Поразава

Поразава
Сцяг	Герб
Краіна	Беларусь
Вобласць	Гродзенская
Раён	Свіслацкі
Сельсавет	Поразаўскі
Каардынаты	52°56′10″ пн. ш. 24°22′07″ у. д.HGЯO
Гарадскі пасёлак з	1958
Насельніцтва	900 чалавек (2017)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1513
Аўтамабільны код	4
	Поразава на Вікісховішчы

Поразава^[2] — гарадскі пасёлак у Свіслацкім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі, на р. Рось. У 22 км ад г. Свіслач, 112 км ад Гродна. Насельніцтва 900 чал. (2017)^[1].

ГісторыяПравіць

Упершыню Поразава згадваецца ў XV ст. як каралеўскае мястэчка Ваўкавыскага павета Новагародскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Паводле некаторых звестак, у 1460 годзе Ян Рыдвід заснаваў тут касцёл Святых Апосталаў Пятра і Паўла.

У 1506 годзе вялікі князь Аляксандр надаў Поразаву Магдэбургскае права (29 чэрвеня 1518 і 27 сакавіка 1523 атрымала яго паўторна^[3]). У рэвізорскім лісце ад 4 снежня 1615 года зазначалася:

…король его милость Жыгимонт Першый ствержает иж право им майдэборскае от короля его милости Александра наданое…

У чэрвені 1616 года Поразава атрымала герб: «у блакітным полі постаць Дзевы Марыі з дзіцём Ісусам на руках»^[4]. Мястэчка пацярпела ад пажару 1767 года.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Поразава апынулася ў складзе Расійскай імперыі; дзяржаўны маёнтак, цэнтр воласці Ваўкавыскага павета Гродзенскай губерні. У 1878 годзе ў мястэчку было каля 300 дамоў. У канцы XIX ст. у Поразаве меліся праваслаўная царква, касцёл, яўрэйскі малітоўны дом, вучэльня, аптэка і некалькі крамаў^[5]. У XIX — пач. XX стагоддзяў мястэчка здабыла вядомасць цэнтру вытворчасці керамікі (працавала каля 200 майстроў)^[6].

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Поразава апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ваўкавыскім павеце Беластоцкага ваяводства.

У 1939 годзе Поразава ўвайшло ў БССР, дзе 15 студзеня 1940 стала цэнтрам раёна. У Другую сусветную вайну з чэрвеня 1941 да 15 ліпеня 1944 мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

30 красавіка 1958 года Поразаў атрымаў афіцыйны статус пасёлка гарадскога тыпу^[7]. У 1960 годзе Поразаўскі раён расфарміравалі, Поразава ўвайшло ў склад Свіслацкага раёна.

НасельніцтваПравіць

XIX стагоддзе: 1830 — 207 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 124, мяшчан-хрысціян і сялян 79^[8]; 1878 — 1424 чал. (699 муж. і 755 жан.), у тым ліку 556 яўрэяў^[9]; 1897 — 1,5 тыс. чал.
XX стагоддзе: 1909 — 1,7 тыс. чал.^[10]; 1998 — 1450 чал.^[11]
XXI стагоддзе: 2006 — 1,2 тыс. чал.; 2008 — 1,2 тыс. чал.; 2009 — 1119^[12] чал. (перапіс); 2015 — 922 чал.; 2016 — 913 чал.^[13]; 2017 — 900 чал.^[1]

ЭканомікаПравіць

Прадпрыемства вытворчасці лазовай мэблі.

ААТ «Свіслацкая фабрыка лазовай мэблі»

ІнфраструктураПравіць

У Поразаве працуюць сярэдняя і музычная школы, спецшкола-інтэрнат, дашкольная ўстанова, бальніца, паліклініка, бібліятэка, дом культуры.

СлавутасціПравіць

Сядзіба

Могілкі: яўрэйскія; старыя каталіцкія
Касцёл Святога Міхаіла Арханёла (1825—1828)
Сінагога (XIX ст.)
Сядзібна-паркавы комплекс Бутаўт-Андрэйкавічаў
Царква Святой Тройцы (1872)

Вядомыя асобыПравіць

Яўген Уладзіміравіч Паплаўскі
Віктар Шалкевіч — беларускі бард
Нота Казлоўскі — амерыканскі мастак і дызайнер яўрэйскага паходжання
Эстэр Рахель Камінская — тэатральная актрыса, празваная «маці яўрэйскага тэатра»
Ірына Іванаўна Калачова (нар. 1958) — беларускі гісторык, этнолаг, педагог.
Давід Іосіфавіч Розенштэйн — дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, журналіст

Гл. таксамаПравіць

ЗноскіПравіць

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
↑ Поразава // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 461.
↑ Поразава // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998.
↑ Порозово // Поразава // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.
↑ Порозово // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР Аб пераўтварэнні вёскі Поразаў, Поразаўскага раёна, Гродзенскай вобласці, у гарадскі пасёлак ад 30 красавіка 1958 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1958, № 4.
↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.
↑ Porozów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887. S. 826.
↑ Porozów // Шаблон:Крыніцы/Даведнік па Літве і Беларусі
↑ Поразава // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. С. 550.
↑ Перепись населения — 2009. Гродненская область(руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

ЛітаратураПравіць

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. ISBN 985-11-0141-9.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. ISBN 985-11-0378-0.
Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998.— 287 с. ISBN 985-07-0131-5.
Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Porozów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887. S. 826.
Porozów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom XV, cz. 2: Januszpol — Wola Justowska. — Warszawa, 1902. S. 497.

СпасылкіПравіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Поразава

Геаграфічныя звесткі па тэме Поразава на OpenStreetMap
г. п. Поразава на Radzima.org

[2017-Estimate-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.

[NNP-2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).

[EVKL-3] Поразава // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 461.

[knihi-4] Поразава // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998.

[academic-5] Порозово // Поразава // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

[TEB-6] Порозово // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9

[7] Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР Аб пераўтварэнні вёскі Поразаў, Поразаўскага раёна, Гродзенскай вобласці, у гарадскі пасёлак ад 30 красавіка 1958 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1958, № 4.

[miastečki-8] Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.

[HSKP-9] Porozów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887. S. 826.

[pawet-10] Porozów // Шаблон:Крыніцы/Даведнік па Літве і Беларусі

[EHB-11] Поразава // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. С. 550.

[belstat-12] Перепись населения — 2009. Гродненская область(руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[2016-Estimate-13] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]