Палын мяцёлчаты
Палы́н мяцёлчаты[3], палы́н лячэбны[4] (Artemisia abrotanum) — шматгадовая кветкавая расліна, паўкуст, від роду палын (Artemisia) сямейства астравыя (Asteraceae).
| Палын мяцёлчаты | |||||||||||||||||||||
.jpg) | |||||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||||
|
Artemisia abrotanum L., 1753 | |||||||||||||||||||||
| Сінонімы | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Назвы правіць
Палын мяцёлчаты, божа дрэўка, дождзераўё[5], цім’як[6], кудравіц, цыпрус[6][7][8].
Батанічнае апісанне правіць
 | ||||||||||
Батанічная ілюстрацыя з манускрыпта VI стагоддзя De materia medica, копіі сачынення антычнага лекара і натураліста Дыяскарыда
| ||||||||||
Вышыня расліны ад 50 да 120 см. Неразгалінаваныя парасткі стромкія, драўнеюць амаль цалкам да самых верхавінак, тоўстыя (да 1,5 см у папярочніку).
Лісце шараватага колеру, спачатку апушанае, з часам становіцца амаль голым. Ліставыя пласцінкі двойчы ці тройчы перыстарассечаныя на вузкія доўгія амаль ніткападобныя долі (з-за чаго выглядаюць ажурнымі). Ніжняе і сярэдняе сцябловае лісце з хвосцікамі.
Кветкі сабраны ў шарападобныя дробныя (2—3 мм шырынёй) кошыкі, якія ўтвараюць друзлыя мяцёлкавыя паніклыя суквецці. Краявыя жаночыя кветкі вузкатрубкавыя, абодваполыя сярэднія — трубчастыя. У еўрапейскай частцы Расіі цвіце ў ліпені — жніўні.
Плод — сямянка, спее ў еўрапейскай частцы Расіі ў жніўні — кастрычніку.
Арэал правіць
Паходзіць з Малой Азіі, Усходняга Міжземнамор’я. У Расіі сустракаецца ў еўрапейскай частцы (вядома паўсюль у сярэдняй паласе, але ў паўночных раёнах рэдка), на Паўночным Каўказе, адзначана на поўдні Заходняй Сібіры і на Алтаі. Аддае перавагу росту ля вады, на пойменных лугах, можа ўтвараць зараснікі, сустракаецца ў лясах, на ўзлесках бярозавых пералескаў, ля жылля чалавека, уздоўж дарог[9][10].
Гаспадарчае значэнне і выкарыстанне правіць
Расліна валодае своеасаблівым прыемным пахам, здаўна выкарыстоўвалася як асвяжальнік паветра.
Дэкаратыўная расліна, выкарыстоўваецца ў садовай культуры.[10]
Выкарыстанне ў кулінарыі правіць
Маладыя парасткі прыдатныя для ўжывання ў свежым выглядзе, але толькі ў нязначных колькасцях. Падчас высушвання лісця горыч страчваецца і набываецца характэрны пякучы смак вострай прыправы.
Высушаную траву, сцёртую ў парашок, дадаюць да смажанага мяса за некалькі хвілін да заканчэння гатавання. Можа дадавацца ў хлябы для надання ім спецыфічнага водару, можа выкарыстоўвацца для араматызацыі воцатаў, як дадатак да соусаў і служыць прыправай для страў з дзічыны.
Зноскі правіць
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 19. — 160 с. — 2 350 экз. — у крыніцы пад назвай Artemisia paniculata Lam.
- ↑ Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз. — С. 96.
- ↑ Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897
- ↑ а б Анненков Н. Ботанический словарь. СПб., 1878.
- ↑ Носович И. И. Словарь белорусского наречия. Спб, 1870
- ↑ Рытов М. В. Русские лекарственные растения. Т. I. Петроград, 1918.
- ↑ Красноборов 1997, с. 103.
- ↑ а б Губанов 2004, с. 334.
Літаратура правіць
- Красноборов И. М. 46. Artemisia L. — Полынь // Флора Сибири. Т. 13: Asteraceae (Compositae) / Сост. Красноборов И. М. и др. — В 14 т. — Новосибирск: Наука; Сиб. предприятие РАН, 1997. — Т. 13. — С. 90—141. — 472 с. — 1 000 экз. — ISBN 5-02-031178-2.
- Похлёбкин В. В. Полынь лимонная // Пряности, специи, приправы.. — М.: Эксмо, 2011. — 256 с. — (Кулинария. Похлёбкин). — 7 000 экз. — ISBN 978-5-699-42298-2.
- Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 1270. Artemisia abrotanum L. (A. procera Willd.) — Полынь лечебная, или высокая, Божье дерево // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 334. — ISBN 5-87317-163-7.
Спасылкі правіць
- Палын мяцёлчаты: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)