Міхайла Грамыка

пісьменнік, драматург, тэатральны крытык, педагог, вучоны-геолаг

Міхайла Грамы́ка, поўнае імя Міхаіл Аляксандравіч Грамыка (31 кастрычніка (12 лістапада) 1885, в. Чорнае Рэчыцкі павет, Мінская губерня, цяпер Рэчыцкі раён, Гомельская вобласць — 30 чэрвеня 1969, Хімкі, Маскоўская вобласць) — беларускі паэт і драматург, навуковец-геолаг, педагог.

Міхайла Грамыка
Міхаіл Грамыка, студэнт фізіка-матэматычнага факультэта Маскоўскага ўніверсітэта ў 1906-1911 гадах.
Міхаіл Грамыка, студэнт фізіка-матэматычнага факультэта Маскоўскага ўніверсітэта ў 1906-1911 гадах.
Асабістыя звесткі
Псеўданімы М. Абданк[1], Міх. Абданк[1] і Міхаіл Абданк[1]
Дата нараджэння 31 кастрычніка (12 лістапада) 1885
Месца нараджэння
Дата смерці 30 чэрвеня 1969(1969-06-30) (83 гады)
Месца смерці
Грамадзянства
Жонка Ліда Рытар[d]
Альма-матар
Месца працы
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці пісьменнік, паэт
Мова твораў беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у
Лагатып Вікікрыніц Творы ў Вікікрыніцах
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

правіць

З роду спадчынных дваран, бацька — Аляксандр Гаўрылавіч Грамыка, фельдфебель 63-га пяхотнага Угліцкага палка, праваслаўны. Маці — Яўгенія Георгіеўна, каталічка. Ахрышчаны ў Рэчыцкай павятовай саборнай царкве. Сям’я жыла ва ўласным доме ў Магілёве на Жандармскай вуліцы.[2]

У 1905 годзе скончыў Магілёўскую гімназію, у час вучобы ўдзельнічаў у рабоце нелегальнага гуртка, які быў пад уплывам магілёўскай арганізацыі РСДРП. У 1905 годзе паступіў у Маскоўскі ўніверсітэт на медыцынскі факультэт, у 1906 годзе перавёўся на фізіка-матэматычны, на эксперыментальнае аддзяленне «геалогія». Удзельнічаў у маскоўскім снежаньскім паўстанні (1905). У 1906—1907 гадах уваходзіў у сялянскую арганізацыю пры Магілёўскім акруговым камітэце РСДРП. Атрымаў 27 мая 1911 года дыплом 1-й ступені[2]. Пасля заканчэння ўніверсітэта настаўнічаў у Адэсе, у прыватным камерцыйным вучылішчы Файга[2], жаночых гімназіях.

 
Прэзідыум Прыродазнаўчай секцыі Інбелкульта. 1926. Злева направа: Васіль Вяршук, Мікалай Азбукін, Мікалай Бліядуха, Язэп Каранеўскі, Міхаіл Грамыка, Мікалай Збіткоўскі.

З 1917 года ўдзельнічаў у рабоце культурна-асветніцкай арганізацыі беларускіх бежанцаў «Беларускі гай», у 1920 годзе быў загадчыкам школы-інтэрната для беларусаў-бежанцаў. У 1921—1930 гадах працаваў у Інбелкульце (член прэзідыума Прыродазнаўчай секцыі, распрацоўнік геалагічнай тэрміналогіі[2]), выкладаў геалогію ў Белпедтэхнікуме, быў дацэнтам кафедры геалогіі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта[2].

Арыштаваны ДПУ БССР 13.7.1930 года па справе «Саюза вызвалення Беларусі»; паводле пастановы Калегіі ДПУ БССР ад 10.4.1931 высланы ў Іванава-Вазнясенск на 5 гадоў. Пасля сканчэння тэрміна высылкі ў 1936 выехаў з сям’ёй у Мурманскую вобласць (Кіраўск, затым у 1941—1945 — Чусаў Гарадок). У 1945—1948 жыў у Іжэўску, працаваў у Запалярным горным тэхнікуме. Потым жыў у Пермскай вобласці і Удмурціі. Рэабілітаваны 15.11.1957. Апошнія гады жыў у Хімках.

Навукова-даследчыцкая дзейнасць

правіць

Распрацоўваў беларускую навуковую тэрміналогію у галіне геаграфіі, геалогіі, грунтоў і хімііМ. Азбукіным). Апублікаваў на беларускай мове падручнікі «Пачатковая геаграфія» (1923, 4 выданні), «Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе» (ч. 1 — Крышталаграфія, ч. 2 — Мінералогія, 1926).

Адным з першых браў удзел у пошуках нафты на Палессі.

Літаратурная творчасць

правіць

Літаратурную дзейнасць пачаў у 1907 годзе (пісаў спачатку на рускай мове, з 1914 — на беларускай мове). У 1922 годзе апублікаваў у часопісе «Полымя» эксперыментальную паэму «Гвалт над формай», у 1927 выйшлі кнігі паэзіі «Плынь» (вершы і паэмы) і «Дзве паэмы». Аўтар п’ес «Змітрок з Высокай Буды» (1918) пра рэвалюцыйныя падзеі на Беларусі, «Скарынін сын з Полацка» (паст. 1926, рукапіс не знойдзены), гісторыка-рэвалюцыйнай п’есы «Каля тэрасы» (1929, паст. 1927, у новай рэдакцыі выйшла ў 1975), «Віно бушуе» (1929), героіка-рамантычнай драмы «Над Нёманам» (паст. 1927), дзе адлюстраваў рэвалюцыйныя выступленні працоўных Заходняй Беларусі, «Воўк» (1930).

Выступаў як крытык з артыкуламі пра творчасць М. Багдановіча, пра пастаноўку «Цара Максімільяна» і інш.

Перакладаў творы Л. Талстога, У. Сасюры.

Член СП БССР з 1965. П’есы М. Грамыкі ставіліся ў тэатрах. У 1967 годзе выдадзена «Выбранае», у 1987 — «Родная пушча» (п’есы, вершы, паэмы, успаміны, лісты).

Аўтар успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, А. Грыневіча, пра свой удзел у рэвалюцыйных падзеях («Нас натхняў подых рэвалюцыі», 1965, апубл. 1987), «Старонак сямейнай хронікі» (1962—69, не законч., апубл. 1987).

Псеўданімы і крыптанімы

правіць

Псеўданімы і крыптанімы: М. Абданк, Мих. Абданк, Михаил Абданк, М. Г., Міх. Г..

Выбраная бібліяграфія

правіць
  • Пачатковая геаграфія. Мн., 1923 (2 выд. Мн., 1925; 3 выд. Мн., 1927; 4 выд. Мн., 1928);
  • Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе: Ч. 1. Крышталаграфія; Ч. 2. Мінералогія. Мн., 1926;
  • Дзве паэмы. Мн., 1927;
  • Плынь: Лірычныя паэмы і вершы. Мн., 1927;
  • Каля тэрасы: Драмы. Мн., 1929 (2 выд. Мн., 1975);
  • Выбр. Мн., 1967;
  • Родная пушча: П’есы, вершы, паэмы, успаміны, лісты. Мн., 1987.

Ушанаванне памяці

правіць

У 2017 годзе ў в. Чорнае (Рэчыцкі раён) адкрыта памятная дошка Міхайлу Грамыку[3].

Зноскі

  1. а б в Беларусь у асобах і падзеях Праверана 8 лютага 2024.
  2. а б в г д Баринов 2024.
  3. Галковский С. Геолог и поэт, который нашел под Речицей нефть / Станислав Галковский // Советская Белоруссия. — 2017. — 10 ноября. — С. 10

Літаратура

правіць

Спасылкі

правіць