Міхал Ян Борх

Міхал Ян Борх (польск.: Michał Jan Borch; 31 ліпеня 1751 або 20 чэрвеня 1753, Варкляны — 28 або 29 снежня 1810) — ураднік Вялікага Княства Літоўскага, геолаг, мінералог, пісьменнік, генерал-лейтэнант.

Міхал Ян Борх
Герб «Тры каўкі»[d]
ваявода бэлзскі[d] 1787 — 1791
Папярэднік	Ігнацы Цэтнер[d]
Пераемнік	Тэадор Патоцкі[d]
пасол на Сойм Рэчы Паспалітай[d]
23-і абозны вялікі літоўскі 14 студзеня 1781 — 1787
Папярэднік	Міхал Лопат
Пераемнік	Караль Прозар
староста люцынскі[d]
Нараджэнне	20 чэрвеня 1753(1753-06-20) ці 31 ліпеня 1751(1751-07-31) Варакляны, Вараклянскі край, Латвія
Смерць	29 снежня 1810(1810-12-29) ці 28 снежня 1810(1810-12-28) Варакляны, Вараклянскі край, Латвія
Род	Борхі
Бацька	Ян Анджэй Борх
Маці	Луіза з Зыбергаў[d]
Жонка	Элеанора Юр’еўна Броўн[d]
Дзеці	Аляксандр Міхайлавіч Борх[d], Сафія Міхайлаўна Борх[d], Юзаф Казімір Пётр Борх[d], Ганна Міхайлаўна Борх[d], Ізабела фон дэн Борх[d], Кароль Борх і Q123608219?
Член у	Турынская акадэмія навук[d] Акадэмія дэла Круска[d]
Адукацыя	Бонскі ўніверсітэт Collegium Nobilium
Дзейнасць	натураліст, мінералог, пісьменнік
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	геалогія і мінералогія
Званне	генерал-лейтэнант
Узнагароды	Мальтыйскі ордэн
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Паходзіў са шляхецкага роду Борхаў герба «Тры каўкі». Нарадзіўся ў сям’і Яна Енджэя Юзафа.

Скончыў піярскі Калегіум нобіліум у Варшаве. З 1762 года ў войску, у 1771 годзе капітан пешай гвардыі ВКЛ, быў паранены пры спробе барскіх канфедэратаў выкрасці караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага, з 1776 года палкоўнік гусарскай харугвы, генерал-лейтэнант кароннага войска, вялікі абозны літоўскі ў 1781—1787 гадах, ваявода белзскі ў 1787—1791 гадах, стараста люцынскі. Рыцар і бальі Мальтыйскага ордэна, у 1783 годзе атрымаў тытул графа Свяшчэннай Рымскай імперыі.

Навуковая дзейнасць і творчасць

Палац у Варклянах

Быў аматарам мастацтваў і літаратуры, займаўся прыродазнаўчымі навукамі, выдаў працы па геалогіі, мінералогіі, батаніцы. У 1776—1777 гадах зрабіў навуковае падарожжа на Сіцылію і Мальту. У сваім маёнтку ў Варклянах пабудаваў палац і парк, упрыгожаны бюстамі гістарычных дзеячаў Рэчы Паспалітай, які апісаў у кнізе «Сентыментальны парк маёнтка Варкляны графа Борха на Белай Русі» («Jardin sentimental du château de Warkland dans le Comté de Borch en Russie Blanche», Варшава, 1795). Сабраў у Варклянах вялікія прыродазнаўчыя калекцыі і бібліятэку. Аўтар паэм на французскай мове, у т.л. «Станіславіяда, шчаслівае выратаванне Станіслава II, караля Польшчы» («La Stanislaide ou l’Heureuse delivrance de Stanislas II roi de Pologne», Варшава, 1791), біяграфіі свайго цесця «Гісторыя жыцця Георга Броўна, графа Свяшчэннай Імперыі, генерал-губернатара Лівоніі і Эстоніі» («Histoire de la vie de George de Browne, comte de Saint-Empire, gouverneur generał de Livonie d’Esthonie», Рыга, 1794).

Сям’я

Элеанора Юр’еўна Борх

Жонка (з 1783) — графіня Элеанора Юр’еўна Броўн (1766—1844), дачка рыжскага генерал-губернатара графа Ю. Броўна, у шлюбе з якой Борх меў траіх сыноў і чатырох дочак:

• Соф’я (1795—1880), жонка Фёдара Фёдаравіча Келера; у іх сын Эдуард.
• Карл (1798—1861), віцебскі губернскі маршалак дваранства, у шлюбе з графіняй Луізай Міхайлаўнай Плятэр-Зіберт;
• Аляксандр Антон Станіслаў Бернгарт (1804—1867), сапраўдны тытулярны саветнік, обер-цырымоніймайстар, у шлюбе з 1833 года з фрэйлінай графіняй Соф’яй Іванаўнай (1809—1871), дачкой графа І. С. Лаваля;
• Іосіф Казімір (1807—1881) — з 1830 года ў шлюбе з Любоўю Вікенцьеўнай Галынскай (1812—1868), дачкой тайнага саветніка Вікенція Іванавіча Галынскага. Яго імем быў падпісаны «Патэнт на званне раганосца», які быў атрыманы ў 1836 годзе А. С. Пушкіным і стаў прычынай дуэлі апошняга з Дантэсам.
• Луіза — у першым шлюбе замужам за графам Аляксандрам Мацвеевічам Ламздорфам, у другім — за Эдуардам фон Функам;
• Ізабела — замужам за Васілём Фёдаравічам Гротам;
• Ганна — замужам за Фёдарам Фёдаравічам Гротам.

Літаратура

• Пазднякоў В. Борхі // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
• Пазднякоў В. Борхі // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2003. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.