Марыя Барысаўна Брускіна
Марыя Барысаўна Брускіна (1924 — 26 кастрычніка 1941) — удзельніца мінскага падполля ў гады Вялікай Айчыннай вайны, яўрэйка, стрыечная пляменніца вядомага скульптара, Героя Сацыялістычнай Працы, Народнага мастака СССР Заіра Азгура.[1][2] 14 кастрычніка 1941 была арыштаваная салдатамі 707-й пяхотнай дывізіі вермахта і добраахвотнікамі 2-га батальёна паліцэйскай дапаможнай службы (Літва, маёр Антанас Імпулявічус) і 26 кастрычніка павешана ў Мінску, разам з двума іншымі падпольшчыкамі.
| Марыя Барысаўна Брускіна | |
|---|---|
| руск.: Мария Борисовна Брускина | |
_(crop)_(Remini_enhanced).jpg) | |
| Род дзейнасці | партызан |
| Дата нараджэння | 1924 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 26 кастрычніка 1941 |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Партыя | |
| Бітвы/войны | |
| Узнагароды і прэміі |
 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
У чэрвені 1941 года М. Б. Брускіна скончыла Мінскую СШ № 28. Калі ў канцы чэрвеня ў горад увайшлі падраздзялення вермахта, у будынку Мінскага політэхнічнага інстытута яны арганізавалі лазарэт для савецкіх ваеннапалонных. Маша Брускіна па заданні падполля ўладкавалася ў гэты лазарэт, каб дапамагаць ваеннапалонным бегчы. Яна здабыла фотаапарат, за няздачу і захоўванне якога акупанты расстрэльвалі. З дапамогай фотаапарата вырабляліся дакументы для салдат і афіцэраў. Акрамя таго, Брускіна праз падпольшчыка Кірыла Труса распаўсюджвала зводкі Інфармбюро аб становішчы на франтах.
У кастрычніку 1941 года былі арганізаваны ўцёкі групы ваеннапалонных. Аднак ім не ўдалося бегчы; пры выхадзе з Мінска яны былі схопленыя паліцэйскімі. Частка групы была расстраляная, а адзін з уцекачоў выдаў на допыце М. Брускіну і яе таварышаў. Здрадніка звалі Барыс Рудзянка. Ён быў завербаваны супрацоўнікам «АНСТ-Мінск» (орган абвера) белаэмігрантам фон Якобі[3]. 16 мая 1951 года Барыс Міхайлавіч Рудзянка (1913 года нараджэння, ураджэнец пас. Товен Аршанскага раёна Віцебскай вобласці, беларус) быў асуджаны за здраду Радзіме па артыкуле 63-2 КК БССР да вышэйшай меры пакарання - расстрэлу[4].
26 кастрычніка 1941 г. Маша Брускіна і яе таварышы па падполлю Кірыл Трус і Валодзя Шчарбацэвіч былі павешаныя на арцы брамы дражджавога завода ў Мінску. Пакаранне смерцю здзейснілі добраахвотнікі 2-га батальёна паліцэйскай дапаможнай службы з Літвы (маёр Антанас Імпулявічус). Усё пакаранне было заснята фатографам.
У гады акупацыі ў Мінску існавала фотамайстэрня фольксдойча Барыса Вернера, у якой немцы праяўлялі і друкавалі свае здымкі. У гэтай фатаграфіі з чэрвеня 1941 па 1944 год працаваў Аляксей Сяргеевіч Казлоўскі. Прыблізна ў лістападзе 1941 года ў яго рукі патрапіла для апрацоўкі стужка, на якой было заснята пакаранне. Ён зрабіў адбіткі для гаспадара і, акрамя таго, дублікаты здымкаў, якія схаваў у падвале ў бляшанцы з-пад авіяцыйнай рулоннай плёнкі. За гады акупацыі Мінска яму ўдалося сабраць 287 фатаграфій. Усе гэтыя здымкі былі перададзеныя А. С. Казлоўскім органам савецкай улады пасля вызвалення Мінска.
Памяць правіць
- У СССР і ў Беларусі памяць Марыі Брускінай не была ўвекавечана да лютага 2008 года. На ўсе звароты з прыкладаннем дакументальных сведчанняў ішлі стандартныя адказы з усіх ведамстваў, што асоба дзяўчыны не пацверджана.
- 7 мая 2006 устаноўлены помнік у Ізраілі ў Кфар ха-Ярок.
- 29 кастрычніка 2007 г. у іерусалімскім квартале Пісгат Зееў адбылася афіцыйная цырымонія прысваення адной з вуліц імя Машы Брускінай.
- 29 лютага 2008 Мінскі гарвыканкам прыняў рашэнне № 424, у якім, у прыватнасці, сказана, што ў мэтах увекавечання памяці ўдзельніцы Мінскага антыфашысцкага падполля Марыі Барысаўны Брускіна Мінскі гарадскі выканаўчы камітэт вырашыў унесці змены ў тэкст мемарыяльнай дошкі, усталяванай на доме № 14 па вул. Кастрычніцкай, і выкласці яго ў наступнай рэдакцыі: «Тут 26 кастрычніка 1941 года фашысты пакаралі смерцю савецкіх патрыётаў К. І. Труса, В. І. Шчарбацэвіча і М. Б. Брускіну»[5].
- Новы памятны знак быў адкрыты 1 ліпеня 2009 г. ля прахадной Мінскага дражджавога завода на месцы пакарання смерцю Брускінай і яе таварышаў.
- Рэжысёр-дакументаліст Анатоль Алай зняў на кінастудыі «Беларусьфільм» першы фільм «Бумеранг» з задуманай дылогіі пра пакаранне 26 кастрычніка 1941 года мінскіх змагароў з нацызмам. Такую назву фільм атрымаў таму, што ў 1977 годзе на выставе «Злачынствы вермахта. 1941-1944 гг.» у Мюнхене адна з наведвальніц Анегрыт Айхьхорн на фатаграфіі, дзе нямецкі афіцэр накідвае пятлю на шыю Машы Брускінай, пазнала сярод забойцаў свайго бацьку Карла Шайдмана, яна не змагла жыць з гэтым цяжарам і скончыла жыццё самагубствам[6].
Зноскі
- ↑ Она не могла согласиться на рабство
- ↑ Азгур Заир Исаакович / Популярная художественная энциклопедия. Под ред. Полевого В. М.; М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1986.
- ↑ Минск: арена тайной войны Архівавана 14 сакавіка 2012.
- ↑ Справка КГБ по материалам архивного уголовного дела на Б. М. Рудзянко. Архівавана 24 снежня 2013.
- ↑ В Минске открыт мемориальный знак троим участникам антифашистского подполья. Архівавана 3 верасня 2014.
- ↑ Н. Кривец. Мой отец — военный преступник