Лукомскае княства
Лукомскае княства — феадальнае ўладанне на землях вакол Лукомскага возера. Цэнтр — Лукомль.
На думку археолага Леаніда Аляксеева, Лукомскае княства магло ўзнікнуць як адзін з удзелаў Полацкай зямлі ў XII—XIII стст., але ў тагачасных крыніцах ніводны князь не названы яго ўладальнікам.
Па іншай версіі, Лукомскае княства ўтварылася ў сярэдзіне — другой палове XIV ст., на землях падаравана кімсьці з вялікіх князёў літоўскіх невядомаму заснавальніку роду князёў Лукомскіх. Пра гэта, аднак, таксама няма крыніц.
Пэўна вядома, што ў другой трэці XV ст. значная частка Лукомскага княства была ўжо ў руках вялікага князя літоўскага. Так магло стацца або пасля згасання адной з галін князёў Лукомскіх, або праз канфіскацыю часткі ўладанняў князёў Лукомскіх за падтрымку князя Свідрыгайлы падчас яго барацьбы за ўладу з Жыгімонтам Кейстутавічам. Аднак, пра гэта таксама няма крыніц.
У другой трэці XV ст. з часткі Лукомскага княства, якая аказалася ў руках вялікага князя літоўскага, нададзены асобныя маёнткі шэрагу феадалаў — паны Саковічы атрымалі Улу (каля Чашнікаў), Боліна і Свяда ў міжрэччы Улы і Эсы, паны Кезгайлы — землі ў вярхоўях Эсы, дзе пазней узнік маёнтак Халопенічы. Напэўна, тады ж Цяпіна стала цэнтрам маёнтка Амельяновічаў, а Чарэя — паноў Чарэйскіх.
Іншая частка Лукомскага княства з маёнткамі Лукомль, Гарадзец, Меляшковічы, Шчыдуты, Пірошыцы і іншымі заставалася ва ўладанні князёў Лукомскіх. У выніку падзелаў паміж імі княства раздрабілася і фактычна перастала існаваць як адзінае цэлае ўжо ў XVI ст.
Літаратура
правіць- Вячаслаў Насевіч. Лукомскае княства // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
- Насевіч В. Л. Лукомль і Лукомльская воласць // Гіст.-археал. зб. -- Мн., 1994. № 4.