023.
  285. ↑ Abdelmoniem. 'Don't let the other soldiers watch': Rape as a weapon of war in Sudan (англ.). www.aljazeera.com. Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  286. ↑ Darfur: Rapid Support Forces, Allied Militias Rape Dozens [EN/AR - Sudan | ReliefWeb] (англ.). reliefweb.int (17 жніўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 19 лістапада 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  287. ↑ Rape by Sudan's RSF militia used to 'punish and terrorise' warn rights experts | UN News (англ.). news.un.org (17 жніўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 4 кастрычніка 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  288. ↑ UN experts alarmed by reported widespread use of rape and sexual violence against women and girls by RSF in Sudan. OHCHR (17 жніўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  289. ↑ Gang-raped and racially abused in Sudan (англ.). BBC News (30 ліпеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 15 кастрычніка 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  290. ↑ "RSF accused of killings, robberies and sexual violence". Radio Dabanga. 25 July 2023. Праверана 25 July 2023. {{cite news}}: |archive-date= патрабуе |archive-url= (даведка); Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (спасылка)
  291. ↑ Nashed. In Sudan's South Darfur, armed men pillage, loot under cover of fighting (англ.). www.aljazeera.com. Архівавана з першакрыніцы 28 верасня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  292. ↑ Shelling, Looting in Sudan's Capital as Military Factions Battle for 8th Week. www.voanews.com. Архівавана з першакрыніцы 16 чэрвеня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  293. ↑ "Sudan capital rocked by air strikes, looting". Reuters. 2023-05-10. Праверана 2023-09-30. {{cite news}}: |archive-date= патрабуе |archive-url= (даведка); Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (спасылка)
  294. ↑ Shoes to TVs - looting spree ravages war-hit Sudan (англ.). BBC News (13 верасня 2023). Архівавана з першакрыніцы 26 верасня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  295. ↑ "RSF accused of over 500 cases of enforced disappearance in Sudan". Sudan Tribune(англ.). 3 August 2023. Архівавана з арыгінала 12 жніўня 2023. Праверана 4 August 2023.
  296. ↑ Nashed, Mat. RSF atrocities pile up in Darfur after 100 days of Sudan fighting (англ.). www.aljazeera.com. Архівавана з першакрыніцы 11 October 2023. Праверана 29 ліпеня 2023.
  297. ↑ "RSF and Kababish clash in North Kordofan". Radio Dabanga. 24 July 2023. Архівавана з арыгінала 6 October 2023. Праверана 25 July 2023.
  298. ↑ "Sudan's warring sides trade blame over church attack". BBC [англійская]. Архівавана з арыгінала 16 May 2023. Праверана 16 May 2023.
  299. ↑ War crimes and civilian suffering in Sudan (англ.). Amnesty International (2 жніўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2023. Праверана 30 верасня 2023.
  300. ↑ Sudan: Children dying amid healthcare system collapse | UN News (англ.). news.un.org (19 верасня 2023). Архівавана з першакрыніцы 30 кастрычніка 2023. Праверана 19 лістапада 2023.
  301. ↑ "Child soldiers reported in Sudan battles". Radio Dabanga(англ.). 22 August 2023. Архівавана з арыгінала 23 August 2023. Праверана 23 August 2023.
  302. ↑ Suleiman, Ali Sam. How Disinformation Campaigns Endanger Lives in Sudan (англ.). SMEX (19 мая 2023). Праверана 28 ліпеня 2023.
  303. ↑ وحدة التحقق بالجزيرة مباشر تكشف حقيقة مقاطع فيديو نشرها الجيش السوداني ووسائل إعلام (فيديو) (ар.). mubasher.aljazeera.net. Праверана 26 красавіка 2023.
  304. ↑ PesaCheck. PARTLY FALSE: Two of these photos are not from the April 2023 Sudan unrest (англ.). Medium (19 красавіка 2023). Праверана 26 красавіка 2023.

Літаратура

правіць

Спасылкі

правіць
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Канфлікт_у_Судане_(з_2023)&oldid=4985005"