Лівонская канфедэрацыя

Лівонская канфедэрацыя
	Ордэнская дзяржава
Лівонская канфедэрацыя
	Герб
	; Лівонія ў 1260 годзе
< >; >; >; > 1435 — 1561 ;
Сталіца	Рыга
Мова(ы)	лацінская, нямецкая, ліўская
Афіцыйная мова	лацінская мова, нямецкая і ліўская мова
Рэлігія	каталіцтва
Дынастыя	ландмайстры Лівоніі
• 1419	фарміраванне ландтага
• 1558—1561	Лівонская вайна
• 1561	спыненне існавання як незалежнай дзяржавы
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Лівонская канфедэрацыя, якая існавала з 1435 па 1561 год, уяўляла сабой дрэнна арганізаванае аб'яднанне Рымскай каталіцкай царквы, нямецкіх рыцараў Тэўтонскага ордэна і гандляроў, гарадоў і мясцовага насельніцтва, якое кіравала тэрыторыямі, захопленыя германскімі рыцарамі ва Усходняй Прыбалтыцы. Яна складалася з пяці ўтварэнняў: Лівонскага ордэна, Рыжскага архібіскупства, біскупства Дорпат, біскупства Эзэль-Вік і біскупства Курляндыя.

З'яўленне рыцараў у Лівоніі

У пачатку XIII стагоддзя нямецкія крыжакі заваявалі Прыбалтыку і пачалі хрысціянізацыю мясцовага насельніцтва. У 1201 годзе Альбрэхт фон Буксгеўдэн заснаваў крэпасць Рыгу, а ў 1202 годзе для каардынацыі сіл нямецкіх рыцараў заснаваў Ордэн мечнікаў.

2 лютага 1207 года гэта тэрыторыя была абвешчана княствам у складзе Свяшчэннай Рымскай імперыі, і атрымала назву Terra Mariana («Зямля дзевы Марыі»), а ў 1215 годзе Папа Інакенцій III абвясціў гэтыя землі ўладаннем Святога прастола.

Падзел Terra Mariana быў усталяваны папскім легатам Гільёмам Модэнскім у 1228 годзе як кампраміс паміж нямецкімі рыцарамі і каталіцкай царквой. У тэорыі нямецкім рыцарам належала 1/3 земляў, а цэрквы 2/3, але фактычна рыцары кантралявалі амаль усе землі, што было крыніцай пастаянных канфліктаў паміж імі і царквой. Князі-біскупы толькі фармальна валодалі тэрытарыяльным суверэнітэтам і ўладай на тэрыторыі сваіх уладанняў. У 1330 годзе Тэўтонскі ордэн быў афіцыйна прызнаны сеньёрам Рыгі. Для вырашэння спрэчак паміж нямецкім рыцарствам і біскупамі ў 1419 годзе ў Вальку быў сфарміраваны ландтаг, у які ўвайшлі прадстаўнікі рыцарства, царквы і гарадоў.

1 верасня 1435 года Лівонскі ордэн пацярпеў паражэнне ў бітве пад Вількамірам. Гэта паражэнне стала для Лівонскага ордэна прыкладна тым жа, чым стала паражэнне ў Грунвальдскай бітве ў 1410 годзе для Тэўтонскага ордэна. 4 снежня 1435 года архібіскупам рыжскім, біскупамі курляндскім, дэрпцкім, эзэль-вікскім і рэвельскім, а таксама прадстаўнікамі Лівонскага ордэна, яго васаламі і прадстаўнікамі гарадскіх улад Рыгі, Рэвеля і Дэрпта было падпісана пагадненне аб стварэнні Лівонскай канфедэрацыі (eiine fruntliche eyntracht).

Структура дзяржавы

На чале Лівонскай канфедэрацыі стаяў пажыццёва прызначаны ландмайстар Тэўтонскага ордэна з рэзідэнцыяй у Рызе ці Вендэне.

Ордэнскімі гарадамі кіравалі прызначаныя комтуры і фогты, якія адчытваліся перад штогадовымі капітуламі, якія складаліся з вышэйшых чыноў Лівонскага ордэна.

Супрацьстаянне з Расіяй і Рэфармацыя

З 1471 па 1501 год Вялікае Княства Маскоўскае, якое да таго часу набыло моц, пачало праводзіць у адносінах да значна слабейшай Лівонскай канфедэрацыі палітыку пастаяннага ціску, што выражалася ў прамой тэрытарыяльнай экспансіі, навязванні нераўнапраўных дагавораў, спробах палітычна раскалоць Лівонскую канфедэрацыю і падарваць яе эканоміку. Не размяшчаючы дастатковымі для супрацьстаяння з Расіяй сіламі, Лівонская канфедэрацыя ўвесь час ішла на саступкі, што асабліва выявілася падчас руска-лівонскай вайны 1480—1481 годов. Заключыўшы саюз з Вялікім Княствам Літоўскім у 1501—1503 гадах войскам Лівонскай канфедэрацыі пад кіраўніцтвам Вальтэра фон Плетэнберга ўдалося дамагчыся шэрагу поспехаў у ваенных дзеяннях супраць Расіі. Аднак Плетэнберг, нягледзячы на шэраг здабытых ім перамог, не замацаваўся на рускай тэрыторыі. Па выніку вайны 1501—1503 годов Іван III і Лівонская канфедэрацыя заключылі мір на ўмовах лац.: status quo ante bellum — вяртання да стану да пачатку вайны, які дзейнічаў аж да Лівонскай вайны.

У першай палове XVI стагоддзя падчас Рэфармацыі і ў 1558—1582 гадах падчас Лівонскай вайны прыбалтыйскія царкоўныя княствы былі ліквідаваны: архібіскупства Рыжскае было секулярызавана ў 1561 годзе (Рыга атрымала статус свабоднага імперскага горада), біскупства Эзэль—Вік — секулярызавана і прададзена Даніі ў 1560 годзе, біскупства Дорпат — заваявана Іванам Грозным у 1558 годзе і скасавана, біскупства Курляндыя — прададзена ў 1560 годзе Даніі і ператворана ў свецкае герцагства Курляндыя. Паводле Віленскай уніі 1561 года тэрыторыі былых біскупстваў увайшлі ў склад Рэчы Паспалітай і васальнага герцагства Курляндыя (Эзэль застаўся пад уладай Даніі).

Літаратура

Kasekamp A. Characteristics of Warfare in the Times of Henry of Livonia and Balthasar Russow, Lithuanus // The Lithuanian Quarterly, Vol. 36, № 1, 1990.
Plakans A. The Latvians. A Short History. Stanford: Hoover Institution Press, Calif, 1995. ISBN 9780817993023

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лівонская канфедэрацыя