Палеалогі
Палеало́гі (грэч. Παλαιολόγοι) — апошняя і найбольш даўгавечная дынастыя імператараў Візантыі, якая кіравала на працягу двух стагоддзяў — з часу выгнання Міхаілам VIII з Канстанцінопаля крыжакоў у 1261 годзе да ўзяцця Канстанцінопаля туркамі ў 1453 годзе.
Палеалогі | |
---|---|
| |
Краіна | Візантыйская імперыя |
Родапачынальны дом | Сама дынастыя не з'яўляецца адгалінаваннем якога-небудзь царскага дому, але сярод продкаў імператараў прысутнічаюць Камніны і Ангелы[1] |
Заснавальнік |
Першы вядомы прадстаўнік — Нікіфар Палеалог, Першы імператар — Міхаіл VIII Палеалог |
Апошні кіраўнік | Канстанцін XI Драгаш |
Год заснавання | XI стагоддзе |
Спыненне роду | Старэйшая лінія згасла ў 1502 годзе, прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль[2] |
Зрушэнне | 1453 |
Нацыянальнасць | Грэкі |
Малодшыя лініі | Маркграфы Манферат (Палеалогі) |
Тытулы | |
Імператар Візантыі, |
|
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Род вядомы з XI стагоддзя. Заснавальнік дынастыі — Міхаіл VIII Палеалог, былы імператар Нікейскай імперыі (1258—1261), які ў 1261 аднавіў заваяваную ў 1204 крыжакамі Візантыю. Асобныя Палеалогі дзялілі паўнату ўлады з прадстаўнікамі роду Кантакузінаў.
Маскоўскі князь Іван III ажаніўся з пляменніцай апошняга імператара Візантыі Канстанціна XI Драгаша — Зояй (Соф’яй) Палеалог. Гэтым ён, на думку часткі гісторыкаў, спрабаваў абгрунтаваць свае прэтэнзіі на духоўную і рэлігійную спадчыну Візантыі. Сведчаннем гэтаму з'яўляецца пачатак выкарыстання двухгаловага арла Палеалогаў у якасці герба Маскоўскага княства, а затым і Расіі.
Палеалогі па старэйшай мужчынскай лініі згаслі ў 1502 годзе пасля смерці Андрэя Палеалога, які аддаў (прадаў) свае правы на трон Візантыі Карлу VIII і Фердынанду II Арагонскаму. Прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль[3]
Кіраванне Палеалогаў — перыяд палітычнага і гаспадарчага заняпаду імперыі, захопу (з пачатку 14 ст.) яе тэрыторыі туркамі-асманамі, якія ў маі 1453 узялі Канстанцінопаль, забілі Канстанціна XI і спынілі існаванне Візантыі[4]. У той жа час з кіраваннем Палеалогаў звязаны апошні ўздым візантыйскага мастацтва, вядомы як палеалогаўскае адраджэнне.
Паходжанне і этымалогія
правіцьДакладнае паходжанне сямейства Палеалогаў (чыё імя азначае «гандляр старызной»[5]; пасля пераасэнсоўвалася як «старажытны родам»[5]; або «які гаворыць аб старым» ад стар.-грэч.: παλαιóς «старажытны» + λόγος «слова»[6]) — невядомае: ёсць здагадкі, што гэта была грэчаская паводле паходжання дынастыя[5].
Акрамя таго, ёсць здагадкі, што Палеалогі паходзілі з Малой Азіі. Цікава, што двухгаловы арол, герб Палеалогаў, упершыню з’яўляецца менавіта ў гэтым рэгіёне ў якасці сімвала Хецкага царства[7].
Таксама існуе легенда, якая прыпісвае Палеалогам рымскае паходжанне і сцвярджае, што яны прыехалі ў Візантый (Канстанцінопаль) разам з Канстанцінам Вялікім. Неверагоднасць гэтых ідэй была даказана Шарлем Дзюканжам, але яны працягваюць праскакваць, хоць і ў розных формах, у сучасных даследаваннях. Акрамя таго, існуе вусновая традыцыя сумніўнай дакладнасці, якая сцвярджае, што роднае месца Палеалогаў — італьянскі горад Вітэрба[8].
Сімволіка
правіць-
Сцяг Палеалогаў. Чатыры B ці pyrekvola сімвалізуюць ініцыялы сямейнага дэвізу[9].
Праз цесныя адносіны з еўрапейскімі краінамі і частыя дынастычныя шлюбаы паміж членамі дынастыі Палеалогаў з прадстаўнікамі каралеўскіх дамоў Еўропы, Палеалогі сталі першай візантыйскай імператарскай дынастыяй, якая стала выкарыстоўваць уласную дынастычную сімволіку.
Адным з сімвалаў дынастыі Палеалогаў, вядомым з крыніц XIV і XV стагоддзяў, з’яўляўся залаты прамы крыж у чырвоным полі, які падзяляе поле на чатыры роўныя часткі, у якіх размешчана па залатым завітку, якія выглядаюць як стылізаваныя літары «В» (грэч. πυρέκβολα) і інтэрпрэтуюцца як ініцыялы дэвізу Палеалогаў (Βασιλεὺς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων, Валадар валадароў, які валадарыць над валадарамі)[10].
Іншым сімвалам Палеалогаў быў двухгаловы арол. Ён часта маляваўся з манаграмай Палеалогаў на грудзі. Пасля шлюбу Соф’і Палеалог і Івана III двухгаловы арол стаў гербам Расійскай дзяржавы.
Візантыйскія імператары
правіць- Міхаіл VIII (1259—1282)
- Андронік II (1282—1328)
- Міхаіл IX (1294—1320)
- Андронік III (1328—1341)
- Іаан V (1341—1391)
- Іаан VI (1347—1354)
- Андронік IV (1376—1379)
- Іаан VII (1390)
- Мануіл II (1391—1425)
- Іаан VIII (1425—1448)
- Канстанцін XI (1449—1453)
Зноскі
- ↑ Міхаіл VIII Палеалог.
- ↑ Gegai, з. 161–162.
- ↑ Gegai, з. 161—162.
- ↑ Палеалогі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
- ↑ а б в БРОКГАУЗ И ЕФРОН. Палеолог. Палеологи Византийская династия.
- ↑ Дашков С. Б. Императоры Византии. С. 282.
- ↑ Earth Views: Turkey-Alaja-Huyuk-Hittite-temple-carving- —.tr, Türkei, Turquía, Turquie, Turq Архівавана 2 чэрвеня 2021..
- ↑ Глава 14: Палеологи. Закат старой Европы. Иордан Табов. // newchrono.ru Архівавана 3 верасня 2011..
- ↑ Ottfried Neubecker, Heraldry - Sources, Symbols and Meaning, pp.106, Tiger Books International (Twickenham), 1997.
- ↑ http://www.heraldica.org/topics/national/byzantin.htm.
Літаратура
правіць- С. Я. Палеологи // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Палеалогі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
Спасылкі
правіцьПалеалогі на Вікісховішчы |
- Палеологи (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (3-е выданне)
- Пакаленны роспіс Палеалогаў