Малайзія
Малайзія (малайск.: Malaysia [məlejsiə]; англ.: [məˈleɪʒə] або [məˈleɪsiə]) — дзяржава ў Паўднёва-Усходняй Азіі, на поўдні паўвострава Малака і ў паўночнай частцы вострава Барнеа. Клімат — экватарыяльны, гарачы і вільготны. Агульная плошча — 330,8 тыс. км². Сталіца — Куала-Лумпур (1,5 млн чал.). Адміністрацыйны цэнтр краіны, куды з 2003 перанесеныя ўрадавыя ўстановы, — Путраджая. Нацыянальны дзень 31 жніўня. Дзяржаўная мова малайская. Мусульмане складаюць большасць насельніцтва — каля 60 %. Адміністрацыйны падзел: 13 штатаў і тры федэральныя тэрыторыі.
| |||||
.svg)
| |||||
| Дэвіз: «Bersekutu Bertambah Mutu» «Адзінства — гэта моц» | |||||
| Гімн: «Negaraku» | |||||
| Заснавана | 16 верасня 1963 | ||||
| Афіцыйныя мовы | малайская мова[1] | ||||
| Сталіца | |||||
| Найбуйнейшыя гарады | Куала-Лумпур, Джахор-Бару, Іпах, Шах-Алам, Петалінг-Джая | ||||
| Форма кіравання | Федэратыўная парламентарная выбарчая манархія | ||||
| Янг дзі-Пертуан Агонг Прэм’ер-міністр |
Ібрагім Ісмаіл Анвар Ібрагім | ||||
| Дзярж. рэлігія | Іслам (сунізм) | ||||
| Плошча • Агулам • % воднай паверхні |
67-я ў свеце 330.803 км² 0,3 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2024) • Перапіс (2020) • Шчыльнасць |
34.564.810[2] чал. 32,447,385 чал. 92 чал./км² (116-я) | ||||
| ВУП (ППЗ) • Разам (2014) • На душу насельніцтва |
$769,4 млрд[2] (29-ы) $25.833 | ||||
| ВУП (намінал) • Разам (2014) • На душу насельніцтва |
$338,1 млрд[2] (28-ы) $12.127 | ||||
| ІРЧП (2014) | ▲0,779[3] (высокі) (62-ы) | ||||
| Этнахаронім | Малайцы | ||||
| Валюта | Malaysian ringgit[d] | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .my | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | MY | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | MYS | ||||
| Код МАК | MAS | ||||
| Тэлефонны код | +60 | ||||
| Часавыя паясы | UTC+8 і Asia/Kuala_Lumpur[d][4] | ||||
Дзяржаўны лад
правіцьФедэратыўная канстытуцыйная манархія падобная да Вестмінстэрскай сістэмы. Манарх выбіраецца па выніках тайнага галасавання Савета кіраўнікоў, у які ўваходзяць спадчынныя султаны дзевяці з 13 штатаў краіны. Кіраўнік Малайзіі займае трон пяць гадоў без права перавыбрання на другі тэрмін запар. 30 ліпеня 2019 года ў Малайзіі прайшла каранацыя вярхоўнага кіраўніка краіны Абдулы Рыяятудзіна Аль-Мустафы Білаха. Ён прысягнуў у якасці манарха Малайзіі 31 студзеня, змяніўшы караля Мухамада V, які адрокся ад трона[5].
Заканадаўчая ўлада прадстаўленая двухпалатным Парламентам. Верхняя палата — Сенат. Ніжняя, Палата Прадстаўнікоў, фармуецца на тэрмін 5 гадоў па выніках усеагульных прамых выбараў.
Выканаўчую ўладу здзяйсняе Кабінет на чале з Прэм’ер-міністрам.
У Малайзіі дзейнічаюць каля 40 буйных палітычных партый. Дамінуючыя пазіцыі ва ўнутрыпалітычным жыцці займае кааліцыя Нацыянальны фронт (13 партый). Вядучая роля ў ёй належыць найбуйнейшай, фактычна кіруючай партыі — Аб’яднанай малайскай нацыянальнай арганізацыі (АМНА). Найболей уплывовая апазіцыйная партыя Панмалайзійская ісламская партыя (ПАС).
Насельніцтва
правіцьНасельніцтва 26,6 млн чал., з іх 65 % малайцы і роднасныя ім этнасы, 26 % — кітайцы, 8 % — індыйцы і іншыя выхадцы з Паўднёвай Азіі, 1-2 % — еўрапейцы і інш.
Эканоміка
правіцьПа асноўных эканамічных паказчыках Малайзія ўваходзіць у лік новых індустрыяльных краін. У 2007 годзе рост ВУП склаў 6 % (у 2006 — 5,9 %).
Найбуйнейшым сектарам эканомікі з’яўляецца сфера паслуг 50 % ВУП. У 2007 Малайзію наведалі больш 20,7 млн турыстаў. Найболей дынамічна развіваецца апрацоўчая прамысловасць, якая складае 30 % ВУП. Галоўны яе сектар — выпуск арыентаванай на экспарт электроннай і электратэхнічнай прадукцыі. На здабываючую прамысловасць (нафта, газ, волава і інш.) прыходзіцца 7 % ВУП. Удзельная вага сельскай гаспадаркі 8 % ВУП (звыш 50 % сусветнай вытворчасці пальмавага алею, 3-е месца ў свеце па вытворчасці натуральнага каўчука).
Краіна ў ліку асноўных сусветных вытворцаў інтэгральных схем, кандыцыянераў, радыё- і тэлевізійнай апаратуры. Малайзія мае ўласнае аўтамабілебудаванне (тры нацыянальных аўтамабільных прадпрыемствы — «Пратон», «Перадуа», «Хайком»).
Знешнегандлёвае абарачэнне Малайзіі, якая ўваходзіць у першую дваццатку дзяржаў свету па гэтым паказчыку, у 2007 склала 324,2 млрд дол. ЗША (у 2006—285,3 млрд дол.). Экспарт у асноўным прадстаўлены гатовымі вырабамі — электроніка і электратэхніка, а таксама прадукцыя хімічнай прамысловасці. У імпарце галоўнымі артыкуламі з’яўляюцца тавары прамежкавага спажывання (кампаненты і паўфабрыкаты для вытворчасці гатовых вырабаў). Асноўныя гандлёвыя партнёры ЗША, Сінгапур, Японія і Кітай. Аб’ём прамых замежных інвестыцый у 2007 склаў больш 6 млрд.дол. Найбуйнейшымі інвестарамі застаюцца Японія і ЗША.
Прыбытак на душу насельніцтва дасягнуў $6,4 тыс. Узровень інфляцыі ў 2007 — 4 %, беспрацоўя — 3,3 %. З 2005 уведзены плаваючы курс нацыянальнай валюты, які ў сярэднім складае 3,5 рынггіта за 1 дол. ЗША. Знешні доўг — 50,3 млрд дол. ЗША.
Узброеныя сілы
правіцьУзброеныя сілы налічваюць 111,5 тыс. чал.: сухапутныя войскі 85 тыс.чал., ВМС 14 тыс.чал., ВПС 12,5 тыс.чал. Колькасць паліцыі каля 95 тыс.чал.
Гл. таксама
правіцьЗноскі
- ↑ а б 152.1 // Federal Constitution, Perlembagaan Persekutuan
- ↑ а б в CIA - The World Factbook: Malaysia (англ.)
- ↑ UNDP Human Development Report 2015 (англ.)
- ↑ а б в https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
- ↑ blr.belta.by
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Малайзія- Партал урада Малайзіі Архівавана 27 жніўня 2008.
