Вярхоўны Савет СССР

Вярхоўны Савет СССР — вышэйшы прадстаўнічы орган дзяржаўнай улады Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік, які дзейнічаў у перыяд з 1938 па 1991 гады. У 1989—1991 гады з’яўляўся стала дзеючым парламентам Савецкага Саюза.

Вярхоўны Савет СССР
Парламенцкая сістэма	Двухпалатны Савет (1938-1989) Двухпалатны парламент (1989-1991)
Дзяржава	СССР
Дэпутатаў	ад 542 (12 скліканне) да 1556 (9 скліканне)
Год заснавання	1936
Папярэдні парламент	З'езд Саветаў СССР і Цэнтральны выканаўчы камітэт СССР
Наступны парламент	Міжпарламенцкая асамблея СНД і Вярхоўныя Саветы былых саюзных рэспублік: Вярхоўны Савет Азербайджана Вярхоўны Савет Арменіі Вярхоўны Савет Беларусі Вярхоўны Савет Грузіі Вярхоўны Савет Казахстана Вярхоўны Савет Кыргызстана Вярхоўны Савет Латвіі Вярхоўны Савет Літвы Парламент Малдовы Вярхоўны Савет Расіі Вярхоўны Савет Таджыкістана Вярхоўны Савет Туркменістана Вярхоўны Савет Узбекістана Вярхоўная Рада Украіны Вярхоўны Савет Эстоніі
Год скасавання	1991 (Распад СССР)
Апошнія выбары	прамым тайным безальтэрнатыўным галасаваннем (1937-1989) адкрытым галасаваннем членаў З'езду народных дэпутатаў (1989-1991)

Паколькі савецкая палітычная сістэма адпрэчвала дактрыну падзелу і незалежнасці ўлад, Вярхоўны Савет валодаў не толькі заканадаўчай, але і часткова выканаўчай і кантралюючай уладай. Законы, якія выдаваліся Вярхоўным Саветам СССР, з’яўляліся крыніцай права, у той час як сам Вярхоўны Савет фармальна лічыўся калектыўным главой дзяржавы (у прамежках паміж сесіямі заканадаўчыя, прадстаўніцкія і іншыя функцыі Вярхоўнага Савета ажыццяўляліся яго Прэзідыумам). Пачынаючы з 1989 года, аднаасобным главой дзяржавы стаў Старшыня Вярхоўнага Савета СССР, а пачынаючы з 1990 — Прэзідэнт СССР.

Будынак Вярхоўнага Савета СССР размяшчаўся ў Крамлі. Прыёмная Старшыні Прэзідыума знаходзілася ў доме № 4/7 на скрыжаванні вуліц Махавой і Камінтэрна.

Гісторыя

Вярхоўны Савет СССР быў заснаваны Канстытуцыяй СССР 1936 года. У якасці вышэйшага прадстаўнічага органа дзяржаўнай улады Саюза ССР ён замяніў З'езд Саветаў СССР і Цэнтральны Выканаўчы Камітэт СССР. Апошні працягваў функцыянаваць да першай сесіі Вярхоўнага Савета СССР, якая была праведзена ў Маскве 12 студзеня 1938 года.

Да 1989 года выбары дэпутатаў у Вярхоўны Савет СССР праводзіліся ўсеагульным, роўным і прамым галасаваннем насельніцтва. Пачынаючы з 1989 года, Вярхоўны Савет СССР абіраўся З’ездам народных дэпутатаў СССР.

Выбары і скліканні

• Вярхоўны Савет СССР 1 склікання — абраны 12 снежня 1937, засядаў з 1938 па 1946 (выбары падчас Вялікай Айчыннай вайны не праводзіліся)
• Вярхоўны Савет СССР 2 склікання — абраны 10 лютага 1946, засядаў з 1946 па 1950;
• Вярхоўны Савет СССР 3 склікання — абраны 12 сакавіка 1950, засядаў з 1950 па 1954;
• Вярхоўны Савет СССР 4 склікання — абраны 14 сакавіка 1954, засядаў з 1954 па 1958;
• Вярхоўны Савет СССР 5 склікання — абраны 16 сакавіка 1958, засядаў з 1958 па 1962;
• Вярхоўны Савет СССР 6 склікання — абраны 18 сакавіка 1962, засядаў з 1962 па 1966;
• Вярхоўны Савет СССР 7 склікання — абраны 12 чэрвеня 1966, засядаў з 1966 па 1970;
• Вярхоўны Савет СССР 8 склікання — абраны 14 чэрвеня 1970, засядаў з 1970 па 1974;
• Вярхоўны Савет СССР 9 склікання — абраны 16 чэрвеня 1974, засядаў з 1974 па 1979;
• Вярхоўны Савет СССР 10 склікання — абраны 4 сакавіка 1979, засядаў з 1979 па 1984;
• Вярхоўны Савет СССР 11 склікання — абраны 4 сакавіка 1984, засядаў з 1984 па 1989;
• Вярхоўны Савет СССР 12 склікання — абраны З’ездам народных дэпутатаў СССР, засядаў з 1989 па 1991 гады.

Прылада

Складаўся з дзвюх раўнапраўных палат — Савета Саюза і Савета Нацыянальнасцей. Тэрмін паўнамоцтваў Вярхоўнага Савета па Канстытуцыі 1936 года складаў 4 года, па Канстытуцыі 1977 года — 5 гадоў.

Гл. таксама

• Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР
• Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета СССР
• Саветы

Літаратура

• История России. XX век: в 2-х т. / отв.ред. А. Б. Зубов. — Москва : АСТ, 2009. — Т. I. 1894—1939 гг. — 1024 с.

Спасылкі

• СССР ТБ Сесія Вярхоўнага Савета СССР 1985 г.
• Палажэнне аб выбарах у Вярхоўны Савет СССР 1937 года
• Палажэнне аб выбарах у Вярхоўны Савет СССР 1945 года
• Закон аб выбарах у Вярхоўны Савет СССР 1978 года
• Рэгламент З’езду народных дэпутатаў СССР і Вярхоўнага Савета СССР 1989 года / Глава 4. Абранне Вярхоўнага Савета СССР