Расціслаў Уладзіміравіч
Расціслаў Уладзіміравіч, хроснае імя Міхаіл (1038 — 3 лютага 1067) — князь тмутараканскі (1064—1067).
| Расціслаў Уладзіміравіч | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Глеб Святаславіч | ||||||
| Пераемнік | Глеб Святаславіч | ||||||
| Нараджэнне | 1038 | ||||||
| Смерць |
3 лютага 1067 |
||||||
| Род | Рурыкавічы | ||||||
| Бацька | Уладзімір Яраславіч | ||||||
| Дзеці | Валадар Расціславіч, Рурык Расціславіч[1][2] і Васілька Расціславіч | ||||||
| Веравызнанне | праваслаўе | ||||||
| Дзейнасць | манарх | ||||||
Раннія гады, праблема ўдзела правіць
Адзіны сын наўгародскага князя Уладзіміра Яраславіча. Праз раннюю смерць бацькі, паводле лесвічнага права, Расціслаў не мог разлічваць на старшыя стальцы і мусіў задаволіцца воласцю, якую дадуць старшыя родзічы. Няма пэўнасці які ўдзел атрымаў 15-гадовы Расціслаў па смерці бацькі. В. М. Тацішчаў пад 1052 годам пісаў, што Расціслаў па смерці бацькі застаўся на княжанні ў Ноўгарадзе і Растове. Аднак далей, пад 1064 годам, В. М. Тацішчаў паведамляе ўжо, што Расціслаў у 1052 годзе атрымаў Растова-Суздальскую воласць, а ў 1060 годзе па смерці Ігара Яраславіча быў пераведзены дзядзькамі ва Уладзімір-Валынскую воласць.[3]
Выглядае, аднак, што гэта толькі здагадкі В. М. Тацішчава, бо яго звесткі пярэчаць некаторым летапісам. У Наўгародскім I летапісе малодшага ізводу пад 989 годам запісана, што ў 1054 годзе Растова-Суздальскую воласць паводле тастаменту кіеўскага князя Яраслава Уладзіміравіча атрымаў яго сын Усевалад разам з Пераяслаўскай, Белазерскай валасцямі і Паволжам. «Аповесць мінулых часоў» кажа пра атрыманне Усеваладам толькі Пераяслаўскай воласці. А. Рапаў слушнейшымі лічыць наўгародскія звесткі, бо атрыманне Усеваладам толькі Пераяслаўскай воласці азначала б, што любімы сын быў абдзелены валасцямі — Пераяслаўская воласць мела дужа абмежаваныя памеры і цярпела ад сталых наездаў качэўнікаў.[3]
Таксама зусім не зразумела, чаму Расціслаў мусіў бы атрымаць Уладзімір-Валынскі толькі па смерці Ігара, бо Ігар апошнія тры гады жыцця трымаў не Уладзімір-Валынскі, а Смаленск. Таму звесткі В. М. Тацішчава адносна ўладанняў Расціслава ў 1050-х — пачатку 1060-х гадоў наўрад ці верныя.[3]
Захоп Тмутаракані і смерць правіць
Далей, у «Аповесці мінулых часоў» пад 1064 годам запісана: «Пабег Расціслаў да Тмутаракані, сын Уладзіміраў, унук Яраславаў і з ім пабеглі Парэй і Вышата, сын Астраміра, ваяводы наўгародскага. І прыйшоў і выгнаў Глеба з Тмутаракані, а сам сеў на яго месца». Шэраг летапісаў паведамляе, што Расціслаў бег у Тмутаракань з Ноўгарада, аднак ні адзін з іх, у т.л. наўгародскія, не кажа, што Расціслаў у 1064 годзе трымаў Наўгародскую воласць. Ноўгарад у 1060-я гады трымаў сам вялікі князь Ізяслаў Яраславіч або адзін з яго сыноў. А. Рапаў прапануе версію, магчыма, Расціслаў Уладзіміравіч, які атрымаў ад старэйшых родзічаў нейкую воласць, збіраўся захапіць бацькаў сталец з дапамогай наўгародскіх баяр, але пацярпеў няўдачу і вымушаны быў бегчы на поўдзень.[3]
У 1065 годзе Святаслаў Яраславіч прыйшоў да Тмутаракані, Расціслаў не хацеў ваяваць з дзядзькам пакінуў горад, а Глеб Святаславіч зноў заняў тмутараканскі сталец. Аднак, калі Святаслаў з войскам вярнуўся да Чарнігава, Расціслаў зноў заняў Тмутаракань, а Глеба выслаў да бацькі.[4]
Княжыўшы ў Тмутаракані, Расціслаў заваяваў касогаў і наклаў на іх даніну. Паводле адной з версій, актыўная дзейнасць князя занепакоіла грэкаў, яны паслалі да яго херсанескага катапана, які на піру атруціў Расціслава.
Сям’і і нашчадкі правіць
Магчыма, Расціслаў быў у Тмутаракані без сям’і. В. М. Тацішчаў у свой час пісаў, што расціславава жонка, даведаўшыся пра смерць мужа, хацела разам з дзецьмі выехаць у Венгрыю да свайго бацькі, але вялікі князь Ізяслаў Яраславіч дзяцей ёй не аддаў, а самой ехаць дазволіў. Звесткі гэтыя, як усе тацішчаўскія, падлягаюць пільнай рэвізіі. Вядома, пасля смерці Расціслава, не магло і весціся пра перадачу Тмутаракані яго дзецям, княства вярнулася ва ўладанне Святаслава Яраславіча.[5]
Заўвагі правіць
- ↑ Рюрик Ростиславич // Русский биографический словарь / под ред. Б. Л. Модзалевский — СПб.: 1918. — Т. 17. — С. 771–772.
- ↑ В. Р—в Рюрик // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1899. — Т. XXVIIа. — С. 510.
- ↑ а б в г Рапов О. Княжеские… С. 68.
- ↑ Рапов О. Княжеские… С. 68-69.
- ↑ Рапов О. Княжеские… С. 69.
Літаратура правіць
- Плахонин А. Г. Потомство Владимира Ярославича и Волынь // Вестник Удмуртского университета. 2003. Серия «История». — С. 98-107.
- Рапов О. Княжеские владения на Руси в X — первой половине XIII в. — М.: Изд-во МГУ, 1977. — 268 с.