Карл Іванавіч Бланк

Карл Іванавіч Бланк (руск.: Карл Иванович Бланк; 1728 — 1793) — маскоўскі архітэктар і інжынер-будаўнік, адзін з апошніх майстроў барока і першы па часе архітэктар ранняга класіцызму. Вядомы храмавымі пабудовамі (храмы Тройцы ў Сярэбраніках, Міколы ў Званарах) і будынкам выхаваўчага дома на Маскварэцкай набярэжнай. Сын архітэктара І. Я. Бланка.

Карл Іванавіч Бланк
руск.: Карл Иванович Бланк
Дата нараджэння	1728
Месца нараджэння	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Дата смерці	1793
Месца смерці	Масква, Маскоўская губерня, Расійская імперыя
Грамадзянства	Расійская імперыя
Дзеці	Boris Karlovič Blank[d]
Працы і дасягненні
Працаваў у гарадах	Масква
Архітэктурны стыль	барока, ранні класіцызм
Найважнейшыя пабудовы	Выхаваўчы дом, храмы: Тройцы ў Сярэбраніках, Міколы ў Званарах, Кацярыны на Усполлі
Рэстаўрацыя помнікаў	Новаіерусалімскі манастыр
Узнагароды	стацкі саветнік, 1784
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Паходжанне і дзяцінства

Паходзіць з роду французскіх гугенотаў, якія некалі збеглі ў Германію. Дзед архітэктара, Якаў — каваль, які прыехаў на Аланецкі завод пры Пятры I. Бацька, Іван Якаўлевіч, пачынаў перакладчыкам пры нямецкіх архітэктарах, запрошаных у Пецярбург, а пасля сам стаў архітэктарам, памочнікам П. М. Яропкіна. У 1740 годзе Яропкін быў пакараны смерцю па справе А. П. Валынскага, а І. Я. Бланк «адкараскаўся» лупцоўкай пугай і вечнай спасылкай у Сібір з усёй сям’ёй. Маці Карла памерла па дарозе. Неўзабаве пасля прыбыцця ссыльных у Табольск у Пецярбургу адбыўся пераварот, і сям’і было дазволена вярнуцца ў Маскву. У Табольску Карл пазнаёміўся са сваім равеснікам А. П. Какорынавым, які апынуўся здольным вучнем І. Я. Бланка і адправіўся разам з Бланкамі ў Маскву.

Маскоўскі перыяд

План Васкрасенскага сабора для Новаіерусалімскага манастыра

Іван Якаўлевіч памёр неўзабаве пасля вяртання; Карл Бланк і Аляксандр Какорын працягвалі працаваць у будаўнічых камандах І. К. Корабава і П. Обухава, а ў 1749 годзе Карл Бланк здаў экзамен на званне гезеля (памочніка архітэктара) самому Растрэлі і быў прыкамандзіраваны ў памагатыя да А. П. Яўлашава. Па ініцыятыве Растрэлі Бланк працаваў над праектам аднаўлення Васкрасенскага сабора Новаіерусалімскага манастыра, але гэты першы праект не быў рэалізаваны, і толькі ў 1756—1759 Бланк асабіста ўзначаліў рэканструкцыю Новага Ерусаліма. Самастойныя практычныя работы Бланка ранніх гадоў, такія, як маскоўскі Аненгоф, не захаваліся.

Самастойная прафесійная дзейнасць

Карл Іванавіч Бланк быў значна адораны. Ужо іспыты ў надворнага архітэктара Растрэлі праявілі яго выдатныя здольнасці. Практычная праца на будаўнічых плошчах пазней гэта пацвердзіць не адзін раз. Архітэктар браўся як за ўласнае праектавання (праект сядзібнага палаца для фельдмаршала П. А. Румянцава-Задунайскага, Качанаўка), так і за рэалізацыю чужых праектных рашэнняў. Карл Бланк праявіў здольнасці інжынера шырокага маштабу пры рэалізацыі шырокага, да гэтага часу не бачанага, даху-шатра Новаіерусалімскага манастыра, прапанаванага Растрэлі. Вопыт архітэктара, які практычна мог выканаць як званіцу, царкву для горада, так і незвычайны паркавы павільён, праект паркавага ўчастка як садоўнік, зрабіў яго ўніверсальным спецыялістам. Усё гэта спатрэбілася пры стварэнні велічнага палацава-паркавага комплексу Аненгоф у Лефортаве ў даліне ракі Яўзы з шэрагам збудаванняў рознага прызначэння ў асяроддзі садоў барока (знішчана).

Эластычнасць творчага таленту Карла Бланка дазволіла працаваць у стылях барока, ракако і ранняга класіцызму, пра што сведчыць эвалюцыя творчага шляху архітэктара, а таксама творы ўласныя або за праектам іншых архітэктараў, сярод якіх Барталамеа Растрэлі, Васіль Бажэнаў, Юрый Калагрываў і Мацвей Казакоў.

Росквіт творчасці Бланка — 1760-я гады. Вялікім асабістым поспехам стала афармленне горада для каранацыі Кацярыны II. У Маскве архітэктар жыў на Раждзественцы ва ўладаннях графа І. І. Варанцова і фактычна стаў яго хатнім архітэктарам. Ва ўладаннях Варанцовых Бланк пабудаваў маскоўскую царкву Мікалая Цудатворца ў Званарах (Раждзественка, 15/8) і Спасаўскую царкву ў падмаскоўным Воранаве.

У Маскве Бланк таксама будаваў:

• царкву Тройцы ў Сярэбраніках, Сярэбраніцкі завулак, 3
• царкву Велікамучаніцы Кацярыны на Усполлі, Вялікая Ардынка, 60/2
• царкву Барыса і Глеба на Арбацкай плошчы (не захаваўся)
• царкву Кіра і Іаана Храм Кіра і Яна на Салянцы (не захаваўся)

• 
  Царква Мікалая Цудатворца ў Званарах
• 
  Храм Велікамучаніцы Кацярыны на Усполлі
• 
  Тройцы ў Сярэбраніках

Некаторыя аўтары таксама прыпісваюць Бланку праект сядзібнай царквы ў маёнтку Траецкае-Кайнарджы, цяпер г. Жалезнадарожны. Меркаванне заснавана на згадванні прозвішча Бланка ў сямейнай перапісцы графаў Румянцавых, аднак Бланк мог быць заняты на пабудове і як архітэктар, і як кіраўнік, і проста як кансультант.

У 1764—1781 гадах Бланк будуе свой найбуйнейшы праект — маскоўскі Выхаваўчы дом. Ён пабудаваў заходні і цэнтральны карпусы. Грошай не хапіла і будаўніцтва спынілі. Сіметрычны ўсходні корпус дабудавалі толькі ў 1940-я гады. Гэты будынак быў разлічаны на 8 тысяч выхаванцаў, якіх выхоўвалі як «новую пароду людзей». Утапічная ідэя выхавання не спраўдзілася, але стала базай для адукацыйных устаноў Расійскай імперыі. Само памяшканне — эпоха ў маскоўскай архітэктуры, пункт павароту ад барока да класіцызму. Апошні магутна і афіцыйна падтрымлівала імператрыца Кацярына II. Для свайго часу строгія фасады Выхаваўчага дома здаваліся скупымі, аскетычнымі, і толькі праз чвэрць стагоддзя класічны стыль стаў пануючым ў расійскай архітэктуры.

У тыя ж гады Бланк, як найбольш дасведчаны маскоўскі архітэктар, запрашаўся на кіраванне буйнымі будаўнічымі праектамі, такімі, як Кацярынінскі палац і Сенацкі палац у Крамлі. Аднак менавіта ад праектавання Сената ён быў адхілены ў першы ж год работ — праект быў перададзены М. Ф. Казакову. Да канца жыцця Бланк быў запатрабаваны прыватнымі заказчыкамі — і як архітэктар, і як «кансультант па вытанчанасці». У прыватнасці, кансультаваў П. Б. Шарамецьева ў час пабудовы Кускоўскага палаца, і сам пабудаваў у Кускове аранжарэю, «Эрмітаж» і «Галандскі домік». Таксама быў кансультантам пры будаўніцтве палаца Румянцавых — Паскевічаў.

Ацэнкі творчасці

Прыхільнікам творчасці архітэктара Карла Бланка ў XX стагоддзі быў вядомы расійскі гісторык архітэктуры Пётр Бараноўскі, які спрабаваў выратаваць збудаванні мастака ў гады разбурэнняў і рэканструкцый Масквы ў сталінскія часы. Станоўчыя ацэнкі збудаванням Карла Бланка даў і мастацтвазнавец Ігар Эмануілавіч Грабар.

Сям'я

Бланк з жонкай мелі пецярых дзяцей, сярод яго нашчадкаў — дзекабрыст М. В. Басаргін (унук) і П. П. Сямёнаў-Цянь-Шанский.

Літаратура

• Владимир Чивилихин, «Память», кн.2 гл.2 [1]
• Крашенинников А. Ф. К. Бланк // Зодчие Москвы. — М.: Московский рабочий, 1981. — С. 147—152. — 302 с.
• Бланк Карл Іванович // Мистецтво України: Біографічний довідник / Упорядники: А. В. Кудрицький, М. Г. Лабінський. За редакцією А. В. Кудрицького. — К.: «Українська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 1997. — 700 с. — ISBN 5-88500-071-9. — С.67.

Спасылкі

• А. Ф. Крашенинников «Карл Бланк» (руск.)
• Троицкий храм в Железнодорожном. Об авторстве Бланка Архівавана 30 верасня 2007. (руск.)