Міхал Богуш-Шышка
Міхал Богуш-Шышка (польск.: Michał Bohusz Szyszko; 8 лістапада 1811, в. Варонічы Ігуменскага павета Мінскай губерні, цяпер Пухавіцкі раён, Мінская вобласць — 12 сакавіка 1877, Альхова, цяпер Пухавіцкі раён) — беларускі і польскі культурны дзеяч, архівіст, перакладчык, гісторык, лінгвіст, энцыклапедыст, празаік.
| Міхал Богуш-Шышка | |
|---|---|
| Дата нараджэння | 8 лістапада 1811 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 12 сакавіка 1877 (65 гадоў) |
| Месца смерці |
|
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | дзеяч культуры, архівіст, перакладчык, гісторык, мовазнавец, энцыклапедыст, пісьменнік, археограф |
| Навуковая сфера | гісторыя, гістарыяграфія і археаграфія |
| Месца працы | Нясвіж |
| Альма-матар | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
Бацькі: Рышард Шышка (Ryszard Szyszko) і Караліна Кушэўска (Karolina Kuczewska)[2]. Скончыў віленскую гімназію і Віленскі ўніверсітэт (1832), ведаў больш за 10 моў. Да 1838 года перакладчык мінскага межавага (падкаморскага) суда. Потым жыў у Санкт-Пецярбургу[3]. Памёр у маёнтку Альхова (цяпер — Пяскі (Альхоўка) Пухавіцкага раёна) Ігуменскага павета. Пахаваны на мясцовых могілках каля Узлянаў[4].
Археаграфічная праца правіць
З 1860 па 1873 год па запрашэнні нясвіжскага ардыната князя Вільгельма Радзівіла працаваў другім архіварыусам у Нясвіжы над сістэматызацыяй прыватнага збору дакументаў князёў Радзівілаў. У яго абавязкі ўваходзіла праца з дакументамі, якія тычаліся гісторыі і літаратуры[5].
Так, напрыклад, у Літоўскім дзяржаўным гістарычным архіве знаходзяцца складзеныя Богушам-Шышкай ― вопіс дакументаў за 1410―1787 гады і спісы вядомых асоб, згадваных у дакументах (ЛДІА, фонд 1280 ― «Радзівілы, князі», ч. 1, 1416—1922).
Аказваў дапамогу ў пошуку патрэбных дакументаў гісторыкам, якія прыязджалі ў Нясвіж ― М. І. Кастамараву, П. А. Гільтэбранту і іншым[6].
У «Архіве Радзівілаўскім» апублікаваў шэраг звестак па гісторыі Польшчы, Беларусі і Літвы: пра адказ караля Жыгімонта III рускім паслам у 1610 годзе, аб Лоеўскай бітве 1649, аб бітве пад Алькенікамі 1700 года, прамова Яна Сабескага пасля зрыву сойма ў Гродне (1688), акт Барскай канфедэрацыі 1768 года, дзённік ваеннага паходу на рускія землі ў 1660 годзе, дакументы суда над філосафам Казімірам Лышчынскім, лісты Караля Станіслава Радзівіла да князя М. В. Рэпніна і інш[7][8].
Літаратурная дзейнасць правіць
Нароўні з вядомымі навукоўцамі ― прафесарам Фларыянам Чэпялінскім, пісьменнікам і філолагам Януарыям Філіповічам, паэтам Вінцэнтам Каратынскім, пісьменнікам і перакладчыкам Валяр’янам Тамашэвічам, гісторыкам Аляксандрам Здановічам, ― удзельнічаў у працы над «Слоўнікам польскай мовы» (Вільня, 1861)[9][10].
У 1858—1859 гадах удзельнічаў у стварэнні польскай «Усеагульнай энцыклапедыі» («Encyklopedia Powszechna») Самуэля Оргельбранда, першы том якой з’явіўся ў 1868 годзе[11].
На аснове нясвіжскіх дакументаў напісаў «Нарыс жыцця князя Міхала Кшыштафа Радзівіла, празванага Сіроткам», «Дыярыуш князя Міхала Казіміра Радзівіла», «Гісторыю Астрожскай ардынацыі» (не выдадзена).
Міхал Богуш-Шышка пераклаў на польскую мову:
- «Споведзь» («Wyznania») Св. Аўгусціна (тт. 1-2, 1844)
- «Падарожжы» А. Гумбальта (тт. 1-4, 1861)
- «Нарыс усеагульнай гісторыі» Г. Вэбера (тт.1-2, 1862)
- «Лісты Св. Бернарда» Бернарда Клервоскага (1849)
Пераклаў лацінскую частку «Жыцці архіепіскапаў Гнезненскіх, Прымасаў Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага, ад Вілібальда да Анджэя Ольшоўскага» (1860)
Зноскі
- ↑ Беларуская Вікіпедыя — 2007.
- ↑ Minakowski M. J. Genealogia potomkow Sejmu Wielkiego.
- ↑ Рыбчонак С. А. Насельнікі Нясвіжскага замка ў сярэдзіне XIX ст. // Архіварыус. Зборнік навукова-папулярных паведамленняў і артыкулаў. — Мн.: БелНДІДАС, Беларускі навукова-даследчы інстытут дакументазнаўства і архіўнай справы, 2004. — № 2.
- ↑ Jelski A. 1886, с. 448.
- ↑ Латушкін А. М. Роля архіварыўсаў у захаванні Нясвіжскага архіва князёў Радзівілаў 2-й пал. XVIII — 1-й пал. XX ст. // Архіварыус. Зборнік навукова-папулярных паведамленняў і артыкулаў. — Мн.: БДУ, 2011. — С. 111-116. Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016.
- ↑ Пазнякоў В. С. Богуш-Шішка Міхал // Электронная энцыклапедыя «Вялікае Княства Літоўскае». — Мн.
- ↑ ARCHIWUM WARSZAWSKIE RADZIWIŁŁÓW DZIAŁ VI: «DIARIUSZE» z lat 1613-1770 (1807). Inwentarz analityczny zespołu PL, 1 354 VI. Opracował Rafał Jankowski. Dzieje przechowywania(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016.
- ↑ Archiwum Domu Radziwiłłów. Listy Ks. M.K. Radziwiłła Sierotki.-Jana Zamoyskiego.-Lwa Sapiehy. (Rys życia księcia M.K. Radziwiłła, zwanego Sierotką [by M.B. Szyszko) 1885].
- ↑ Słowniki. Okres nowopolski i współczesność(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 студзеня 2017.
- ↑ Słownik języka polskiego, Wilno 1861. Internetowy przewodnik edukacyjny.
- ↑ Zygmunt Brocki. Leksykolodzy I leksykografowie tehniczni w «Polskim slowniku biograficznym» // Kwartalnik Historii нauki і тehniki. — 1965. — № 4. — С. 627-630.
Літаратура правіць
- Казлоў У. П., Міхальчанка А. М. Некаторыя пытанні археаграфіі як навуковай дысціпліны Архівавана 6 сакавіка 2016. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 2 / Рэд. кал.: Р. П. Платонаў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелНДІДАС, 2001. — 360 с.
- Jelski A. Olchów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. — Tom VII: Netrebka — Perepiat. — Warszawa, 1886. — С. 447—448. — 960 с.