Вікіпедыя

Кіп Торн

Кіп Стывен Торн (англ.: Kip Stephen Thorne; нар. 1 чэрвеня 1940, Логан, штат Юта, ЗША) — амерыканскі фізік і астраном, адзін з галоўных сусветных экспертаў па агульнай тэорыі адноснасці. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы 2017 года — за эксперыментальную рэгістрацыю гравітацыйных хваль.

Кіп Торн
англ.: Kip Stephen Thorne
Дата нараджэння 1 чэрвеня 1940(1940-06-01)[1][2][…] (83 гады)
Месца нараджэння
Грамадзянства
Маці Элісан Каміш Торн[d]
Род дзейнасці фізік, астраном, пісьменнік, выкладчык універсітэта, астрафізік
Навуковая сфера фізіка і астраномія
Месца працы
Навуковая ступень прафесар
Альма-матар
Навуковы кіраўнік Джон Арчыбальд Уілер[6][7]
Член у
Прэміі
Узнагароды

грант Гугенхайма

Залаты медаль Нільса Бора[d] (2010)

медаль Карла Шварцшыльда[d] (1996)

прэмія Томала[d] (2016)

прэмія Грубера па касмалогіі[d] (2016)

прэмія Харві (2016)

медаль Альберта Эйнштэйна[d] (2009)

Прэмія Каўлі па астрафізіцы[d] (2016)

прэмія Шаа[d] (2016)

прэмія Жоржа Леметра[d] (2016)

прэмія прынцэсы Астурыйскай за дасягненні ў навуковых і тэхнічных даследаваннях[d] (2017)

 Нобелеўская прэмія па фізіцы

прэмія памяці Рыхтмаера[d] (1992)

член Амерыканскага фізічнага таварыства[d]

ганаровы доктар Каталонскага політэхнічнага ўніверсітэта[d] (25 мая 2017)

прэмія Ліліенфельда[d] (1996)

прэмія Шаа па астраноміі[d] (2016)

член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук

прэмія Джузэпэ і Ваны Каконі[d] (2017)

прэмія за навуковую публіцыстыку[d]

ганаровы доктар Швейцарскай вышэйшай тэхнічнай школы Цюрыха[d] (2017)

Clarivate Citation Laureate[d] (2016)

James Madison Medal[d]
Лагатып Вікіцытатніка Цытаты ў Вікіцытатніку
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Абмеркаванне ў галоўнай лекцыйнай зале фізічнай школы ў Лез-Уш у 1972 годзе. Злева направа: Юваль Неэман, Брайс Дэвіт, Кіп Торн, Дымітрыяс Хрыстадулу

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1973), замежны член РАН (1999).

Спецыяліст у галіне тэорыі гравітацыі, астрафізікі, квантавай тэорыі вымярэнняў. Блізкі сябар і калега памерлага Стывена Хокінга. Адзін з заснавальнікаў міжнароднага праекта пошуку гравітацыйных хваль LIGO.

Біяграфія правіць

У 1965 годзе атрымаў ступень доктара філасофіі (PhD) у Прынстанскім універсітэце. З 1991 года Фейнманаўскі прафесар Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута, член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1972), член Вучонага савета НАСА. У 2009 годзе сышоў у адстаўку, застаючыся ганаровым Фейнманаўскім прафесарам Калтэха, засяродзіўшыся на працы над падручнікам агульнай фізікі, папулярнымі кнігамі і фільмамі[8].

11 лютага 2016 года адным з чатырох фізікаў прадстаўляў калабарацыю LIGO на прэс-канферэнцыі, прысвечанай адкрыццю гравітацыйных хваль.

Аўтар і рэдактар кніг па тэорыі гравітацыі і астраноміі высокіх энергій. У 1973 годзе напісаў сумесна з Джонам Уілерам і Чарльзам Мізнерам кнігу «Гравітацыя», якая стала класічнай, падручнік-манаграфію па агульнай тэорыі адноснасці[9].

У 1977 годзе сумесна з Ганнай Жыткоў з Кембрыджскага ўніверсітэта высунуў здагадку аб існаванні гіпатэтычнага зорнага аб’екта: чырвонага гіганта з нейтроннай зоркай у якасці ядра — так званы аб’ект Торна-Жыткоў. Першы кандыдат у такія аб’екты, які атрымаў абазначэнне HV 2112, быў адкрыты ў 2014 годзе.

У 1988 годзе апублікаваў з суаўтарамі ў часопісе Physical Review Letters артыкул «Wormholes, time Machines, and the Weak Energy Condition»[10], у якой паказаў, што пабудова машыны часу не супярэчыць тэорыям, прынятым у цяперашні час навуковай супольнасцю.

У 1994 годзе апублікаваў кнігу для шырокага кола чытачоў «Чорныя дзіркі і зморшчыны часу. Дзёрзкая спадчына Эйнштэйна», перакладзеную на шэсць моў[11].

Аўтар ідэі (сумесна з Ліндай Обст) навукова-фантастычнага фільма «Інтэрстэлар» рэжысёра Крыстафера Нолана, які выйшаў на экраны ў 2014 годзе. Ідэя фільма, у якім сучасныя фізічныя тэорыі становяцца асновай сюжэту, з’явілася ў Торна ў сярэдзіне 2000-х гадоў. З гэтай ідэяй ён першапачаткова звярнуўся да Стывена Спілберга, які зацікавіўся ідэяй фільма і запрасіў у якасці сцэнарыста Джонатана Нолана. Пасля разрыву адносін Спілберга са студыяй Universal рэжысёрам карціны стаў Крыстафер Нолан, а Торн стаў навуковым кансультантам і выканаўчым прадзюсарам карціны[12][13].

Узнагароды правіць

  • 1983 — Сіліманаўская лекцыя
  • 1992 — Прэмія памяці Рыхтмаера
  • 1996 — Медаль Карла Шварцшыльда
  • 1996 — Прэмія Юлія Эдгара Ліліенфельда
  • 2009 — Медаль Альберта Эйнштэйна
  • 2010 — Медаль Нільса Бора
  • 2016 — Прэмія па фундаментальнай фізіцы
  • 2016 — Прэмія Грубера
  • 2016 — Прэмія Шаа
  • 2016 — Прэмія Каўлі
  • 2016 — Прэмія Тамала
  • 2016 — Медаль Оскара Клейна
  • 2017 — Прэмія прынцэсы Астурыйскай
  • 2017 — Нобелеўская прэмія па фізіцы
  • 2018 — Прэмія Льюіса Томаса Ракфелераўскага ўніверсітэта

Ганаровы доктар Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя М. В. Ламаносава (1981)[14]. У 2001 годзе быў узнагароджаны ганаровай ступенню ад Універсітэта Глазга[15].

Зноскі

  1. ↑ Internet Movie Database — 1990. Праверана 12 жніўня 2015.
  2. ↑ Kip Thorne // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ From Logan To The StarsAstrophysics superstar Kip Thorne discusses local boyhood, beyond Праверана 7 студзеня 2018.
  4. ↑ https://www.its.caltech.edu/~kip/index.html/cv.html
  5. ↑ Leidse Hoogleraren Праверана 19 чэрвеня 2019.
  6. ↑ Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 8 жніўня 2016.
  7. ↑ Record #1020780 - INSPIRE-HEP Праверана 23 верасня 2017.
  8. ↑ Биографический очерк К. С. Торна на сайте Калтеха
  9. ↑ Misner, Charles W.; Kip S. Thorne; John Archibald Wheeler. Gravitation. — San Francisco: W. H. Freeman, 1973. — ISBN 0-7167-0344-0.
  10. ↑ Phys. Rev. Lett. vol.61, pp. 1446—1449 (1988)
  11. ↑ Kip Thorne. Black Holes and Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy. — 2009. — ISBN 9785-94052-172-3.
  12. ↑ Kevin P. Sullivan. Christopher Nolan’s ‘Interstellar’ Trailer: Watch Now (англ.). MTV (16 снежня 2013). Праверана 30 кастрычніка 2014.
  13. ↑ В чёрных дырах и между звёзд…. «Троицкий вариант» онлайн.
  14. ↑ VIVOS VOCO: К. Торн, «Чёрные дыры и гравитационные волны»
  15. ↑ University of Glasgow — University news — Archive of news — 2017 — October — UofG congratulates Nobel Prize Winners for gravitational wave research

Літаратура правіць

  • Мізнер Ч., К. Торн, Уілерам Дж. Гравітацыя. — М.: Мир, 1977.
  • Торн К., Прайс Р., Макдональд Д. Чорныя дзіркі. Мембранны падыход. — М.: Мир, 1988.
  • Kip Thorne. Black Holes and Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy. — 2009. — ISBN 9785-94052-172-3.
  • Kip S. Thorne. The Science of Interstellar. — 2015. — ISBN 978-5-00057-536-9.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Кіп_Торн&oldid=4511461"