Праметэй

Праметэ́й (па-старажытнагрэчаску: Προμηθεύς) — у старажытнагрэчаскай міфалогіі тытан, абаронца людзей ад дэспатызму багоў. Ён хацеў, каб багі не перашкаджалі людзям жыць уласным жыццём. Сын Япета і Клімены (па Апаладору, Асіі). Па Эсхілу, сын Феміды-Геі. Па Эўфарыёну, сын Геры і тытана Эўрымедонта. Яго жонка Гесіёна.

«Мукі Праметэя». Рубенс, 1611-12

Імя тытана «Праметэй» азначае «думаючы спярша», «той, які прадбачвае» (у процілежнасць імені яго брата Эпіметэя, «думаючага пасля») і з'яўляецца вытворным ад індаеўрапейскага корня me-dh-, men-dh-, «разважаць», «пазнаваць».

Паводле міфаў, Праметэй стварыў з зямлі і вады людзей, навучыў іх будаваць жыллё, вадзіць караблі, таксама астраноміі, медыцыне, пісьму. Выкраў з Алімпа і прынёс людзям агонь, за што раззлаваны Зеўс загадаў прыкаваць Праметэя да скалы на Каўказе. Кожны дзень на працягу тысячагоддзяў да Праметэя прылятаў арол і дзёўб яго печань, якая за ноч адрастала. Стогны Праметэя чулі арганаўты ў час свайго падарожжа. Нарэшце з дазволу Зеўса Геракл забіў арла і вызваліў Праметэя. У старажытных Афінах культ Праметэя шанавалі адначасова з культамі Гефеста і Афіны. Існавала свята ў яго гонар — праметэі — бег з факеламі.

Вобраз Праметэя — адзін з найбольш значных у сусветнай літаратуры (П. Кальдэрон, Эсхіл, І. В. Гётэ, П. Б. Шэлі, Дж. Байран, Ф. Кафка і інш.), яму прысвечаны творы выяўленчага мастацтва (Л. Карачы, П. П. Рубенс, Я. Іорданс і інш.) і музыкі (Л. ван Бетховен, А. Скрабін і інш.).

Гл. таксама

• Абрскіл

Літаратура

• Праметэй // БЭ ў 18 т. Т. 12. — Мн., 2001. ISBN 985-11-0198-2

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Праметэй