Лепельскі раён

	Лепельскі раён
Сцяг	Герб
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Віцебская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Лепель
Кіраўнік	Міхаіл Леанідавіч Кісялевіч[d]
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 62,88 %, руская 35,7 %; Размаўляюць дома: беларуская 32,74 %, руская 64,84 %
Насельніцтва (2009);	35 367 чал, (4-е месца)
Шчыльнасць	19,41 чал./км² (3-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 89,55 %, ; рускія — 7,79 %, ; украінцы — 1,64 %, ; іншыя — 1,02 %
Плошча	1 822,22 км²; (10-е месца)
Афіцыйны сайт
Лепельскі раён на Вікісховішчы

Лепельскі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Віцебскай вобласці. Раён размешчаны на поўдні Віцебскай вобласці. Мяжуе з 4 раёнамі Віцебскай вобласці: Бешанковіцкім, Докшыцкім, Ушацкім, Чашніцкім, і 2 раёнамі Мінскай вобласці: Барысаўскім і Лагойскім.

ГісторыяПравіць

Утвораны 17 чэрвеня 1924 года ў складзе Барысаўскай акругі. У 1927 годзе раён перададзены Полацкай, а 21 чэрвеня 1935 года — Лепельскай акрузе. 20 лютага 1938 года ўвайшоў у склад Віцебскай вобласці.

ГеаграфіяПравіць

Паверхня раёна пласкахвалістая. Паўднёва-заходняя частка знаходзіцца ў межах Верхнебярэзінскай нізіны, на паўночным захадзе Пышнагорскае ўзвышша, на паўднёвым усходзе Лукомскае ўзвышша. Найвышэйшы пункт 279 м (за 6 км на паўночны ўсход ад вёскі Новыя Валосавічы), найбольш нізкі пункт 136 м (урэз ракі Ула на ўсход).

У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да Вілейскага пахаванага выступу Беларускай антэклізы. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту паазерскага (паўночна-ўсходняга), сожскага, дняпроўскага і бярэзінскага зледзяненняў магутнасцю ад 80-120 да 170 м; ніжэй дэвонскія да 130 м, верхне-пратэразойскія да 300 м адклады. Асноўнымі мінеральна-сыравіннымі рэсурсамі раёна з’яўляюцца торф, сапрапель, гліны, пяскі і пясчана-жвіровыя адклады, мінеральная вада. Шматлікія азёры маюць значныя запасы сапрапелю.

Глебы сельгасугоддзяў (у %): дзярнова-падзолістыя 54,7, дзярнова-падзолістыя забалочаныя 23, дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя 8, поймавыя (алювіяльныя) 1,1, тарфяна-балотныя 13,2; паводле механічнага складу (у %): сугліністыя 50,2, супясчаныя 29, пясчаныя 7,6, тарфяныя 13,2.

На тэрыторыі раёна часткова праходзіць водападзел паміж рэкамі Балтыйскага і Чорнага мораў — Бярэзінай і Заходняй Дзвіной. Найбольшыя рэкі Эса з прытокамі Байна, Свядзіца і Бярэшча, Ула (з Бярозаўкай), Зеха, на мяжы з Докшыцкім раёнам — Бярэзіна. На захадзе выток р. Сергуч. У раёне налічваецца 136 азёр. Сярод найбольшых выдзяляюцца: Лепельскае, Окана, Бярэшча, Ворань, Домжарыцкае, Бобрыца, Доўгае, Тэкліц, Астроўна, Пышна, Цеменіца, Какісіна, Дзявочае возера, Чаросава возера і інш.

На тэрыторыі пераважаюць хваёва-шыракалістыя (змешаныя) лясы. Расліннае покрыва па характары ўздзеяння на глебу і іншых прыкметах падраздзяляецца на тры фармацыі: лясную, лугавую, балоцістую. Лясы займаюць 51,3 % ад усёй тэрыторыі раёна. Пераважаюць хваёвыя, яловыя, бярозавыя, чорнаальховыя лясы. Натуральныя лугі і паша займаюць трэцюю частку тэрыторыі раёна. Пераважаюць нізінныя заліўныя лугі. Лугі і паша з’яўляюцца прыроднымі кармавымі ўгоддзямі.

НасельніцтваПравіць

На тэрыторыі раёна знаходзіцца 228 населеных пунктаў.

Колькасць насельніцтва:

2006 — 39,5 тыс.

2010 — 35,3 тыс.

Буйныя населеныя пункты Лепельскага раёна: в. Баброва, в. Бароўка, в. Валосавічы, в. Грыгаравічы, вёска Домжарыцы, в. Камень, в. Лядна, в. Матырына, в. Поўсвіж, в. Слабада, в. Суша. Аграгарадкі: Вялікі Поўсвіж, Камень, Старое Лядна, Стаі, Чарэйшчына^[3].

Адміністрацыйны падзелПравіць

Падзяляецца на 10 сельскіх саветаў: Баброўскі, Бароўскі, Валосавіцкі, Горскі, Домжарыцкі, Каменскі, Лепельскі, Пышнянскі, Слабадскі, Стайскі.

ГаспадаркаПравіць

Сельскагаспадарчая вытворчасць з’яўляецца адной з вядучых галін раёна як па аб’ёме вырабленай прадукцыі, так і па колькасці занятага працаздольнага насельніцтва. Сельскагаспадарчай вытворчасцю займаюцца 14 сельскагаспадарчых прадпрыемстваў, Віцебская абласная дзяржаўная сортавыпрабавальная станцыя, падсобныя гаспадаркі УА «Лепельскі дзяржаўны прафесійны ліцэй» і Мінскі завод шасцярэнь і інш. Спецыялізацыяй гаспадарак з’яўляецца вытворчасць малака і мяса буйной рагатай жывёлы з развіццём вытворчасці зерня і льнаводствам у раслінаводстве. Дамінуючае палажэнне ў структуры пасяўных плошчаў раёна займаюць збожжавыя.

У прамысловым комплексе раёна працуюць звыш 1,7 тыс. чал. Буйнейшымі прадпрыемствамі з’яўляюцца: ААТ «Малочнакансервавы камбінат» (выпускае масла, цэльнамалочную прадукцыю, сухое малако, каўбасныя вырабы, мясныя кансервы); КУПП «Прамшвеймэбля» (асноўная прадукцыя — кухонная мэбля і спецвопратка); РУСГВП «Лепельскі вопытны рамонтна-механічны завод» (выпускае абсталяванне для птушкафабрык, каробкі перамены перадач для трактара К-700, рамонтную прадукцыю для сельскай гаспадаркі); ДРУП «Лепельскі электрамеханічны завод» (вытворчасць шасцерань, ГНП з дрэва); КУП «Лепельскі камбікармовы завод», філіял РУП «Віцебскхлебпрам» Лепельскі хлебазавод", ДЛУ «Лепельскі лясгас», УП «Каапнарыхтпрам», ААТ «Лепельскі ільнозавод».

ТранспартПравіць

Па тэрыторыі раёна праходзіць чыгунка Орша—Лепель. Аўтамабільныя дарогі Мінск—Віцебск, Лепель—Полацк, Орша—Лепель, Лепель—Ула, Докшыцы—Лепель—Чашнікі, Лепель—Ушачы.

СлавутасціПравіць

Асноўны артыкул: Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Лепельскага раёна

Царква Нараджэння Хрыстова ў Лепелі
Царква ў імя Святога Велікамучаніка Георгія Перамоганосца ў Лепелі
Свята-Петрапаўлаўская царква ў в. Грыгаравічы
Свята-Мікалаеўская царква ў в. Макараўшчына
Касцёл Святога Казіміра ў Лепелі
Сядзіба і парк у в. Фатынь (кан. 19 — пач. 20 ст.)
Помнікі савецкім воінам і партызанам
Цар-дуб у в. Тадуліна, узрост якога 400 гадоў

Вядомыя ўраджэнцы і жыхарыПравіць

Антон Васілеўскі, беларускі пісьменнік
Уладзімір Матыль, савецкі рэжысёр
Ф. П. Занько (1921, в. Занькі — 1979), кавалер ордэна Славы 3 ступеняў
Уладзімір Міхно, беларускі пісьменнік
Іван Мікітавіч Туфтаў (1912, вёска Гарадзінец — 1974), Герой Савецкага Саюза
Вольга Хіжынкава, Міс Беларусь-2008
Павел Уладзіміравіч Ялугін (1910, вёска Янова — 1990), Герой Савецкага Саюза

Зноскі

ЛітаратураПравіць

Лепельскі раён // Рэспубліка Беларусь : вобласці і раёны : энцыклапедычны даведнік / склад. Л. В. Календа. — Мн., 2004. — С. 134—137.
Лепельскі раён // Энцыклапедыя прыроды Беларусі : у 5 т. / рэдкал. : Г. П. Шамякін [і інш.]. — Мн., 1984. — Т. 3. — С. 156—157.
Памяць: Лепельскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: В. Я. Ланікіна [і інш]. — Мн., 1999. — 640 с.

СпасылкіПравіць

[belstat2009-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Вынікі перапісу 2009 года

[2] «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)

[3] Решение Лепельского районного Совета депутатов от 30.03.2009 № 107 «О преобразовании сельского населенного пункта Лепельского района в агрогородок»

[1]

[2]

[3]