Павел Андрэевіч Растаргуеў

Па́вел Андрэ́евіч Растаргу́еў (руск.: Павел Андреевич Расторгуев; 30 чэрвеня 1881, Старадуб, цяпер Расія — 21 сакавіка 1959, Навазыбкаў, цяпер Расія) — беларускі і расійскі мовазнаўца і педагог. Правадзейны член Інбелкульта (1924), доктар філалагічных навук (1941), прафесар (1923).

Павел Растаргуеў
Дата нараджэння	30 чэрвеня 1881(1881-06-30)
Месца нараджэння	Старадуб, Старадубскі павет, Чарнігаўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	21 сакавіка 1959(1959-03-21) (77 гадоў)
Месца смерці	Навазыбкаў, Навазыбкаўскі раён[d], Бранская вобласць, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Навазыбкаў
Грамадзянства	Расійская імперыя  РСФСР
Род дзейнасці	філолаг, дыялектолаг, педагог
Навуковая сфера	філалогія, дыялекталогія
Месца працы	Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава Беларускі народны ўніверсітэт Навазыбкаўскі філіял БДУ[d] Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАНБ
Альма-матар	Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава
Павел Растаргуеў на Вікісховішчы

Біяграфія

П. Растаргуеў (злева) у студэнцкія гады

Нарадзіўся ў Старадубе ў 1881 г. Бацька працаваў бухгалтарам казначэйства. Акрамя Паўла ў сям'і было яшчэ сямёра дзяцей. Нягледзячы на складанае матэрыяльнае становішча, у доме была вялікая бібліятэка з старажытнарускай літаратурай, якой з дзяцінства зацікавіўся Павел. Вучыўся ў Старадубскім двухкласным вучылішчы, дзе добра праявіў свае здольнасці. Пасля вучыўся ў Глухаўскім настаўніцкім інстытуце. У 1903 г. становіцца студэнтам гісторыка-філалагічнага факультэта Маскоўскага ўніверсітэта, які паспяхова заканчвае ў 1908 г. Здае экзамены на магістра рускай мовы і славеснасці.

Працаваў у Маскоўскім універсітэце ў 1917—1923 гг. У 1918 г. чытаў курс лекцыяў па беларускай мове ў Беларускім народным універсітэце ў Маскве («Беларуская мова ў яе сучасным і мінулым стане» ў кнізе «Курс беларусазнаўства», 1918—1920). У 1932 г. рэпрэсаваны, высланы ў Караганду. У 1936 годзе яму дазволілі выехаць з Караганды, але сяліцца ў Маскве было забаронена, таму 2 гады ён пражыў у сястры ў Клінцах. У 1938—1951 гг. загадчык кафедры рускай мовы Навазыбкаўскага педагагічнага інстытута, адначасова ў 1947—1948 гг. у Інстытуце мовы, літаратуры і мастацтва АН Беларусі.

Памёр у 1959 г. у Навазыбкаве, дзе і пахаваны.

Працы

Склаў праект «Праграмы па вывучэнні беларускіх гаворак і збіранні звестак для складання Дыялекталагічнага атласа беларускай мовы». Вывучаў беларускія гаворкі ў іх гістарычным і сучасным стане, гаворкі расійска-беларуска-ўкраінскага памежжа ў іх узаемадзеянні: «Гаворкі ўсходніх паветаў Гомельскай губерні ў іх сучасным стане», «Северска-беларуская гаворка. Даследаванне ў галіне дыялекталогіі і гісторыі беларускіх гаворак» (Залаты медаль Рускага геаграфічнага таварыства; абедзве 1927), «Гаворкі на тэрыторыі Смаленшчыны» (1960), «Слоўнік народных гаворак Заходняй Браншчыны» (1973). Даследаваў праблемы беларускай літаратурнай мовы: артыкулы «Беларуская мова ў святле яе навуковага пазнання» (1922), «Да пытання аб ляшскіх рысах у беларускай фанетыцы» (1927), «Беларускае мовазнаўства ў 1917—1927 гг.» (1930).

На Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі 1926 г. прапаноўваў афрыкаты дз і дж перадаваць літарамі сербскага алфавіта — ђ (ђед), ћ (хаћу), а літару й замяніць літарай j і выкарыстоўваць яе ў тых выпадках, як там жа прапанаваў Язэп Лёсік (замест літары й увесці літару j і спалучэнне зычнага гуку j з галоснымі гукамі э, о, у, а абазначаць літарай j з адпаведнай галоснай — jэхаць, jолка, jунак, мaja, a літары е, ё, ю, я пакінуць для абазначэння адпаведнага галоснага гуку і мяккасці папярэдняга зычнага — лес, нёс, людзі, мяса).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Павел Андрэевіч Растаргуеў
• Имя профессора П. А. Расторгуева как символ славянской лингвокультуры в пограничном регионе(руск.) 
• Павел Расторгуев. Белорусская речь в ее современном и прошлом состоянии // Курс белоруссоведения: лекции, читанные в Белорусском народном университете в Москве летом 1918 года