П’ер-Сімон Лаплас
П’ер-Сімон Лапла́с (фр.: Pierre-Simon Laplace; 23 сакавіка 1749 — 5 сакавіка 1827) — выдатны французскі матэматык, фізік і астраном; вядомы працамі ў галіне нябеснай механікі, дыферэнцыяльных ураўненняў, адзін са стваральнікаў тэорыі імавернасцей. Заслугі Ляпляса ў галіне чыстай і прыкладной матэматыкі і асабліва ў астраноміі велічэзныя: ён удасканаліў амаль усе раздзелы гэтых навук. Быў членам Французскага Геаграфічнага таварыства.
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
Вучыўся ў школе бенедыктынцаў. З 1771 прафесар Ваеннай школы ў Парыжы, з 1790 — старшыня Палаты мер і вагі. У 1799 міністр унутраных спраў.
Навуковыя працы па нябеснай механіцы, касмагоніі, тэорыі імавернасцей (тэарэма Лапласа), тэорыі дыферэнцыяльных ураўненняў (пераўтварэнне Лапласа, ураўненне Лапласа), матэматычнай фізіцы (аператар Лапласа), малекулярнай фізіцы (закон Лапласа), акустыцы, электрычнасці і магнетызме, оптыцы, філасофіі прыродазнаўства і інш. Распрацаваў тэорыю ўзбурэнняў нябесных цел, прапанаваў новы спосаб вызначэння іх арбіт, даказаў устойлівасць Сонечнай сістэмы ў межах вельмі працяглага часу. Выказаў гіпотэзу паходжання Сонечнай сістэмы (гіпотэза Лапласа), сфармуляваў прынцып механічнага дэтэрмінізму, які стаў асновай метадалогіі класічнай фізікі. Актыўна садзейнічаў рэарганізацыі сістэмы вышэйшай адукацыі ў Францыі і ўкараненню ў практыку метрычнай сістэмы мер. У гады Французскай рэвалюцыі, разам з Лагранжам і Лежандрам, удзельнічаў у Камісіі па ўвядзенню метрычнай сістэмы.
Ушанаванне памяці правіць
У гонар яго названы кратар на Месяцы.
Зноскі правіць
- ↑ а б MacTutor History of Mathematics archive Праверана 22 жніўня 2017.
- ↑ Pierre Simon Laplace de // Léonore database — ministère de la Culture. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ P.S. de Laplace // KNAW Past Members Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
- ↑ а б в www.accademiadellescienze.it Праверана 1 снежня 2020.
- ↑ https://zkm.de/en/person/pierre-simon-marquis-de-laplace Праверана 30 чэрвеня 2022.
- ↑ Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 10 жніўня 2016.
- ↑ Pierre-Simon de Laplace // Académie française Праверана 7 ліпеня 2020.
Літаратура правіць
- А. І. Болсун. Лаплас // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).