Лібуша

Лі́буша^[1], або Любуша^[2] (чэшск.: Libuše, ням.: Libussa, або Libuscha, адбываецца ад агульнаслав. *Ljuboslava) — у чэшскіх легендах мудрая кіраўніца і продак каралёў Чэхіі (меркавана VIII стагоддзе).

Легенда правіць

Паводле «Чэшскай хронікі» Казьмы Пражскага (XII стагоддзе), Лібуша — адна з трох дочак чэшскага князя Крока, які заснаваў, паводле падання, адзін з найстаражытных гарадоў (пар. польскага Крака, заснавальніка Кракава). Яе сястра Казі шанавалася як выдатная прадракальніца і лекарка. Тэтка — як заснавальніца культу духоў («горных, лясных і вадзяных німф»). Малодшая Лібуша — наймудрая з трох сясцёр — выбіраецца правадыром («суддзёй») племя пасля смерці бацькі. Нягледзячы на яе мудрае кіраванне, мужчыны племя неўзабаве пачынаюць выказваць незадаволенасць тым, што імі кіруе жанчына, просяць назваць ім кіраўніка-мужчыну. Тады Лібуша па парадзе старэйшын абвясціла, што выйдзе замуж за чалавека, да якога прывядзе яе конь. Так і здарылася: мужам яе стаў араты Пржэмысл з сяла Стадзіцы. Яна таксама прадракае заснаванне Прагі. Па легендзе з прадказаннем звязана і імя сталіцы: яна адправіла слуг у лес, і там яны знайшлі чалавека, які склюдаваў парог дому — адсюль і слова «Прага». У шлюбе з Пржэмыслам, Лібуша нарадзіла сына Незамысла, а таксама Радабыля і Людаміра, і такім чынам паклала пачатак дынастыі Пржэмыславічаў — т.зв. прыродных каралёў Чэхіі.

Лібуша таксама заснавала замак Лібушын (цяпер раён Кладна). Казьма піша, што гэта «вельмі магутны град каля лесу, які цягнецца да вёскі Збечно».

Легенда пра Лібушу адлюстроўвае пераход чэшскіх плямёнаў ад матрыярхату да патрыярхальнага ладу, прычым зусім не безумоўны і не канчатковы. Вядома, напрыклад, што пасля смерці Лібушы чэшскія жанчыны вырашылі здабыць незалежнасць ад улады мужчын і заснавалі замак Дэвін, які быў заваяваны толькі праз шмат гадоў.

Апроч сапраўдных старажытных легенд, Лібуша фігуруе таксама ў фальсіфікаванай Зеленагорскага рукапісу Вацлава Ганкі, дзе апісваецца суд пад яе старшынствам і прадстаўлена рамантычна ідэалізаваная дэмакратыя старажытных чэхаў.

У гонар Лібушы названы астэроід (264) Либуса, адкрыты ў 1886 годзе.