Прасніца

Пра́сніца, прасліца, потась — драўляная прылада для трымання кудзелі пад час прадзення воўны, льна, пянькі.

Прасніцы першай паловы XX стагоддзя. Музей старажытнабеларускай культуры

Апісанне

Кудзеля мацавалася на прасніцы, якую звычайна рабілі са смалістай дошкі. Уяўляла сабой стойку (ножка, капыл), у верхняй частцы якой знаходзілася лопасць («пяро»). Вышыня стойкі складала ад 90 см да 1 м, часам трохі болей. Капыл мацаваўся да донца («дно», «садно», «днішча», «дэнчышча», «крывулька») — дошкі даўжынёй 55-60 см. На донца садзілася жанчына пад час прадзення.

Віды прасніц

Вядомыя чатыры асноўныя тыпы: лапатападобная, прасніца-грэбень, прасніца-вілы, прасніца-кій. На Беларусі найбольш пашыраныя лапатападобная і прасніца-грэбень (Прыпяцкае Палессе). Сустракаліся таксама веслападобныя (Лідскі раён), мечападобныя (Брэсцкая вобласць), прасніца-дошчачка, якая мацавалася да калаўрота, і інш.

Прасніцу аздаблялі рознымі відамі разьбы — фігурнай апрацоўкай ножак, выпілоўкай краёў лопасці, ступеньчатымі выпіламі на днішчы ў месцы злучэння з лопасцю і да т.п. Арнаментальныя матывы — геаметрычныя, раслінныя, салярныя, зааморфныя і складаныя. Асаблівым багаццем і разнастайнасцю разнога дэкору вызначаюцца прасніцы з Брэсцкай вобласці.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
• Лён (руск.) / сост. Л. В. Ловчая; под общ. ред. И. А. Голуба; худож. В. В. Котович. — Минск: Беларус. Энцыкл. імя П. Броўкі, 2009. — 168 с.: ил..