Царква Ісуса Хрыста Святых апошніх дзён, неафіцыйна мармо́ны (англ.: Church of Jesus Christ of Latter-day Saints) — рэлігійная плынь у хрысціянстве. У ЗША — каля 4,8 млн вернікаў і 11 тыс. месцаў культу (1998)[1]. Царква вядзе актыўную місіянерскую палітыку ў 162 краінах. Колькасць місіянераў поўнага дня складае 53 164 чалавекі. Пабудавана 124 храмы ў шмат якіх краінах. Выдаецца часопіс «Ліахона» на 50 мовах. Кніга Мармона перакладзена на 93 мовы і выдадзена агульным тыражом больш за 100 млн экзэмпляраў[2]

Кніга Мармона у выданні Царквы Ісуса Хрыста Святых апошніх дзён (2009)

Праваслаўнае сектазнаўства адмаўляе належнасць мармонаў да хрысціянства і лічыць іх язычніцкай таталітарнай сектай[3]. Расійскім акадэмічным рэліягіязнаўствам плынь класіфікуецца як парахрысціянская[4]. Расійскія ўлады спасылаюцца на Царкву мармонаў як на дэструктыўную рэлігійную арганізацыю[5]

Гл. таксама: Рэфармаваная царква Ісуса Хрыста Святых Апошняга дня.

Кіраўніцтва і дактрына правіць

 
.

Кіраўніцтва: Першы прэзідэнт (з дапамогай двух саветнікаў) і 12 апосталаў узначальваюць міжнародную царкву. Мясцовыя кангрэгацыі кіруюцца свецкімі прэсвітарамі. У межах Царквы: тэакратыя[6], існуюць дысцыплінарныя саветы і інш.[7]

Дактрына Царквы ў тым, што Ісус Хрыстос — сын Божы, і яго ахвяра збавіла ўсё чалавецтва. Тыя, хто падпарадкоўваюцца Божым законам, могуць стаць, разам з Хрыстом, спадкаемцамі ў Божым царстве.

Крыніцы дактрыны: адкрыцці жывому прароку (прэзідэнту Царквы), Біблія, Кніга Мармона, іншыя адкрыцці, што былі Сміту і яго паслядоўнікам.[6]

Гісторыя ўзнікнення правіць

Узнікненне Царквы Ісуса Хрыста Святых апошніх дзён звязана з асобай Джозефа Сміта (1805, шт. Вермонт, ЗША — 1844, шт. Місуры, ЗША). Згодна з яго апавяданнем, вясной 1820 года ў адказ на яго малітву яму з’явіліся асабіста Бог Айцец і яго Сын Ісус Хрыстос. Яны сказалі Джозефу, што з усіх існуючых у той час цэркваў ніводная не з’яўляецца ісціннай, бо тая Царква, якая была заснавана самім Хрыстом, паступова адступіла ад ісціны. Яны таксама сказалі яму, што ў яго ёсць вельмі важная жыццёвая місія, аб дэталях якой, аднак, адразу не было сказана. Праз чатыры гады пасля гэтага першага відзежу Джозеф Сміт заявіў пра наступную сустрэчу з Нябесным пасланнікам — у гэты раз з ангелам, імя якога было Мароній. Гэты пасланнік расказаў Джозефу пра старажытны манускрыпт, які быў напісаны старажытнымі прарокамі на Амерыканскім кантыненце. Гэты манускрыпт быў схаваны ў зямлі, і місія Джозефа Сміта была ў тым, каб перакласці старажытныя пісанні на сучасную мову. Яшчэ праз тры гады Джозеф Сміт атрымаў памянёны манускрыпт, які быў перакладзены на англійскую мову і выдадзены ў 1830 годзе пад назвай Кніга Мармона. Хутка пасля гэтага, а менавіта 6 красавіка 1830 года была заснаваня Царква Ісуса Хрыста Святых апошніх дзён. Джозеф Сміт стаў першым прэзідэнтам і Прарокам гэтай Царквы, якая, як было заяўлена, з’яўляецца адзінай ісціннай Царквой на ўсёй Зямлі, бо менавіта Ісус Хрыстос праз свайго Прарока Джозефа Сміта аднавіў яе.

Далейшая гісторыя правіць

 
Прыход (абшчына) мармонаў у Мінску.

Адразу пасля заснавання прыхільнікі і члены Царквы падвяргаліся сур’ёзным рэпрэсіям. З гэтай прычына яны часта змянялі месца жыхарства. З 1830 па 1836 гады цэнтрам Мармонаў стаў горад Кіртланд (штат Агая). Пасля выгнання з Кіртланду, пераадольваючы цяжкія пераследаванні, члены Царквы мармонаў спрабавалі замацавацца ў штаце Мізуры, але толькі ў 1839 годзе яны здолелі на некаторы час асесці ў штаце Ілінойс, дзе заснавалі горад Наву. Пасля пакутніцкай гібелі Джозефа Сміта мармоны былі змушаныя пакінуць і гэтае месца, накіраваўшыся на неасвоеныя землі ў Скалістых гарах. Іх вёў пераемнік Джозефа Сміта Брыгам Янг. Мармоны вельмі трывала заснаваліся на новым месцы, і нягледзячы на новыя праследаванні, паступова ўмацаваліся як эканамічная і грамадзянская сіла. Новым цэнтрам мармонаў стаў горад Солт-Лэйк-Сіці. З сярэдзіны 19 стагоддзя пачынаецца інтэнсіўная праца мармонскіх місіянераў за межамі ЗША, вынікам чаго стала інтэрнацыяналізацыя Царквы мармонаў. У Беларусі першыя мармонскія місіянеры з’явіліся напачатку 1993 года. На гэты час мармоны маюць дзве невялікія абшчыны (прыходы) у Мінску[крыніца?] і адну ў Віцебску[крыніца?]. Асобныя члены царквы мармонаў жывуць амаль ва ўсіх буйных гарадах Беларусі[крыніца?].

Рэлігійныя погляды правіць

Царква Ісуса Хрыста Святых апошніх дзён верыць у тое, што была адноўленая самім Хрыстом праз адкрыццё сучасным прарокам. Мармоны вераць у тую ж структуру Царквы, якая была ў часе зямнога служэння Ісуса Хрыста, а менавіта: у Апосталаў (Царквой мармонаў кіруе Прарок і рада Дванаццаці Апосталаў), сямідзясятых, прэсвітараў і г.д.

Важнай часткай рэлігіі мармонаў з’яўляецца няспыннае адкравенне ад Бога, якое атрымлівае Прарок і Апосталы. Такім чынам, іх словы і вучэнні з’яўляюцца для мармонаў такім жа Словам божым, як і словы старажытных Апосталаў і Прарокаў. Мармоны вераць не толькі ў Біблію, але і ў тое, што Кніга Мармона з’яўляецца Свяшчэнным Пісаннем. Апроч Бібліі і Кнігі Мармона ў іх канон уваходзяць таксама кнігі Вучэнне і Заветы, Каштоўная Жамчужына.

Важнай часткай вучэння Царквы мармонаў з’яўляецца так званы закон здароўя: мармоны не п’юць алкаголь, не паляць, не п’юць гарбаты і кавы. У апошні час кіраўніцтва Царквы мармонаў вельмі шмат выступала аб шкодзе парнаграфіі, азартных гульняў.

Царква збірае па ўсім свеце метрычныя звесткі пра людзей, як жывых, так і памерлых, і прапануе ўсім дапамагаць у гэтым збіранні — сямейна-гістарычнай працы. Звесткі ўносяцца ў агульную базу даных. Праца вядзецца з мэтай далучэння як мага большай колькасці памерлых, хто не належаў да Царквы, да яе храмавых таямніц[7]. Мармонскі прэзідэнт Уілфрэд Вудраф сцвярджаў, што яму явіліся духі бацькоў-заснавальнікаў ЗША і запатрабавалі, каб ён іх хрысціў. Ён гэта зрабіў, і таксама ахрысціў такім чынам амаль усіх прэзідэнтаў ЗША[8].

Крытыка правіць

Праваслаўныя рэлігіязнаўцы (Дворкін і інш.) крытыкуюць мармонаў за тое, што тыя дапускаюць у сваіх дактрынальных кнігах анахранізмы, семантычныя недарэчнасці, за тое, што кнігі мармонаў не маюць археалагічных пацвярджэнняў. Таксама праваслаўныя рэлігіязнаўцы аспрэчваюць галоўны тэзіс мармонскага веравучэння аб тым, што ўсе існуючыя цэрквы не сапраўдныя, а сапраўдная царква перапыніла існаванне неўзабаве пасля смерці апосталаў. Імі ж адзначаецца, што імя «Мармо» сумнеўнае для хрысціянскага вучэння[9].

Праваслаўныя рэлігіязнаўцы сцвярджаюць, што вучэнне мармонаў у многіх месцах супярэчыць Бібліі[10], асабліва ў тэзісах пра шматжэнстве Бога-Айца і Ісуса Хрыста[11], аб існасці Бога, Ісуса Хрыста, аб тым, што чалавек можа стаць Богам.

Праваслаўныя рэлігіязнаўцы знаходзяць загану ў тым, што святыя кнігі мармонаў увесь час перапісваюцца, у адной толькі Кнізе Мармона зроблена 4113 змяненняў[10].

Таксама імі паказваецца на тое, што амаль усе абрады мармонаў маюць масонскае паходжанне, і распрацаваныя Смітам, калі той уваходзіў у масонскую ложу[12].

Зноскі

  1. Membership of Religious groups in U.S. // The World Almanac and Book of Facts / World Almanac Books. Primedia Reference Inc. — [Б.м.]: [ЗША], 1999. — 1007 с.: іл. ISBN (softcover) 0-88687-832-2. ISSN 0084-1382. С.684.
  2. По материалам Церковного статистического отчёта за 2005 год
  3. На падставе мнагабожжа ў мармонскім пантэоне. Пд. http://pravbeseda.ru/library/index.php?page=book&id=912
  4. Института этнологии и антропологии РАН Архівавана 6 студзеня 2008., Карта «Религии Российской Федерации» (маштаб 1:9 000 000)
  5. Пісьмо Мінздароўмедпрама ад 21.08.1996; Даведнік[удакладніць] «Новые религиозные организации России деструктивного религиозного и оккультного характера», Белгарад, 1997 і 2002 гг.; Аналітычны веснік Дзярждумы ад 03.1998 г. (http://eomis.info/pages/sekty/index1.shtml?spravka/t-morm.shtml)
  6. а б Major Christian Denominations: How Do They Differ? // The World Almanac and Book of Facts / World Almanac Books. Primedia Reference Inc. — [Б.м.]: [ЗША], 1999. — 1007 с.: іл. ISBN (softcover) 0-88687-832-2. ISSN 0084-1382. С.692,693.
  7. а б Евангельский Справочник «Верой Сильны»/ Издано Церковью Иисуса Христа Святых последних дней, 2004.
  8. Journal of Discourses. Vol. 19. R 229. (Цыт. па: Дворкин…)
  9. Адно з імёнаў д’ябла ў «Сатанінскай Бібліі» Антона Шандора Лавея, а таксама ў перакладзе з грэчаскага «мормо» азначае пачвару, страшылішча. Пд. http://eomis.info/pages/sekty/index1.shtml?spravka/t-morm.shtml
  10. а б http://eomis.info/pages/sekty/index1.shtml?spravka/t-morm.shtml
  11. Апостал Арсон Хайд. Часопіс разваг, т. 2.
  12. http://eomis.info/pages/sekty/index1.shtml?spravka/t-morm.shtml; Дворкин…

Спасылкі правіць

Афіцыйныя сайты мармонаў правіць

Даследаванні і крытыка правіць