Мёз-Аргонскае наступленне
Мёз-Арго́нская апера́цыя, таксама Мёз-Арго́нскі на́ступ (англ.: Meuse-Argonne Offensive) або Наступ у Аргонскім лесе (англ.: Battle of the Argonne Forest) (26 верасня — 11 лістапада 1918) — наступальная аперацыя саюзных войскаў у ходзе Стодзённага наступлення Антанты на Заходнім фронце. Найбуйнейшая і адна з самых кровапралітных ваенных аперацый у гісторыі ЗША падчас Першай сусветнай вайны.
| Мёз-Аргонскае наступленне | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Стодзённае наступленне | |||
 Марская пяхота ЗША ў баях Мёз-Аргонскай аперацыі | |||
| Дата | 25 верасня — 11 лістапада 1918 | ||
| Месца | Аргонскі лес, Францыя | ||
| Вынік | Перамога саюзнікаў | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Мёз-Аргонская аперацыя праводзілася адначасова з агульным наступам саюзнікаў на ўсім 490-км фронце ад мора да Мозеля[2]. Галоўны ўдар наносіўся сіламі Амерыканскіх экспедыцыйных сіл генерала Першынга ў накірунку на Мезьер. Мэтай наступу амерыканскіх войскаў вызначаўся абход сістэмы нямецкіх абарончых палос і блакаванне цэнтра імперскай нямецкай арміі з Германіяй на поўдзень ад Ардэн.
Агульная сітуацыя на Заходнім фронце правіць
З завяршэннем Сен-Міельскай аперацыі першая частка плана саюзнага камандавання на другую палову кампаніі 1918 г. была выканана[3].
Агульная стратэгічная абстаноўка на франтах Першай сусветнай вайны шмат у чым палепшылася на карысць Антанты. Заходнім саюзнікам удалося дасягнуць рашучай перавагі ў сілах над Германіяй. У верасні 1918 года войскі Антанты на Заходнееўрапейскім тэатры мелі 211 пяхотных[Прым. 1] і 10 кавалерыйскіх дывізій супраць 190 нямецкіх пяхотных дывізій[Прым. 2][4]. Да канца жніўня колькасць амерыканскіх войскаў у Францыі ўжо складала каля 1,5 млн мужчын, а да пачатку лістапада перавысіла 2 млн чалавек[5].
Адначасова, на фоне разгортвання наступальных аперацый Антанты стан нямецкай арміі станавіўся ўсё больш жахлівым. У канцы лета 1918 года большасць дывізій прымалі ўдзел у баях ужо па 2-3 разы і былі абяскроўленымі, у ротах заставалася па 40-80 байцоў[6], усё мацней давала аб сабе ведаць поўная адсутнасць танкаў і недахоп сродкаў супрацьтанкавай абароны для барацьбы з найноўшай зброяй[7]. Дысцыпліна на фоне росту рэвалюцыйнай прапаганды катастрафічна падала. Сярод нямецкіх салдат і матросаў, усё часцей гучалі заклікі заклікі скончыць вайну.
Улічваючы такую спрыяльную абстаноўку саюзнае камандаванне вырашыла перайсці ў агульнае наступленне восенню 1918 года, а не ў пачатку 1919 года, як гэта планавалася раней.
Задума аперацыі правіць
Агульнай задумай саюзнікаў меркавалася нанясенне амаль усімі наяўнымі на Заходнім фронце сіламі адначасовых магутных удараў у адным кірунку.
Галоўны ўдар на заходнім беразе Мааса наносілі 1-я амерыканская (15 пяхотных, 1 французская кавалерыйская дывізіі) і 4-й французскай (27 пяхотных, 2 кавалерыйскія дывізіі) арміі па абодва бакі ад Аргонскага лесу ў напрамку на Мезьер.
Другі ўдар планаваўся на фронце паміж Сен-Кантен і Камбрэ сіламі 1-й, 3-й і 4-й брытанскіх армій у складзе 45 пяхотных і 3 кавалерыйскіх дывізій. Пры падтрымцы з правага флангу 1-й французскай арміі (14 пяхотных дывізій) брытанскія войскі павінны былі прасунуцца да Валансьена, Салему, Ле-Като, Васіньі.
Нарэшце, на паўночным флангу, паміж марскім узбярэжжам і ракой Лее, пераходзілі ў наступ 29 пяхотных і 4 кавалерыйскія дывізіі Фландрскай групы армій пад камандаваннем бельгійскага караля Альберта[8].
Асабліва вялікія надзеі саюзнае камандаванне ўскладала на сумесны франка-амерыканскі наступ. З выхадам амерыканскіх дывізій у раён Мезьера нямецкія войскі, пад ціскам англійскіх войскаў, якія надыходзілі з фронту і з правага флангу Фландрскаю групай армій, маглі быць акружаны пры ўмове найменшага прасоўвання саюзных сіл на поўнач ад Мезьера[9].
Ход аперацыі правіць
Першая фаза баёў (26 верасня — 3 кастрычніка) правіць
У 5 гадзін 30 хвілін 26 верасня 1918 года, пасля дзесяцігадзіннай артылерыйскай падрыхтоўкі, 4-я французская армія, а праз пяць хвілін, пасля трохгадзіннай артпадрыхтоўкі[Прым. 3][10], і 1-я амерыканская армія генерала Д. Першынга пад прыкрыццём агнявога вала і пры падтрымцы самалётаў і танкаў пачалі штурм нямецкіх пазіцый на фронце ад г. Сюіп да Мааса працягласцю каля 90 км. Абарону на гэтым участку фронту трымалі ўсяго 13 нямецкіх пяхотных дывізій.
У першы ж дзень наступу амерыканцы ўклініліся сваім цэнтрам углыб баявых парадкаў нямецкіх войскаў на 6-9 км. Пры гэтым фарміраванне V і III карпусоў змаглі дасягнуць пэўных мэтаў і выйсці на запланаваныя рубяжы, у той час, як 79-я дывізія не змагла авалодаць Манфакон-д’Аргон і вяла баі ў прадмесце мястэчка, 28-ю пад супрацівам нямецкіх войскаў спынілася і залягла, а 91-я пяхотная дывізія ўзяла Эпінанвіль, але адышла. 37-я пяхотная дывізія, не маючы баявога вопыту і з дрэннай падрыхтоўкай, дарэмна спрабавала захапіць Манфакон-д’Аргон з іншага флангу, аднак беспаспяхова.
На іншых напрамках на захад ад г. Маас і ў Аргонскім лесе, іх атакі былі беспаспяховымі. Вынікі першага дня наступлення ў 4-й французскай арміі таксама былі нязначныя, яе падраздзялення прасунуліся ўсяго на 3-4 км.
З 27 верасня нямецкія войскі, абараняючыяся на гэтым участку фронту, атрымаўшы невялікія падмацаванні, аказалі ўпарты супраціў, з прычыны чаго прасоўванне 1-й амерыканскай арміі на большасці кірункаў застапарылася і працягвалася толькі па меры паступовага адыходу праціўніка з займаных рубяжоў і пазіцый.
79-я амерыканская дывізія ў рэшце рэшт узяла Манфакон-д’Аргон, 35-я пяхотная захапіла пасёлак Бальні, вышыню 218 і Шарпантры, прасунуўшыся далей за ўсіх іншых фарміраванняў ЗША.
.jpg)
29 верасня немцы ўвялі ў бой шэсць пяхотных дывізій рэзерву, спрабуючы магутным ударам з фронту збіць наступ амерыканцаў. 5-я Гвардзейская і 52-я пяхотныя дывізіі з ходу контратакавалі падраздзяленні 35-й амерыканскай дывізіі, якія былі вымушаныя пры недахопе боепрыпасаў і харчавання, перайсці да абароны. Спачатку немцам удалося дасягнуць пэўнага поспеху, але падраздзялення амерыканскай арміі хутка арганізаваліся і пры падтрымцы артылерыі змаглі спыніць контратаку кайзераўскіх войскаў. У гэтым баі браў удзел будучы Прэзідэнт ЗША, афіцэр артылерыйскай батарэі «D» 129-га палка палявой артылерыі Г. Трумэн.
Баі на першых рубяжах нямецкай абароны працягваліся да 3 кастрычніка, паступова напал гэтых сутычак падаў.
Другая фаза (4 — 28 кастрычніка) правіць
Наступная, другая фаза баёў у Аргонскім лесе пачалася 4 кастрычніка, калі амерыканскае камандаванне паступова змяніла склад ударнай групоўкі ад V корпуса (91-ю, 79-ю, 37-ю і 35-ю дывізіі) на новыя свежыя дывізіі — 32-ю, 3-ю і 1-ю пяхотныя дывізіі. У ходзе наступальных баёў 1-й дывізіі ўдалося значна пашырыць паласу прарыву на ўчастку абароны 37-й, 52-й і 5-й гвардзейскай нямецкіх дывізій.
У ходзе кастрычніцкіх баёў адбылася сітуацыя, калі адзін з батальёнаў 77-й дывізіі далёка вырваўся наперад і быў акружаны нямецкімі фарміраваннямі ў лесе. Сумеснымі намаганнямі падраздзяленняў 28-й і 82-й пяхотных дывізій батальён быў вызвалены з акружэння.
Амерыканскія войскі працягвалі спробы наступу, спрабуючы прарваць лінію Крымгільдзі ў сістэме абарончых рубяжоў Гіндэнбурга. Да канца кастрычніка амерыканцы змаглі рушыць наперад на адлегласць да 15 км ад зыходнай мяжы і ў канцы практычна вызвалілі Аргонскі лес ад падраздзяленняў праціўніка. Французы, надыходзячыя на флангу, прарваліся да ракі Эна.
У гэтых баях ваеннаслужачы 82-й пяхотнай дывізіі Альвін С. Ёрк стаў знакамітым, калі адзін атакаваў кулямётны разлік немцаў, і знішчыў 20 ворагаў, захапіўшы ў палон 132 салдата праціўніка. За гэты подзвіг ён быў ганараваны Медалём Пашаны.
Трэцяя фаза (28 кастрычніка — 11 лістапада) правіць
На гэтым этапе Амерыканскія экспедыцыйныя сілы перафармавалі на дзве арміі: 1-ю і 2-ю. 1-я армія пад камандаваннем генерала Х. Лігета працягвала наступаць у напрамку чыгункі, што праходзіла Карыньян-Седан-Мезьер паблізу бельгійскай мяжы. Адначасова 2-я армія генерал-лейтэнанта Р. Буларда наступала на ўсход ад Меца.
На гэтым этапе бітвы ім супрацьстаялі рэшткі 31-й нямецкай дывізіі, якія панеслі вялікія страты ў папярэдніх баях. Амерыканцам удалося прарвацца да Бюзансі і, такім чынам, паспрыяць французскай арміі фарсіраваць Эну. У далейшым французскія войскі прарваліся і авалодалі Ле-Шэн. Пасля саюзнікі вызвалілі Седан, важны транспартны вузел на поўначы Францыі, захапілі панавальныя вышыні на гэтым кірунку.
11 лістапада нямецкае камандаванне абвясціла аб капітуляцыі і ваенныя дзеянні на фронце спыніліся.
Вынік правіць
Мёз-Аргонская аперацыя стала найбуйнейшай бітвай у гісторыі ЗША. Амаль 1,2 млн амерыканскіх салдат прынялі ўдзел у гэтай 47-дзённай кампаніі. Амерыканская армія панесла каласальныя страты, больш чым 117 000 воінаў аддалі сваё жыццё ў зацятых баях на поўначы Францыі. Арміі ЗША прыйшлося пераадольваць дасканалую, добра падрыхтаваную сістэму абарончых пазіцый і рубяжоў кайзераўскай арміі ва ўмовах складанай лясістай мясцовасці[11].
Гл. таксама правіць
Заўвагі правіць
- ↑ З іх 12 бельгійскіх, 61 англійская, 101 французская, 34 амерыканскія, 2 італьянскія і 1 польская двыізіі.
- ↑ У тым ліку 4 аўстра-венгерскія дывізіі, якія прыбылі на Заходні фронт пад канец жніўня — пачатку верасня 1918 года.
- ↑ За тры гадзіны артылерыйскай падрыхтоўкі саюзная артылерыя выпусціла баепрыпасаў больш, чым арміі Саюза і Канфедэрацыі за чатыры гады Грамадзянскай вайны. Кошт гэтай стральбы абышоўся Злучаным Штатам у 180 млн. $, або 1 млн. $ за хвіліну агню.
- Зноскі
- ↑ Hart, Keith (1982). «A Note on the Military Participation of Siam in the First World War» (PDF). Journal of the Siam Society. p. 135.
- ↑ Зайончковский Андрей Медардович. Первая мировая война. Общее наступление союзников
- ↑ История первой мировой войны 1914—1918 гг. стр.497-510
- ↑ «Der Weltkrieg 1914 bis 1918», Bd. 14, S. 609—610.
- ↑ Г. Куль, Г. Дельбрюк. Крушение германских наступательных операций 1918 г., стр. 67.
- ↑ А. Базаревский. Мировая война 1914—1918 гг. Кампания 1918 г. во Франции и Бельгии, т. 2, стр. 159—160.
- ↑ «Der Weltkrieg 1914 bis 1918», Bd. 14, S. 608
- ↑ Ф. Фош. Воспоминания (война 1914—1918 гг.), стр. 361—362
- ↑ Р. Турнэс. Фош и победа союзников 1918 г., стр. 190—191
- ↑ D'Este, Carlo (1995). Patton: A Genius for War. New York: Harper Collins. p. 254. ISBN 0060164557.
- ↑ The Meuse-Argonne Offensive, September-November 1918 Архівавана 17 снежня 2017.
Літаратура правіць
- Зайончковский А.М. Первая мировая война. — СПб.: Полигон, 2000. — 878 с. — ISBN 5-89173-082-0..
- История Первой мировой войны 1914—1918 гг. / под редакцией И. И. Ростунова. — в 2-х томах. — М.: Наука, 1975. — 25 500 экз..
- Braim, Paul (1987). The Test of Battle: the American Expeditionary Forces in the Meuse-Argonne Campaign. Newark: University of Delaware Press. ISBN 0-87413-301-7. OCLC 14240589.
- Ferrell, Robert H. (2007). America's S Deadliest Battle: The Meuse Argonne, 1918. Lawrence: University press of Kansas. ISBN 0-70061-499-0.
- Yockelson, Mitchell. Forty-Seven Days: How Pershing's Warriors Came of Age to Defeat at the German Army in World War I (New York: NAL, Caliber, 2016) ISBN 978-0-451-46695-2