Жыварэзка
Жыварэ́зка, Сянна́ (у верхнім цячэнні) — рака ў Магілёўскім раёне Магілёўскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Лахва (басейн Дняпра).
| Жыварэзка | |
|---|---|
 Жыварэзка каля Панізава | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 20 км |
| Басейн | 138 км² |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Месцазнаходжанне | каля вёскі Куты |
| • Каардынаты | 53°52′13,50″ пн. ш. 29°54′21,50″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Лахва |
| • Месцазнаходжанне | за 1 км на паўночны ўсход ад вёскі Капейна |
| • Вышыня | 150,1[1] м |
| • Каардынаты | 53°48′59,50″ пн. ш. 30°07′12,10″ у. д.HGЯO |
| Ухіл ракі | 1,3 м/км |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Лахва → Дняпро → Дняпроўскі ліман[d] |
| Краіна | |
| Рэгіён | Магілёўская вобласць |
| Раён | Магілёўскі раён |
   |
|
 выток вусце |
|
|
— выток, — вусце |
|
Назва правіць
Назва Сянна балцкага паходжання.
Такога ж паходжання і назва другой ракі Сянна (на Пасожжы ля Чэрыкава), ракі Сенета (прыток Жыздры на Верхнім Павоччы), возера Сенніца (у вярхах ракі Ловаць).
Гэтыя назвы паходзяць ад балцкага гідранімічнага кораня Sain-[2]. Балцкія аналагі — літоўскія Sainas, Seina, прускія Sayn, Seynicz. Звязана з літоўскім at-sainus «павольны, неахайны, лянівы»[3]. Далей да аднаго са значэнняў індаеўрапейскага *sei- : si- «слабець; вялы, слабы, лянівы; апускацца, пагружацца» (> «ціхі, спакойны»)[4].
Ад кораня Sin-, які з’яўляецца варыянтам кораня Sain-, паходзяць рачныя назвы Сінія (прыток бярэзінскай Свіслачы), *Сін-пала (на Верхнім Падняпроўі)[5], *Сін-бала (на Верхнім Павоччы). Апошнія дзве значаць «Павольная балацінная (рака)». Паблізу ракі *Сін-бала працякае ручай «Ленивой», назва якога калькіруе значэнне першай асновы ў назве[6].
Такая ж матывацыя і ў назвах прыпяцкай ракі Лебажода «Павольная рака» (першая аснова назвы ад літоўскага lebti «гультаяваць», lebeda «гультай, цямця-лямця»), нёманскай ракі Лебяда.
Корань аформлены з падваеннем -нн- таксама ў назвах рэк Лонна (тройчы на Падзвінні), Клінна (прыток сожскай Іпуці).
Значэнне рачной назвы Сянна можна перадаць як «Ціхая (рака)».
Гідраграфія правіць
Даўжыня ракі 20 км. Плошча вадазбору 138 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,3 м/км. Пачынаецца на паўночнай ускраіне вёскі Куты, вусце за 1 км на паўночны ўсход ад вёскі Капейна. Прытокі: Альхоўка (злева), Лучанка (справа).
Заўвагі правіць
- ↑ Ліст карты N-36-73. Выданне 1979 г. (руск.)
- ↑ B. H. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II // Балто-славянские исследования. 1987. Москва, 1989. С. 47.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 293—294.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 890—891.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 207.
- ↑ B. H. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II // Балто-славянские исследования. 1987. Москва, 1989. С. 65.
Літаратура правіць
- Жыварэ́зка; Сянна́ // Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — С. 165, 362. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Жыварэ́зка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 457. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
- Жыварэ́зка // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 294. — 522 с. — 10 000 экз.
- Сянна́ // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 351. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2012. — С. 16, 17. — 64 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-173-0. (руск.)