Каталіцкі сацыялізм

Каталіцкі сацыялізм — агульная назва плыняў у каталіцызме, заклапочаных лёсам працоўнага класа, якія, абапіраючыся на рэлігійныя меркаванні, выступаюць за правядзенне значных сацыяльных рэформаў.

У больш вузкім сэнсе гэты тэрмін ужываецца да светапогляду толькі тых з каталікоў сацыяльнага накірунку, якія ў патрабаваных імі рэформе адводзяць шырокую ролю дзяржаве; каталіцкія сацыялісты або сацыял-каталікі супрацьпастаўляюцца ў апошнім выпадку каталікам ліберальным, які не дапускаюць дзяржаўнага ўмяшання ў эканамічныя адносіны і ўсіх, хто чакаў поўнага абнаўлення грамадства ад каталіцкай прапаганды, дабрачыннасці прамыслоўцаў і самадапамогі рабочых. Не аспрэчваючы пажаданасці ўсіх гэтых мер, каталіцкія сацыялісты лічаць іх недастатковымі; у сучаснасці яны патрабуюць самага шырокага працоўнага заканадаўства, а ў будучыні — больш справядлівай формы размеркавання. З іх пункту гледжання, існы эканамічны парадак не адпавядае справядлівасці, як яе разумее хрысціянская царква. Абапіраючыся на выслоўі св. Тамаша, Дунса Скота, св. Васіля і Іаана Златавуста («што можа быць неразумным, як сеяць без зямлі, без дажджу і без сахі? Тыя, хто займаецца такім земляробствам, збіраюць толькі куколь, якія будуць кінутыя ў агонь вечны»; «атрымліваць даход без працы, значыць быць ліхвярам» і т. п.), больш крайнія з каталіцкіх сацыялістаў разам з ростам асуджаюць увогуле ўсякі прыбытак на прамысловы капітал. Іншыя здавольваюцца асуджэннем асабліва грубых форм эксплуатацыі рабочых і бачаць прычыну сацыяльнага зла пераважна ў свабоднай канкурэнцыі. Вынікам апошняй з’яўляецца, на іх думку, маральнае адзічанне ўсяго грамадства, паніжэнне дабрабыту рабочых і абвастрэнне сацыяльнай барацьбы.

Адказнасць за прамысловую канкурэнцыю французскія сацыял-каталікі ў мінулым ускладаюць на вялікую рэвалюцыю, а ў цяперашні час — на лібералізм, якому яны варожыя і з рэлігійнай, і з дэмакратычнай пункту гледжання. Свабода прамысловасці і свабода працы выгадныя толькі для багатых.

На іх думку, дзяржава павінна абмежаваць працоўны дзень 9-10 гадзінамі, забараніць жанчынам удзел у начных і небяспечных работах, зусім выдаліць з фабрык дзяцей, забяспечыць рабочым узнагароджанне на выпадак калецтваў і старасці, усталяваць заканадаўчым шляхам мумімальную заработную плату і інш. Свабоду прафесійных асацыяцый каталіцкія сацыялісты разглядаюць як самае каштоўнае. Урад павінен не толькі не разбураць і ахоўваць падобныя асацыяцыі, але яшчэ забяспечваць за імі магчыма шырокую аўтаномію і некаторыя прывілеі. Па вядомых пытаннях голас рабочых саюзаў павінен быць вырашальным.

Іншыя з каталіцкіх сацыялістаў ідуць яшчэ далей: яны патрабуюць прызнання працоўных саюзаў абавязковымі афіцыйнымі ўстановамі. Іншыя настойваюць на тым, каб такія саюзы аб’ядноўвалі не адных рабочых, але разам з імі і гаспадароў, па тыпу сярэднявечных карпарацый.

Некаторыя з каталіцкіх сацыялістаў вызначаюць такую ​​схему трох стадый развіцця, абумоўлівае дэмакратычнай палітыкай каталіцкай царквы:

• Першая стадыя — разрыў з буржуазіяй.
• Другая — далучэнне да царквы рабочых і затым усяго народа;
• Трэцяя — поўная перамога каталіцызму пасля ліквідацыі буржуазнага ладу.

Ва ўсіх выкладзеных думках каталіцкія сацыялісты імкнуцца абапірацца на аўтарытэт св. Пісання і бацькоў царквы, а з 1891 г. — яшчэ і на выдадзеную Папам Львом XIII энцыкліку «Rerum Novarum», дзе кіраўнік каталіцкай царквы, прызнаючы наяўнасць сацыяльнага зла і бачачы ў сучасным грамадстве, «з аднаго боку, усемагутнасць багацця, з другога — бяссілле беднасці», патрабуе ад каталіцкага духавенства энергічнай працы на карысць народа.

Гл. таксама

• Рэлігійны сацыялізм
• Хрысціянскі сацыялізм
• Тэалогія вызвалення

Літаратура

• Водовозов Н. В. Католический социализм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Leroy-Beaulieu (Anatole), «La papauté, le socialisme et la démocratie» (1893);
• Léon Grégoire, «Le pape, les catholiques et la question sociale» (1893);
• Eugène Spuller, «L'évolution politique et sociale de l'église» (1893);
• Henri Joly, «Le socialisme chrétien» (1893);
• Francesco Nitti, «Il socialismo cattolico» (1891; франц. перевод, 1894);
• Ch. Perm, «Le socialisme chrétien» (1879);
• Jesting, «Socialdemokratie und Christenthum» (1891).