Нагорна-Карабахская Рэспубліка

Нагорна-Карабахская Рэспубліка (арм.: Lernayin Gharabaghi Hanrapetut’yun — Լեռնային Ղարաբաղ Հանրապետություն), таксама Рэспубліка Арцах (арм.: Արցախի Հանրապետություն) — былая непрызнаная дзяржава. Існавала з 1991 года на Паўднёвым Каўказе ў межах Нагорна-Карабахскай аўтаномнай вобласці Азербайджанскай ССР і некалькіх прылеглых да яе раёнаў Азербайджанскай ССР. Спыніла існаванне з 1 студзеня 2024 года[2].

Нагорна-Карабахская Рэспубліка
арм.: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն
Герб Нагорна-Карабахскай Рэспублікі
Сцяг Нагорна-Карабахскай Рэспублікі Герб Нагорна-Карабахскай Рэспублікі
Гімн: «Ազատ ու Անկախ Արցախ»
Абвяшчэнне незалежнасці 2 верасня 1991 (ад Азербайджана)
Дыпламатычнае прызнанне Сцяг Абхазіі Абхазія
Сцяг Паўднёвай Асеціі Паўднёвая Асеція
Сцяг Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі Прыднястроўе
Афіцыйная мова Армянская
Сталіца Сцепанакерт
Форма кіравання Змешаная рэспубліка
Прэзідэнт
Дзяржміністр
Плошча
• Усяго

3170[1] км²
Насельніцтва
• Ацэнка (2013)
• Перапіс (2010)

146.600 чал.
141.400 чал.
ВУП (ППЗ)
  • Разам (2010)
  • На душу насельніцтва

$1,6 млрд
$2.581
Валюта Карабахскі драм і Армянскі драм
Тэлефонны код +37447
Часавыя паясы UTC+04:00

Гісторыя

правіць
 
Карта рэгіёна з улікам тэрытарыяльных змяненняў.
  • 10 снежня 1991 года армянскае насельніцтва тэрыторыі абвясціла незалежнасць ад Азербайджана і ўтварэнне Нагорна-Карабахскай Рэспублікі.
  • 1992—1994 гады — Карабахская вайна.
  • 2020 год — канфлікт у Нагорным Карабаху, у выніку якога НКР страціла значную частку тэрыторыі.
  • 19—21 верасня 2023 года — пасля праведзенай узброенымі сіламі Азербайджана аперацыі, баявыя дзеянні спынены на ўмовах Азербайджана.
  • 28 верасня 2023 года — прэзідэнт Арцаха Самвел Шахрамян падпісаў указ пра спыненне існавання Нагорна-Карабахскай Рэспублікі і роспуск усіх яе дзяржаўных устаноў і арганізацый з 1 студзеня 2024 года[3].

Палітычнае жыццё

правіць

Нагорна-Карабахская Рэспубліка — прэзідэнцка-парламенцкая рэспубліка.

Кіраўнік дзяржавы — Прэзідэнт.

Выканаўчая ўлада належыць ураду на чале з Дзяржаўным міністрам.

Заканадаўчы орган — Нацыянальны Сход, 33 месцы.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

правіць
 
Раёны НКР у 1994—2020 гадах
Рознай заліўкай паказаны
  • Суцэльны колер — тэрыторыі, якія належалі Нагорна-Карабахскай аўтаномнай вобласці (НКАВ).
  • Гарызантальная штрыхоўка (2 і 4) — тэрыторыі, якія належалі НКАВ, але засталіся пад кантролем Азербайджана падчас Карабахскай вайны.
  • Гарызантальная штрыхоўка (1) — тэрыторыі за межамі НКАВ, на якіх была абвешчана НКР, але засталіся пад кантролем Азербайджана падчас Карабахскай вайны.
  • Вертыкальная штрыхоўка — тэрыторыі за межамі НКАВ, якія перайшлі пад кантроль НКР падчас Карабахскай вайны.

Адміністрацыйна Нагорна-Карабахская Рэспубліка была падзелена на 7 раёнаў і горад рэспубліканскага падпарадкавання (сталіца) — Сцепанакерт.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі, якія складаюць раёны — абшчыны.

НКР уключала ў сябе 10 гарадоў і 301 сельскіх населеных пунктаў.

Пасля канфлікту ў Нагорным Карабаху 2020 года Нагорна-Карабахская Рэспубліка захавала кантроль над сталіцай Сцепанакертам і 3 раёнамі: Мардакерцкім, Аскеранскім і Мартунінскім.

Агульная плошча

правіць
  • 1991 год (дэкларатыўна) — ~5000 км²
  • 1994—2020 гады (дэкларатыўна) — ~13 300 км²
  • 1994—2020 гады (фактычна) — ~11 432 км²
  • пасля 1 снежня 2020 года (фактычна) — ~3170 км²

Насельніцтва

правіць

У 1990 годзе — 200 тыс. чалавек, у т.л. 76 % армяне, 23 % азербайджанцы, астатнія рускія і курды.

У 2015 годзе па папярэдніх даных перапісу складае — 150 932 чалавекі.

Пераважная большасць насельніцтва — вернікі Армянскай Апостальскай царквы.

Зноскі

правіць