Вікіпедыя

Марыя Сібіла Мерыян

мастак, гравёр і даследчык жывой прыроды

Марыя Сібіла Мерыян (ням.: Maria Sybilla Merian; 2 красавіка 1647, Франкфурт-на-Майне, Германія — 13 студзеня 1717, Амстэрдам, Нідэрланды) — нямецкая мастачка, гравёршчыца і даследчыца жывой прыроды.

Марыя Сібіла Мерыян
ням.: Maria Sybilla Merian
Партрэт працы Георга Гзеля[de]
Партрэт працы Георга Гзеля[de]
Дата нараджэння 2 красавіка 1647(1647-04-02)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 13 студзеня 1717(1717-01-13)[1][2][…] (69 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Бацька Матэўс Мерыян, старэйшы
Муж Іаган Андрэас Граф[d][6]
Дзеці Ёханна Хелена Геральт[d] і Даратэя Марыя Граф[d]
Род дзейнасці энтамолаг, лепідаптэрыст, батанік, натуралістка, мастачка, ілюстратарка, мастак-ілюстратар навуковых прац, батанічны ілюстратар, графік, артыстка
Вучоба у Якаба Марэла, Абрахама Мін'ёна
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія правіць

Нарадзілася ў сям’і вядомага швейцарскага мастака і гравёра Матэўса Мерыяна, выхоўваў яе і вучыў малюнку ўжо айчым, галандскі мастак Я. Марэль. У 17-гадовым узросце Марыя выйшла замуж за І. А. Графа, таксама мастака і вучня свайго айчыма. Сямейнае жыццё не ладзілася. Урэшце, сям’я фактычна распалася ў 1686 годзе, калі Марыі было амаль 40 гадоў. Марыя вярнула сабе прозвішча бацькі.

Марыя ўступіла ў секту лабадыстаў і, разам з маці і дзвюма дочкамі, пасялілася ў замку Валта ў Заходняй Фрысландыі, а праз 5 гадоў пераехала ў Амстэрдам. У 1699 годзе мастачка з дачкой Даратэяй Марыяй паехала ў Сурынам, дзе яны пражылі два гады.

Памерла ў Амстэрдаме, пасля двух гадоў цяжкай хваробы.

Сям’я правіць

Марыя Сібіла мела двух дачок — Іагану Хелену і Даратэю Марыю. Малодшая дачка — Даратэя Марыя і яе муж Георг Гзель у 1717 годзе былі прыняты на рускую службу. У Санкт-Пецярбургу яны займаліся афармленнем экспазіцый Кунсткамеры, а затым выкладалі малюнак і жывапіс у новастворанай Акадэміі навук.

Дочкі М. С. Мерыян таксама займаліся ілюстраваннем. Вядома, што Даратэя Марыя Гзель у Пецярбургу замалёўвала рэдкіх птушак і расліны, на яе заказ у Пецярбургу выштукоўвалі пергамін. Паводле К. Р. Берка, у Пецярбургу знаходзіліся і малюнкі Іаганы Хелены, якая даслала іх малодшай сястры для завяршэння, што і было выканана з дадаткамі да іх на нідэрландскай мове, і Даратэя Марыя хацела іх прадаць. Цяпер, аднак, не вядомы лёс гэтых малюнкаў, як і ўсіх малюнкаў Даратэі Марыі Гзель.[7]

Дзейнасць і творчасць правіць

М. С. Мерыян вырасла ў мастацкім асяроддзі (мастакамі былі яе бацька, айчым, браты), дзяўчынка яшчэ ў дзяцінстве асвоіла тэхніку гравіравання па медзі. Таксама, яна дапамагала маці ў вышыўцы шоўкам на продаж — вышывалі ніткамі ўласнай вытворчасці, шаўкавічныя дрэвы раслі ў садзе, чарвей гадавалі, кармілі і сартавалі самі. Напэўна, менавіта тады М. С. Мерыян зацікавілася назіраннямі над насякомымі. Мусіць, таму менавіта з апісання шаўкапраду М. С. Мерыян пачне сваю кнігу пра вусеняў і шаўкапраду ж прысвеціць яе тытульны аркуш.

Вялікую ролю ў станаўленні даследчыцкіх цікаўнасцей М. С. Марыян, пэўна, мела падарожжа ў Сурынам у 1699—1701 гадах. Трохмесячнае плаванне з маладой дачкой, на гандлёвым парусным судне, было вельмі небяспечнае — можна было чакаць пагаршэння надвор’я або нападзення піратаў. Французскі даследчык Р. Рэамюр лічыў, што М. С. Мерыян заклікала ў гэта падарожжа «гераічная любоў да насякомых». Вынікам падарожжа сталі сотні эскізаў, рысункаў, запісаў з назіраннямі, а таксама скрыні з калекцыямі: 20 каробак з матылямі, жукамі, калібры, светлячкамі, 1 кракадзіл, 2 вялікія змяі і 19 маленькіх, 11 ігуан, 1 гякон, 1 маленькая чарапаха, а ў 1705 годзе ў Амстэрдаме выйшла кніга «Метамарфозы сурынамскіх насякомых» («Metamorphosis insectorum surinamensium»). Варта адзначыць, што большасць сваіх кніг М. С. Мерыян выдавала сама і за ўласны кошт.

Для сваіх малюнкаў М. С. Мерыян. часцей за ўсё карысталася тонкім пергамінам charta non nata («ненароджаная скура»), грунтавала яго белым колерам, каб паверхня рабілася шаўкавістай, і працавала ў асноўным акварэллю і гуашшу.

Спадчына правіць

Акварэлі М. С. Марыян зберагаюцца ў навуковых установах краін Заходняй Еўропы, ЗША, Расіі і Японіі, яны дасюль прыцягваюць увагу не толькі гісторыкаў мастацтва, але і батанікаў і энтамолагаў. У канцы XX — пачатку XXI ст. цікавасць да біяграфіі і творчасці М. С. Мерыян пачаў узрастаць. У 1980 годзе выйшла грунтоўнае даследаванне Т. А. Лукіной на рускай мове жыцця і творчасці М. С. Мерыян. У Еўропе ў 2000-я гады арганізаваны шэраг выставак творчасці М. С. Мерыян, перавыданы яе кнігі.

Пецярбургская калекцыя правіць

Пецярбургская калекцыя акварэлей М. С. Мерыян — адна з найбуйных у свеце. Акварэлі захоўваюцца ў СПФ АРАН, трапілі туды з розных крыніц. Найперш гэта тыя, што купіў Пётр I і яго лейб-медык і захавальнік калекцый Р. К. Арэскін. Пятру I М. С. Мерыян была вядома яшчэ з часоў яго першага еўрапейскага падарожжа.

Паводле падання, Пётр I, які быў у Амстэрдаме ў 1717 годзе, прыйшоў у дом М. С. Мерыян у дзень яе смерці. Верагодна ж вядома, што Пётр I за значную суму купіў 2 тоўстыя кнігі малюнкаў на пергаміне, агульнай колькасцю болей 200 аркушаў. Гэтыя малюнкі Пётр I трымаў у сваім кабінеце, толькі пасля смерці імператара калекцыю перадалі ў Акадэмію навук, разам з усёй яго прыватнай бібліятэкай.

Арэскін купіў альбом «Studienbuch» з малюнкамі насякомых. На правым баку аркушаў альбома былі наклеены малюнкі на пергаміне або паперы ўстаўленыя ў рамкі з сіняй паперы. На адваротным баку — запісы Мерыян, якія рабіліся на працягу 30 гадоў. Агулам альбом змяшчаў 285 малюнкаў.

У 1733 годзе Даратэя Марыя, якая ездзіла з Пецярбурга ў Нідэрланды па ўласных справах, прывезла з сабою ў Расію акварэлі маці, з якіх 34 пазней былі куплены ў яе Акадэміяй навук. Да 1741 годзе ў пецярбургскім музеі захоўвалася, прынамсі, восем альбомаў з арыгінальнымі малюнкамі М. С. Мерыян.

Акварэлі М. С. Мерыян паступалі ў Акадэмію навук і ў XIX ст. Сваю калекцыю малюнкаў, у т.л. і аўтарства М. С. Мерыян, у 1864 годзе адказаў бібліятэцы Акадэміі навук доктар медыцыны Е. І. Раух. У канцы XIX ст. акадэмік М. С. Варонін падарыў Батанічнаму інстытуту 18 малюнкаў Мерыян, якія прывёз са сваёй паездкі ў Германію.

Рух малюнкаў Мерыян па інстытутах Акадэміі навук у Пецярбургу неаднаразова даследаваўся. Па стане на 2010 год, 184 акварэлі захоўвалася ў Санкт-Пецярбургскім філіяле Архіва РАН, куды яны трапілі ў 1939 годзе з Заалагічнага музея АН СССР. У Бібліятэцы РАН захоўваецца альбом «Studienbuch», а 18 акварэлей з калекцыі Вароніна — у бібліятэцы Батанічнага інстытута РАН.

Ацэнкі правіць

У навуковай літаратуры падрабязна разбіраліся даследаванні М. С. Мерыян. Між іншага, напрыклад В.-Д. Бэерам, было заўважана, што навуковая верагоднасць акварэлей Мерыян падпарадкавана агульнаму мастацкаму ўражанню, калі часта кіруючыся мастацкім густам на іх маляваліся лічынкі, ніяк не датычныя астатняга зместу выявы.

Памяць правіць

 
Нямецкае даследніцкае судна «Maria S. Merian» каля астравоў Трыстан-да-Кунья.

Зноскі

  1. ↑ а б Maria Sibylla Merian
  2. ↑ а б Maria Sybilla Merian — 2009.
  3. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.
  4. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
  5. ↑ Merian, Maria Sibylla (Maria Sibila, Maria Sibilla, Maria Sibyla) // SIKART — 2006. Праверана 18 чэрвеня 2021.
  6. ↑ Union List of Artist Names — 2019. Праверана 21 мая 2021.
  7. ↑ Берк К. Р. Путевые заметки о России // Беспятых Ю. Н. Петербург Анны Иоанновны в иностранных описаниях. — СПб., 1997. — С. 196—197.

Літаратура правіць

  • Kathrin Schubert: Maria Sibylla Merian. Reise nach Surinam. Frederking & Thaler, München 2010, ISBN 978-3-89405-772-5.
  • Kurt Wettengl (Hrsg.): Maria Sibylla Merian. Künstlerin und Naturforscherin 1647—1717. Cantz, Ostfildern 2004, ISBN 978-3-7757-1226-2.
  • Беер В.-Д. Мария Сибилла Мериан и естествознание // Merian М. S. Leningrader Aquarelle. — Leipzig, 1974.
  • Копанева Н. Живые краски Мериан // «Наука из первых рук». № 1(31), 2010.
  • Лукин Б. В. К истории ленинградского собрания акварелей Марии Сибиллы Мериан // Merian М. S. Leningrader Aquarelle. — Leipzig, 1974;
  • Лебедева И. Н. Художественное и научное наследие Марии Сибиллы Мериан в Санкт-Петербурге // Петр I и Голландия. — СПб., 1997. С. 318—334.
  • Лукина Т. А. Мария-Сибилла Мериан, 1647—1717. — М.: Наука, 1980.
  • Уллманн Х. Мария Сибилла Мериан — её время, жизнь и творчество // Merian М. S. Leningrader Aquarelle. — Leipzig, 1974.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Марыя_Сібіла_Мерыян&oldid=4436903"