Луцый Тарквіній Прыск
Луцый Тарквіній Прыск, альбо Тарквіній Старажытны (лац.: Lucius Tarquinius Priscus) — пяты цар Старажытнага Рыма. Правіў з 616 па 579 да н.э. Гістарычнасць Тарквінія прызнаецца большасцю сучасных гісторыкаў.
| Луцый Тарквіній Прыск | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| лац.: Lucius Tarquinius Priscus | |||||||
 Луцый Тарквіній Прыск | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Анк Марцый | ||||||
| Пераемнік | Сервій Тулій | ||||||
| Нараджэнне |
VII стагоддзе да н.э. |
||||||
| Смерць |
576 год да н.э. |
||||||
| Род | Тарквініі | ||||||
| Бацька | Дэмарат Карынфскі[d][1][2] | ||||||
| Маці | невядома | ||||||
| Жонка | Танквіль | ||||||
| Дзеці | Tarquinia the Elder[d][3], Гней Тарквіній[4][5] і Tarquinia the Younger[d][6] | ||||||
| Дзейнасць | старажытнарымскі палітык | ||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Паходжанне і абранне на царства правіць
Згодна з паданнем, радзімай цара быў этрускі горад Тарквініі. Яго сапраўднае імя было Лукумон. Бацька Луцыя Тарквінія — Дземарат перасяліўся ў Тарквініі з грэчаскага горада Карынфа і належаў да рода Бакхіядаў. Народжаны ад тарквінянкі, Лукумон яшчэ ў маладосці здабыў сабе вялікую маёмасць і ажаніўся з Танаквіль — жанчынай разумнай і прагнай да славы. Яна і параіла яму перабрацца ў Рым, паколькі ў Тарквініі, з-за таго, што Лукумон не быў чыстакроўным этрускам, яму быў зачынены шлях да вышэйшых пасад.
Лукумон са сваёй маёмасцю накіраваўся ў Рым. Калі ён на сваёй калясніцы ўжо пад’язджаў да Янікула, арол закружыўся над яго галавой, схапіў яго шлем, падняў у паветра, а потым зноў паклаў яго на галаву. Танаквіль палічыла гэта добрым прадвесцем і сказала, што Лукумон стане царом.
Прыбыўшы ў Рым, Лукумон узяў сабе новае імя: Луцый Тарквіній. Дзякуючы свайму багаццю і мудрасці, ён неўзабаве стаў адным з самых уплывовых людзей у Рыме. Цар Анк Марцый заўважыў Луцыя Тарквінія, зрабіў набліжаным да сябе і прызначыў начальнікам кавалерыі. Пасля яго смерці Луцый Тарквіній пераканаў Народны сход у тым, што менавіта ён, а не хто-небудзь з малых дзяцей Анка Марцыя павінен стаць царом Рыма.
Шмат хто з гісторыкаў, у тым ліку Нібур і Момзен, не прымаюць падання аб этрускім паходжанні Луцыя Тарквінія і лічаць, што ён належаў да трыбы луцэраў. Трэба адзначыць, што ў часы Лукумона ўжо існаваў род Тарквініяў.
Ваенная дзейнасць правіць
Пасля свайго абрання на царства Луцый Тарквіній быў вымушаны працягваць знешнія войны з лацінамі, этрускамі і сабінянамі. Прыступам былі ўзяты такія гарады, як Апіёлы, Фірулея, Камерыя і Наментум. Тыя лацінскія гарады, якія здаваліся без бою, павінны былі стаць рымскімі саюзнікамі без памяншэння сваіх мінулых правоў. Наадварот, горад Карнікул за ўпартую абарону пасля захопу быў разбураны ўшчэнт. Луцый Тарквіній здолеў пакарыць Этрурыю і сабінян і ўзяў вялікую здабычу. У гэты час Рым канчаткова стаў галоўным горадам лацінскага саюза, атрымаўшы ў спадчыну гэтае званне ад разбуранай Тулам Гастыліем Альба-Лонгі.
Праўленне Луцыя Тарквінія правіць
За час свайго царавання Луцый Тарквіній правёў шмат рэформ, непасрэдна заняўшыся ўладкаваннем Рыма. У гэты час у Рыме пачало развівацца мастацтва. Вось асноўныя вехі яго дзейнасці:
- Луцыем Тарквініем быў павялічаны да 200 чалавек сенат. У яго склад увайшлі новыя члены з бедных радоў, у тым ліку Актавіі. Таксама да 1800 чалавек была пашырана цэнтурыятная каміцыя.
- Пры ім быў пабудаваны Храм Юпіцера Капіталійскага, адведзена месца пад Рымскі форум. Луцый Тарквіній, згодна з легендай, для адвядзення сцёкавых вод пабудаваў рымскую каналізацыю — Вялікую Клааку. Ім таксама быў пабудаваны вялікі цырк для правядзення скачак і свят.
- Луцый Тарквіній прынёс у Рым шматлікія этрускія звычаі і пасля перамог над этрускамі і сабінянамі першым адсвяткаваў у Рыме трыумф паводле этрускага ўзору.
Гібель Луцыя Тарквінія правіць
Сыны Анка Марцыя тым часам працягвалі захоўваць крыўду на пестуна свайго бацькі, які адабраў у іх царскую ўладу. У межах змовы яны ўчынілі паказную сварку паміж сабой, і калі Луцый Тарквіній выйшаў да іх, каб прымірыць, то быў забіты ўдарам дубіны. Але загаворшчыкі нічога не атрымалі ад гэтага забойства і былі выгнаныя з горада: курульнае крэсла заняў прыёмны сын забітага і ўлюбёнец Танаквіль — Сервій Тулій.
Зноскі
- ↑ Любкер Ф. Demaratus // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 381.
- ↑ Wissowa G. Demaratos 3a // Supplementband I / Hrsg.: G. Wissowa — Stg: J.B. Metzler, 1903. Праверана 31 сакавіка 2024.
- ↑ Ἁλικαρνᾱσσεύς Δ. Ἁ. IV, 1 // Ῥωμαικὴ ἀρχαιολογία, Rimska stara povijest
- ↑ Gantz T. N. The Tarquin Dynasty // Historia / K. Brodersen — Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1975. — P. 552. — ISSN 0018-2311; 2365-3108
- ↑ Cazanove O. d. La chronologie des Bacchiades et celle des rois étrusques de Rome // Mélanges de l'École française de Rome. Antiquité — 1988. — Т. 100, вып. 2. — С. 619, 621. — ISSN 0223-5102; 1724-2134 — doi:10.3406/MEFR.1988.1602
- ↑ Gantz T. N. The Tarquin Dynasty // Historia / K. Brodersen — Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1975. — P. 543, 551. — ISSN 0018-2311; 2365-3108
Літаратура правіць
- Обнорский Н. П. Тарквинии, род // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Ціт Лівій. Гісторыя ад заснавання горада, кніга І, 34-41.
- Жан-Наэль Рабер, «Этрускі».