Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі

граф Міхаіл Мікалаевіч
Мураўёў-Віленскі
граф Міхаіл Мікалаевіч; Мураўёў-Віленскі
	Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў
14-ы Генерал-губернатар; Віленскага генерал-губернатарства
	1 (13) мая 1863 — 17 (29) красавіка 1865
Папярэднік	Уладзімір Іванавіч Назімаў
Пераемнік	Канстанцін Пятровіч Каўфман
11-ы Губернатар Курскай губерні
	11 (23) студзеня 1835 — 12 (24) мая 1839
Папярэднік	Сцяпан Фёдаравіч Паскевіч
Пераемнік	Карл Аляксандравіч Флігэ
9-ы Губернатар Гродзенскай губерні
	24 жніўня (5 верасня) 1831 — 12 (24) студзеня 1835
Папярэднік	Георгій Ільіч Бажанаў
Пераемнік	Нічыпар Харлампіевіч Копцеў
7-ы Губернатар Магілёўскай губерні
	15 (27) верасня 1828 — 24 жніўня (5 верасня) 1831
Папярэднік	Іван Фёдаравіч Максімаў
Пераемнік	Георгій Ільіч Бажанаў
11-ы Віцэ-губернатар Віцебскай губерні
	12 (24) чэрвеня 1827 — 14 (26) верасня 1828
Папярэднік	Мікалай Андрэевіч Ордзін
Пераемнік	Сяргей Іванавіч Давыдаў
Нараджэнне	1 (12) кастрычніка 1796 ці 1 кастрычніка 1796; Масква, Маскоўская губерня, Расійская імперыя;
Смерць	31 жніўня (12 верасня) 1866 (69 гадоў) ці 29 жніўня 1866 (69 гадоў); Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя;
Месца пахавання	Лазараўскія могілкі Аляксандра-Неўскай лаўры[d];
Род	Мураўёвы[d]
Бацька	Мікалай Мікалаевіч Мураўёў[d]
Маці	Аляксандра Міхайлаўна Мардвінава
Жонка	Пелагея Васільеўна Шэрамецева
Дзеці	Мікалай (1820),; Леанід (1821),; Васіль (1824),; Соф'я (1833)
Веравызнанне	праваслаўнае
Член у	Пецярбургская акадэмія навук;
Адукацыя	МДУ
Ваенная служба
Гады службы	1812—1862
Прыналежнасць	Расійская імперыя
Род войскаў	армія
Званне	генерал ад інфантэрыі
Камандаваў	Віленская ваенная акруга
Бітвы	Барадзінская бітва,; Бітва пры Дрэздэне
Узнагароды
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Граф Міхаі́л Мікала́евіч Мураўё́ў (Мураўё́ў-Ві́ленскі, у ліберальных і народніцкіх кругах^[2]^[3] званы «Мураўёў-вешальнік»^[2]^[4] ці «Мураўёў-людаед»^[5], руск.: Михаил Николаевич Муравьёв; 1 (12) кастрычніка 1796 — 10 верасня 1866) — расійскі ваенны, дзяржаўны дзеяч, граф, генерал-губернатар Паўночна-Заходняга края ў часы задушэння нацыянал-вызваленчага паўстання пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага.

Дзяцінства і маладосць

Нарадзіўся ў Маскве ў сям'і марскога афіцэра. Вучыўся ў Маскоўскім універсітэце, заснаваў Маскоўскае таварыства матэматыкаў, потым, разам з бацькам — вучылішча калонаважатых (штабных афіцэраў) — правобраз будучай Акадэміі генеральнага штаба. Удзельнічаў у Вайне 1812 года, за ўдзел у бітве пад Барадзіно атрымаў ордэн Уладзіміра IV ступені з бантам. У 1813 годзе ўдзельнічае ў «бітве народаў» пад Дрэздэнам. Пасля вяртання на радзіму зацікаўліваецца тайнымі таварыствамі і ўступае ў «Саюз благадзеяння» (1816), дзе, падчас голаду ў Смаленскай губерні, прымае ўдзел у арганізацыі ў рослаўльскім павеце шырокай дапамогі галадаючым.

Пасля радыкалізацыі руху дзекабрыстаў, калі ў Статут «Саюза» быў унесены пункт аб забойстве цара, Мураўёў, нязгодны з гэтым рашэннем, выходзіць з сяброў арганізацыі. За ўдзел у «Саюзе» быў арыштаваны, але цалкам апраўданы.

Губернатарская пасада

У 1826 годзе Мураўёў прызначаны віцэ-губернатарам Віцебскай губерні, пазней — у 1828 губернатарам Магілёўскай, затым Гродзенскай губерні. Прымаў удзел у падаўленні паўстання 1830—1831 гадоў.

У 1835 годзе прызначаны губернатарам Курскай губерні, у 1850 — член Дзяржаўнага савета, у 1850—1857 віцэ-прэзідэнт Расійска геаграфічнага таварыства, у 1857—1861 — Міністр дзяржаўных маёмасцей. Прымаў удзел у распрацоўцы праекта вызвалення сялян.

Задушэнне паўстання 1863—64 гадоў

Карыкатура 1898 года на адкрыццё ў Вільні помніка генерал-губернатару М. Мураўёву

Падчас паўстання 1863—64 гадоў Мураўёў быў прызначаны генерал-губернатарам Паўночна-Заходняга края з надзвычайнымі паўнамоцтвамі.

На гэтай пасадзе Мураўёў жорстка змагаўся з паўстанцамі. Расейцамі шырока практыкавалася канфіскацыя маёмасці, абкладанне польскай і беларускай шляхты вялікім «ваенным падаткам». Паўстанне было ў хуткім часе падаўленае.

У дадатку да тысяч чалавек, якія загінулі ў бойках, паводле прысудаў трыбуналаў было пакарана смерцю 128 паўстанцаў (у тым ліку нацыянальны герой Беларусі Кастусь Каліноўскі), ад 2500 да 9423 чалавек паводле розных падлікаў было саслана ў Сібір^[6]. За сваю жорсткасць Мураўёў увайшоў у гісторыю пад мянушкай вешальнік.

Акрамя гэтага, шырока вядомы яго дэвіз у дачыненні да русіфікацыі Беларусі — «Што не дарабіў расійскі штых — даробіць расійская школа».

Пазнейшая кар'ера

З 1863 года — генерал ад інфантэрыі. 1 мая 1865 года звольнены з пасады губернатара Паўночна-Заходняга края з атрыманнем тытулу графа і наймення «Віленскі». У красавіку 1866 — старшыня следчай камісіі па справе Каракозава.

Памёр 29 жніўня (10 верасня) 1866 года ў Пецярбургу. У 1898 годзе ў Вільні яму быў усталяваны помнік (зруйнаваны польскімі ўладамі на пачатку 1920-х гадоў). Пахаваны ў Аляксандра-Неўскай Лаўры.

Лёс віленскага помніка

У 1898 годзе ў Вільні яму быў усталяваны помнік. Пасля абвяшчэння незалежнасці Польшчы і ўключэння Вільні ў яе склад напачатку 1920-х гадоў польскія ўлады здзейснілі максімальна магчымы здзек — са знесенага помніка Мураўёву ў Вільні пабудавалі грамадскія гарадскія прыбіральні. Мінімум адна з іх была цэлай у 1990-х гадах^[7]

Цікавыя факты

16 красавіка 1866 года на абедзе ў Англійскім клубе Мікалай Някрасаў зачытаў оду, прысвечаную Мураўёву. У далейшым за гэта паэт быў моцна раскрытыкаваны калегамі: паэтамі, публіцыстамі. Сітуацыю, якая склалася вакол Някрасава пасля прачытання оды, апісаў Карней Чукоўскі ў творы "Паэт і кат"[1] Архівавана 22 верасня 2013.:

Цвердзяць, што двулічча Някрасава ні ў чым не адбілася з такой відавочнасцю, як менавіта ў гэтай жахлівай одзе. Насамрэч, як мог рэвалюцыйны паэт славіць крывавага душыцеля Польшчы і заахвочваць яго да новых зладзействаў? Чаму чалавек, адно імя якога натхняла змагароў за свабоду, які, здаецца, толькі і рабіў, што паўтараў моладзі: «ідзі ў агонь...», «ідзі і гінь...», «памрэш не дарма: справа трывае, калі пад ёй струменіцца кроў», «кідайся проста ў полымя і гінь», – чаму пасля таго, як моладзь сапраўды кінулася ў полымя, ён аддаў яе Мураўёву? А ён менавіта здрадзіў ёй, бо (як у той час паведамлялі газеты) ён сам пры народзе прасіў Мураўёва ўзмацніць тэрор, заклікаў яго да новых пакаранняў смерцю. Моладзі казаў «ідзі і гінь», а Мураўёву «ідзі і губі».

Зноскі

↑ ^а ^б Lundy D. R. graf Mikhail Nikolaevich Muravev // The Peerage
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>
↑ ^а ^б Ильин П. В. Прощённые декабристы, участники Тайных обществ и военных выступлений 1825-1826 гг., освобождённые от наказания декабристы как исследовательская проблема // Освободительное движение в России. : Межвузовский сборник научных трудов. — Саратов: 2003. — В. 20.
↑ Комзолова А. А. Политика самодержавия в Северо-Западном крае во второй половине 1850-х — 1870-х годах. М. 2003
↑ Склейнис Г. А. М. Н. Муравьёв в «Сибирском» романе Н. Г. Чернышевского «Пролог» и в романе В. В. Крестовского «Две силы»(руск.) // Россия и АТР : научный журнал. — Владивосток: Институт истории, археологии и этнографии народов Дальнего Востока ДВО РАН., 2006. — В. 4. — С. 191—196. — ISSN 1026-8804.
↑ Гісторыя Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый). Вучэбн. дапаможнік / В. І. Галубовіч, З. В. Шыбека, Д. М. Чаркасаў і інш.; Пад рэд. В. І. Галубовіча і Ю. М. Бохана. — Мн.: Экаперспектыва, 2005. С. 257
↑ Паводле расійскіх звестак — каля 2500; ўэльскі гісторык Норман Дэвіс падае звесткі аб 8000 сасланых — паводле яго меркавання, гэта была найбуйнейша высылка за ўсю гісторыю Расіі
↑ Ф. Аскидов. «За вашу и нашу свободу!» Хроника борьбы за независимость [Польши]. Родина (исторический журнал) № 12 — 1994, стр. 75

Літаратура

Матвейчык Д. Ч. Спроба стварэння культу асобы Міхаіла Мураўёва і яе ўплыў на развіццё гістарыяграфіі паўстання 1863—1864 гг. у Беларусі (1890—1905 гг.) // Беларускі гістарычны часопіс. 2018. — С. 35-48.
Герасімчык В., Забіць Мураўёва // Наша гісторыя, №2, 2018, с. 16-17. ISBN 2617-2305

Спасылкі

[_c50ab7a5007ca01b-1] а ^б Lundy D. R. graf Mikhail Nikolaevich Muravev // The Peerage
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

[Ильин-2] а ^б Ильин П. В. Прощённые декабристы, участники Тайных обществ и военных выступлений 1825-1826 гг., освобождённые от наказания декабристы как исследовательская проблема // Освободительное движение в России. : Межвузовский сборник научных трудов. — Саратов: 2003. — В. 20.

[3] Комзолова А. А. Политика самодержавия в Северо-Западном крае во второй половине 1850-х — 1870-х годах. М. 2003

[Склейнис-4] Склейнис Г. А. М. Н. Муравьёв в «Сибирском» романе Н. Г. Чернышевского «Пролог» и в романе В. В. Крестовского «Две силы»(руск.) // Россия и АТР : научный журнал. — Владивосток: Институт истории, археологии и этнографии народов Дальнего Востока ДВО РАН., 2006. — В. 4. — С. 191—196. — ISSN 1026-8804.

[5] Гісторыя Беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый). Вучэбн. дапаможнік / В. І. Галубовіч, З. В. Шыбека, Д. М. Чаркасаў і інш.; Пад рэд. В. І. Галубовіча і Ю. М. Бохана. — Мн.: Экаперспектыва, 2005. С. 257

[6] Паводле расійскіх звестак — каля 2500; ўэльскі гісторык Норман Дэвіс падае звесткі аб 8000 сасланых — паводле яго меркавання, гэта была найбуйнейша высылка за ўсю гісторыю Расіі

[7] Ф. Аскидов. «За вашу и нашу свободу!» Хроника борьбы за независимость [Польши]. Родина (исторический журнал) № 12 — 1994, стр. 75

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]