Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі
Граф Міхаі́л Мікала́евіч Мураўё́ў (Мураўё́ў-Ві́ленскі, у ліберальных і народніцкіх кругах[2][3] званы «Мураўёў-вешальнік»[2][4] ці «Мураўёў-людаед»[5], руск.: Михаил Николаевич Муравьёв; 1 (12) кастрычніка 1796 — 10 верасня 1866) — расійскі ваенны, дзяржаўны дзеяч, граф, генерал-губернатар Паўночна-Заходняга края ў часы задушэння нацыянал-вызваленчага паўстання пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага.
| граф Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў | |||||||
.jpg) | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Уладзімір Іванавіч Назімаў | ||||||
| Пераемнік | Канстанцін Пятровіч Каўфман | ||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Сцяпан Фёдаравіч Паскевіч | ||||||
| Пераемнік | Карл Аляксандравіч Флігэ | ||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Георгій Ільіч Бажанаў | ||||||
| Пераемнік | Нічыпар Харлампіевіч Копцеў | ||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Іван Фёдаравіч Максімаў | ||||||
| Пераемнік | Георгій Ільіч Бажанаў | ||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Мікалай Андрэевіч Ордзін | ||||||
| Пераемнік | Сяргей Іванавіч Давыдаў | ||||||
| Нараджэнне |
1 (12) кастрычніка 1796 ці 1 кастрычніка 1796[1] |
||||||
| Смерць |
31 жніўня (12 верасня) 1866 (69 гадоў) ці 29 жніўня 1866[1] (69 гадоў) |
||||||
| Месца пахавання | |||||||
| Род | Мураўёвы[d] | ||||||
| Бацька | Мікалай Мікалаевіч Мураўёў[d] | ||||||
| Маці | Аляксандра Міхайлаўна Мардвінава | ||||||
| Жонка | Пелагея Васільеўна Шэрамецева | ||||||
| Дзеці |
Мікалай (1820), Леанід (1821), Васіль (1824), Соф'я (1833) |
||||||
| Веравызнанне | праваслаўнае | ||||||
| Член у | |||||||
| Адукацыя | МДУ | ||||||
| Дзейнасць | ваенны, палітык | ||||||
| Ваенная служба | |||||||
| Гады службы | 1812—1862 | ||||||
| Прыналежнасць | Расійская імперыя | ||||||
| Род войскаў | армія | ||||||
| Званне | генерал ад інфантэрыі | ||||||
| Камандаваў | Віленская ваенная акруга | ||||||
| Бітвы |
Барадзінская бітва, Бітва пры Дрэздэне |
||||||
| Узнагароды |
     |
||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
.JPG)
Дзяцінства і маладосць правіць
Нарадзіўся ў Маскве ў сям'і марскога афіцэра. Вучыўся ў Маскоўскім універсітэце, заснаваў Маскоўскае таварыства матэматыкаў, потым, разам з бацькам — вучылішча калонаважатых (штабных афіцэраў) — правобраз будучай Акадэміі генеральнага штаба. Удзельнічаў у Вайне 1812 года, за ўдзел у бітве пад Барадзіно атрымаў ордэн Уладзіміра IV ступені з бантам. У 1813 годзе ўдзельнічае ў «бітве народаў» пад Дрэздэнам. Пасля вяртання на радзіму зацікаўліваецца тайнымі таварыствамі і ўступае ў «Саюз благадзеяння» (1816), дзе, падчас голаду ў Смаленскай губерні, прымае ўдзел у арганізацыі ў рослаўльскім павеце шырокай дапамогі галадаючым.
Пасля радыкалізацыі руху дзекабрыстаў, калі ў Статут «Саюза» быў унесены пункт аб забойстве цара, Мураўёў, нязгодны з гэтым рашэннем, выходзіць з сяброў арганізацыі. За ўдзел у «Саюзе» быў арыштаваны, але цалкам апраўданы.
Губернатарская пасада правіць
У 1826 годзе Мураўёў прызначаны віцэ-губернатарам Віцебскай губерні, пазней — у 1828 губернатарам Магілёўскай, затым Гродзенскай губерні. Прымаў удзел у падаўленні паўстання 1830—1831 гадоў.
У 1835 годзе прызначаны губернатарам Курскай губерні, у 1850 — член Дзяржаўнага савета, у 1850—1857 віцэ-прэзідэнт Расійска геаграфічнага таварыства, у 1857—1861 — Міністр дзяржаўных маёмасцей. Прымаў удзел у распрацоўцы праекта вызвалення сялян.
Задушэнне паўстання 1863—64 гадоў правіць
Падчас паўстання 1863—64 гадоў Мураўёў быў прызначаны генерал-губернатарам Паўночна-Заходняга края з надзвычайнымі паўнамоцтвамі.
На гэтай пасадзе Мураўёў жорстка змагаўся з паўстанцамі. Расейцамі шырока практыкавалася канфіскацыя маёмасці, абкладанне польскай і беларускай шляхты вялікім «ваенным падаткам». Паўстанне было ў хуткім часе падаўленае.
У дадатку да тысяч чалавек, якія загінулі ў бойках, паводле прысудаў трыбуналаў было пакарана смерцю 128 паўстанцаў (у тым ліку нацыянальны герой Беларусі Кастусь Каліноўскі), ад 2500 да 9423 чалавек паводле розных падлікаў было саслана ў Сібір[6]. За сваю жорсткасць Мураўёў увайшоў у гісторыю пад мянушкай вешальнік.
Акрамя гэтага, шырока вядомы яго дэвіз у дачыненні да русіфікацыі Беларусі — «Што не дарабіў расійскі штых — даробіць расійская школа».
Пазнейшая кар'ера правіць
З 1863 года — генерал ад інфантэрыі. 1 мая 1865 года звольнены з пасады губернатара Паўночна-Заходняга края з атрыманнем тытулу графа і наймення «Віленскі». У красавіку 1866 — старшыня следчай камісіі па справе Каракозава.
Памёр 29 жніўня (10 верасня) 1866 года ў Пецярбургу. У 1898 годзе ў Вільні яму быў усталяваны помнік (зруйнаваны польскімі ўладамі на пачатку 1920-х гадоў). Пахаваны ў Аляксандра-Неўскай Лаўры.
Лёс віленскага помніка правіць
У 1898 годзе ў Вільні яму быў усталяваны помнік. Пасля абвяшчэння незалежнасці Польшчы і ўключэння Вільні ў яе склад напачатку 1920-х гадоў польскія ўлады здзейснілі максімальна магчымы здзек — са знесенага помніка Мураўёву ў Вільні пабудавалі грамадскія гарадскія прыбіральні. Мінімум адна з іх была цэлай у 1990-х гадах[7]
Цікавыя факты правіць
16 красавіка 1866 года на абедзе ў Англійскім клубе Мікалай Някрасаў зачытаў оду, прысвечаную Мураўёву. У далейшым за гэта паэт быў моцна раскрытыкаваны калегамі: паэтамі, публіцыстамі. Сітуацыю, якая склалася вакол Някрасава пасля прачытання оды, апісаў Карней Чукоўскі ў творы "Паэт і кат"[1] Архівавана 22 верасня 2013.:
Цвердзяць, што двулічча Някрасава ні ў чым не адбілася з такой відавочнасцю, як менавіта ў гэтай жахлівай одзе. Насамрэч, як мог рэвалюцыйны паэт славіць крывавага душыцеля Польшчы і заахвочваць яго да новых зладзействаў? Чаму чалавек, адно імя якога натхняла змагароў за свабоду, які, здаецца, толькі і рабіў, што паўтараў моладзі: «ідзі ў агонь...», «ідзі і гінь...», «памрэш не дарма: справа трывае, калі пад ёй струменіцца кроў», « кідайся проста ў полымя і гінь», - чаму пасля таго, як моладзь сапраўды кінулася ў полымя, ён аддаў яе Мураўёву? А ён менавіта здрадзіў ёй, бо (як у той час паведамлялі газеты) ён сам пры народзе прасіў Мураўёва ўзмацніць тэрор, заклікаў яго да новых пакаранняў смерцю. Моладзі казаў «ідзі і гінь», а Мураўёву «ідзі і губі».
Зноскі
- ↑ а б Lundy D. R. graf Mikhail Nikolaevich Muravev // The Peerage
- ↑ а б Ильин П. В. Прощённые декабристы, участники Тайных обществ и военных выступлений 1825-1826 гг., освобождённые от наказания декабристы как исследовательская проблема // Освободительное движение в России. : Межвузовский сборник научных трудов. — Саратов: 2003. — В. 20.
- ↑ Комзолова А. А. Политика самодержавия в Северо-Западном крае во второй половине 1850-х — 1870-х годах. М. 2003
- ↑ Склейнис Г. А. М. Н. Муравьёв в «Сибирском» романе Н. Г. Чернышевского «Пролог» и в романе В. В. Крестовского «Две силы»(руск.) // Россия и АТР : научный журнал. — Владивосток: Институт истории, археологии и этнографии народов Дальнего Востока ДВО РАН., 2006. — В. 4. — С. 191—196. — ISSN 1026-8804.
- ↑ Гісторыя Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый). Вучэбн. дапаможнік / В. І. Галубовіч, З. В. Шыбека, Д. М. Чаркасаў і інш.; Пад рэд. В. І. Галубовіча і Ю. М. Бохана. — Мн.: Экаперспектыва, 2005. С. 257
- ↑ Паводле расійскіх звестак — каля 2500; ўэльскі гісторык Норман Дэвіс падае звесткі аб 8000 сасланых — паводле яго меркавання, гэта была найбуйнейша высылка за ўсю гісторыю Расіі
- ↑ Ф. Аскидов. «За вашу и нашу свободу!» Хроника борьбы за независимость [Польши]. Родина (исторический журнал) № 12 — 1994, стр. 75
Літаратура правіць
- Матвейчык Д. Ч. Спроба стварэння культу асобы Міхаіла Мураўёва і яе ўплыў на развіццё гістарыяграфіі паўстання 1863—1864 гг. у Беларусі (1890—1905 гг.) // Беларускі гістарычны часопіс. 2018. — С. 35-48.
- Герасімчык В., Забіць Мураўёва // Наша гісторыя, №2, 2018, с. 16-17. ISBN 2617-2305