Рашэль Міронаўна Хін

Рашэль Міронаўна Хін (у першым шлюбе Фельдштэйн, у другім Гальдоўская і Хін-Гальдоўская; 9 сакавіка 1863, г. Горкі, Магілёўская губерня, Расійская імперыя — 12 снежня 1928, Масква, СССР) – руская пісьменніца, драматург, мемуарыст, член Усерасійскага Саюза пісьменнікаў і Таварыства аматараў рускай славеснасці Маскоўскага ўніверсітэта.

Рашэль Міронаўна Хін
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	9 сакавіка 1863(1863-03-09)
Месца нараджэння	Горкі, Горацкі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	12 снежня 1928(1928-12-12) (65 гадоў)
Месца смерці	Масква, Маскоўская губерня, РСФСР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменніца
Мова твораў	руская

Біяграфія

Нарадзілася ў Горках у яўрэйскай сям’і купца 2-ой гільдыі Мірона Маркавіча і Рэвэкі Эмануілаўны Хін. Акрамя Рашэль у сям’і быў брат Марк і сястра Ганна. Неўзабаве сям’я пераехала ў Маскву. Да 14 гадоў Рашэль займалася ў прыватных настаўнікаў. У 1887 годзе паступіла ў 6-ы клас III Маскоўскай жаночай гімназіі. Пасля заканчэння гімназіі атрымала атэстат з правам быць хатняй настаўніцай, бо скончыла восьмы клас – педагагічны.

У 1880 годзе Рашэль паступае на вышэйшыя жаночыя медыцынскія курсы пры Медыка-хірургічнай акадэміі ў Пецярбургу. Але неўзабаве жыццёвыя планы змяніліся, бо яе вабілі гуманітарныя прадметы: гісторыя і літаратура. Але яўрэям паступіць у універсітэт у Расіі было амаль немагчыма, бо існавала «адсоткавая норма». Таму яна паступіла і тры гады вучылася ў Парыжы на гісторыка-літаратурным аддзяленні каледжа «College de France», навучанне ў якім было бясплатным і без уступных экзаменаў, аднак дыплома выхаванцам пасля заканчэння каледжа не выдавалі. Акрамя вучобы ў каледжы, яна слухала таксама лекцыі ў Парыжскім універсітэце (Сарбоне).

У Парыжы ў 1880—1881 гадах ёй пашчасціла пазнаёміцца і мець цесныя адносіны з рускім пісьменнікам Іванам Сяргеевічам Тургеневым. Ён дапамагаў ёй парадамі і даваў рэкамендацыі: якія курсы і прафесараў выбраць, часам нават экзаменаваў яе. Вядома, што ў Парыжы яна пазнаёмілася таксама з Гюставам Флаберам, Эмілем Заля, Гі дэ Мапасанам, Анатолем Франсам і пазней перакладала іх некаторыя творы. У вольны ад вучобы час шмат падарожнічала па Заходняй Еўропе.

Пасля вяртання ў Расію выйшла замуж за адваката С. Фельдштэйна і ў іх нарадзіўся сын Міхаіл. Другім мужам быў таксама адвакат — А. Гальдоўскі. Аднак, першы муж разводу не даваў і ей прышлося прыняць каталіцтва. Рашэль памяняла і сваё прозвішча на Хін–Гальдоўская. Яе новы муж быў паспяховым адвакатам і шмат зарабляў. Яна займалася толькі літаратурнай працай і трымала літаратурны салон, на пасяджэннях якога абмяркоўваліся літаратурныя творы і тэатральныя прэм’еры, публіцыстычныя артыкулы, слухалі музыку, спевы, вершы. Творчую атмасферу яе салона і тых, хто яго наведваў, апісаў паэт Максімільян Валошын у вершы «Я мысленно вхожу в ваш кабинет». Гэты верш стаў песняй дзякуючыДавіду Тухманаву. Песня змешчана ў яго альбоме «По волне моей памяти» (1976).

Рашэль горача вітала Лютаўскую рэвалюцыю, але не падтрымала Кастрычніцкі пераварот 1917 года.

У савецкай Расіі Рашэль лічылася дзіцячай пісьменніцай. Вядома, што ў 1923 годзе яна перавыдала для тэатра падлеткаў толькі адну сваю старую п’есу . Яна ўваходзіла ў «Усерасійскі Саюз пісьменнікаў» (існаваў у 1920—1932 гадах), была членам «Таварыства аматараў рускай славеснасці» пры Маскоўскім унііверсітэце. Аднак новых мастацкіх твораў не напісала. Працавала над успамінамі і дзённікамі, якія былі апублікаваны толькі ў наш час. Памерла 12 снежня 1928 года ў Маскве.

Сям’я

• Першы муж – адвакат Саламон Фельдштэйн.
• Другі муж – Анісім Гальдоўскі (1865—1922), вядомы адвакат і навуковец, аўтар некалькіх кніг па юрыдычнай псіхалогіі і гісторыі расійскіх яўрэяў. Быў палітычным дзеячам, стаяў ля вытокаў партыі канстытуцыйных дэмакратаў (кадэтаў).
• Сын Міхаіл (1984—1937) — знакаміты юрыст, прафесар Маскоўскага ўніверсітэта і Інстытута народнай гаспадаркі імя К. Маркса. Першы раз яго арыштоўвалі ў 1920 годзе і прысудзілі да расстрэлу, замененага ўмоўным турэмным зняволеннем на 5 год. Другі раз быў арыштаваны ў 1922 годзе, а потым у 1927 годзе. 26 ліпеня 1938 года зноў быў арыштаваны і асуджаны да расстрэлу. 23 мая 1957 года быў рэабілітаваны.

Літаратурная творчасць

Псеўданімы

М-хін, Р.; Р. М.; Р. Ф.; Ф-ва, Р.; Ф...ейн, Рашэль; Ф-ейн, Рашэль; Хін, Р.; Хін, Р. М., Stanislas Le Char (С. Лешар).

Празаічныя творы

Першым творам Хін-Гальдоўскай было апавяданне «Учительница музыки» (часопіс «Друг женщин» (1882)). Затым яна на працягу многіх гадоў друкавала свае творы ў маскоўскіх часопісах «Русская мысль», «Голос минувшего», у Санкт-Пецярбурскіх часопісах «Восход», «Вестник Европы, «Былое», а таксама ў газетах «Неделя», «Русские ведомости», «Петербургские ведомости», «Новости», «Русское слово» і іншых.

У 1894 годзе выдала першы зборнік апавяданняў і аповесцей «Силуэты», у 1895 годзе — «В глухом местечке» у суаўтарстве з Навумам Коганавым, у 1900 годзе — зборнік апавяданняў «Под гору».

Рашэль цікавілі розныя напрамкі літаратуры, а ў першы перыяд творчасці – асветніцкі нарыс. У асветніцкім нарысе «Судьбы русской девушки» (часопіс «Друг женщин», 1883, № 2), яна аналізуе вясельны абрад і яго сэнс. Пытанням фэмінізму, узаемаадносін мужчын і жанчын прысвечана аповесць «Из стороны в сторону» (часопіс «Друг женщин»,1883, № 3-6). Разам з тым, яна рэзка выступала супраць радыкальнага, ваяўнічага фемінізму. У аповесці «Наташа Криницкая» (Русское обозрение, 1891, Кн. 3, № 6) Рашэль піша пра канфлікт пакаленняў: маці, якая выйшла замуж не па каханні, і дачкі.

Значная частка яе твораў напісаны на руска-яўрэйскія тэмы. У іх аўтар апісвае цяжкае, трагічнае становішча абяздоленага яўрэйскага народа, які апынуўся зачыненым у «рысе аселасці», распавядае аб дзяржаўным і бытавым антысемітызме. Рашэль часта малюе яўрэя, які атрымаў адукацыю, які любіць і паважае рускую культуру, але ў царскай Расіі, дзе законы прыгнятаюць яўрэйскае насельніцтва, ён адчувае дыскрымінацыю і прыгнёт. Першым па часе яе руска-яўрэйскім творам з’яўляецца апавяданне «Макарка. Эскиз (из жизни незаметных людей)». Упершыню яно было надрукавано ў часопісе «Восход» (№ 4, 1889).

Пераход у хрысціянства пакінуў глыбокі след у душы Рашэлі Хін-Галдоўскай. І гэта можна прасачыць, чытаючы некаторыя аповесці пісьменніцы, і напрыклад, аповесць «Не ко двору» (часопіс «Восход» (1886).

С. А. Венгераў, рускі літаратурны крытык, гісторык літаратуры, бібліёграф і рэдактар, аб аповесцях Хін-Гальдоўскай пісаў: «…задуманы не банально и читаются с интересом, но им недостает цельности и простоты. Редкая из них обходится без нескольких смертей и другого рода чрезвычайных происшествий; «героини» всегда представляют собой соединение ума, красоты, благородства и т. д.».

Драматургія

Яе першая п’еса «Охота смертная (Пословица)» была апублікавана ў Маскве ў 1897 годзе ў літаратурным зборніку «Призыв. В пользу престарелых и лишённых способности к труду артистов и их семейств» (М.: 1897). Гэта была «п’еса для чытання». Так называліся літаратурныя творы, якія былі не прызначаны аўтарам для сцэнічнага ўвасаблення і адрасаваны не тэатральным гледачам, а чытачам.

У п’есе паказваецца вядомае для Рашэлі адвакацкае асяродзе і ў цэнтры твора — галоўная гераіня, распешчаная жонка моднага адваката. Яна не любіць мужа, не верыць у сямейнае шчасце і часта ўспамінае сваіх былых кавалераў.

У 1904 годзе Хін-Гальдоўская зноў звяртаецца да драматургіі і завяршае працу над п’есай «Поросль» у 5-ці дзеяннях і 2-х карцінах. «Поросль» (па беларуску «Параснік») — гэта маладыя атожылакі раслін, малады лес, а ў грамадстве так называюць маладое пакаленне і моладзь. У п’есе Рашэль паказвае тыпы моладзі: гэта і невук – студэнт, які лічыць працу на карысць грамадства «рабствам», паэт-дэкадэнт і «жанчына новай эпохі», якая адмаўляе інстытут шлюбу. У п’есе ёсць і станоўчы герой – малады студэнт, які разумее, у чым доўг інтэлігенцыі перад краінай і народам.

Л. Берднікаў лічыць, што драма каштоўная якраз тым, што «...в ней показаны характеры русской интеллигенции, которые не устарели и в тот судьбоносный исторический момент».

П’еса Р. Хін-Галдоўскай «Ледоход. Драма из эпохи освободительного движения» была непасрэдна прысвечана рэвалюцыйным падзеям 1905 года. У ёй выведзены тып яўрэя-народніка і інтэрнацыяналіста. У сваёй п’есе Рашель за 12 гадоў наперад прадказала лютаўскую буржуазна-дэмакратычную рэвалюцыю 1917 года.

Гэту п’есу вельмі хваліў расійскі і савецкі акцёр, драматург, тэатральны дзеяч, народны артыст РСФСР Аляксандр Южын, які ў лісце да Рашэль ад 20 ліпеня 1910 года пісаў: «Я прочел «Наследники» с настоящим удовольствием. И понятно. Это чуть ли не первая пьеса из тех, которые я читаю по обязанности, носящая на себе печать вкуса и изящества письма. А кроме того, она интересна по коллизиям, лица живые... и даже новые и оригинальные» . Аднак, п’еса ішла толькі адзін сезон і была знята з паказу пад ціскам чарнасоценскага «Саюза рускага народа».

Мемуары

Р. Хін-Гальдоўская пакінула мемуары і дзённікі, некаторыя з іх былі надрукаваны толькі ў апошні час.

У Расійскім дзяржаўным архіве літаратуры і мастацтва знаходзяцца лісты, дасланыя Р. Хін-Гальдоўскай І. Тургеневым, А. Коні, М. Старажэнка, П. Бабарыкіным, У. Танеевым і іншымі вядомымі дзеячамі тых часоў.

Творы

• Под гору (повести и рассказы). М.: 1900.
• Глава из неизданных записок. М.: 1901.
• Силуэты (повести). М.: 1902.
• Последние годы Н. И. Стороженко. М.: 1909.
• Не ко двору. Избранные произведения. СПб: 2017.

Асобныя творы

• Судьбы русской девушки // Друг женщин, 1883, № 2.
• Из стороны в сторону // Друг женщин,1883,№ 2.
• Силуэты // Русская мысль, 1886, № 8—9.
• На старую тему // Северный вестник, 1890,№ 1.
• Наташа Криницкая // Русское обозрение, 1891, Кн. 3, № 6.
• Одиночество (Из дневника незаметной женщины) // Вестнике Европы, 1899, Т. 5, Вып. 9—10.
• Мечтатель // Сборник в пользу начальных еврейских школ. Изд. Общества распространения просвещения между евреями России, СПб: 1896.
• Устроились // Вестник Европы, 1896, сент.
• Феномен // Мир Божий 1903, № l.
• Макарка (Из жизни незаметных людей) // Восход, 1889, № 4.
• Охота смертная (Пословица) // сб. Призыв. В пользу престарелых и лишённых способности к труду артистов и их семейств, М.: 1897.
• Княгиня Мария Николаевна Волконская. Жёны декабристов // сб. историко-бытовых статей / Сост. В. И. Покровский. М.: 1906.
• Памяти старого друга. В сборнике «Памяти А. Ф. Кони». М.—Л.: 1929.

П’есы

• Охота смертная (пословица). Призыв: литературный сборник в пользу престарелых и лишённых способности к труду артистов и их семейств. М: 1897.
• Ледоход: драма из эпохи освободительного движения в 5 д.— СПб.: 1906.
• Наследники : пьеса в 4 д. / Р. М. Хин. – Б. м., Б. г. — 57 с.
• Поросль : пьеса в 5 д. и 2 карт. / Р. М. Хин. — Б. м., Б. г. — 64 с. — Отпеч. на пиш. маш. на одной стороне л. Рукопись. Хранится в Российской государственной библиотеке искусств (РГБИ).
• Дурная кровь (На баррикады): пьеса в 1 д. М.: 1923.

Надрукавана за мяжой

• Под сенью пенатов = Jm schatten der penaten : драма в 1 д. / Р. М. Хин. — Berlin : Buhnen-u. Buchverl. rus. Aut., Б. г. — 32 с.

Дзённікі

• Промелькнувшие силуэты (из дневников) // Встречи с прошлым. Выпуск 6. М.: 1988.
• Очарованье старины: Из дневников / Публ. М. М. Ситковецкой // Грани. 1992. № 163. С. 172—226; 1994. № 173. С.155—207; 1995. № 177. С.167—210.
• Из дневников 1913—1917 гг. / Пред. и публ. Е.Б. Коркиной // Минувшее. Вып. 21. СПб., 1997. С.521—598.
• Три фрагмента из дневника // Археографический ежегодник за 1980 г. М.: 1981. С. 315—316.
• Хин-Гольдовская Р. М. Из дневников 1913-1917 // Минувшее. Вып. 21. М.: – СПб.: 1997.

Літаратура

• Авербух, Марк. Связь имен (Рашель Мироновна Хин — Михаил Соломонович Фельдштейн — Анатолий Федорович Кони — Марина Ивановна Цветаева — Марк Анатольевич Минков //Заметки по еврейской истории, №1 • 06.02.2018.
• «Антологии русской литературы» (составитель Максим Шраер), в 2 томах – Нью-Йорк-Лондон: — 2007 (на английском языке).
• «Вокруг евреев». Сост. Марк Авербух. Изд. 2-ое, пересмотренное и расширенное. «Credo», Филадельфия: 2011.
• Бердников, Л.И. Рашель Хин-Гольдовская: крещение в жизни и литературе // Лехаим, № 7 (231), июль, 2011.
• Бердников, Л.И. «Евреи государства Российского».– М.: 2011.
• Бердников, Л.И. Крещение без прощения // Новый берег, № 52, 2016.
• Бердников, Л.И. Пульс времени // Нева, № 6, 2016.
• Бердников, Л.И. «Волнует эхо здесь звучащих слов…». Бердников, Л.И. Литературный салон Рашели Хин // Новый журнал, № 283, 2016.
• Глейзер, А. Рашель Мироновна Хин и её бегство от “торговки” // Тендерные исследования, № 9, 2003.
• Каплан, Игор Михалевич//Шаги времени Рашели Хин-Гольдовской// https://www.promegalit.ru/public/19268_igor_mikhalevich-kaplan_shagi_vremeni_rasheli_khin-goldovskoj.html;Не(недаступная спасылка) ко двору // День и ночь, № 4, 2016; 5.
• Лившиц, Владимир. Рашель Хин-Гольдовская. Очерк жизни и творчества. -Горки: 2022. 208 с., ил.Горки: 2022. 208 с., ил.
• Лившиц, В.М. Евреи в Горках: судьбы и дела – Горки: 2010. С. 84-98;
• Лившиц, В.М. «Я мысленно вхожу в Ваш кабинет…» // Заметки по еврейской истории, № 1 (171), январь, 2014.
• Лившиц, В.М. Русско-еврейская писательница Рашель Хин-Голдовская // «Гісторыя Магілёва: Мінулае і сучанасць. Зборнік навуковых прац удзельнікаў ІХ Міжнароднай навуковай канферэнцыі 25–26 чэрвеня 2015 г.- Магілёў:2015.С.25-29.
• Чайковская, Ирина (Бостон, США). Забытое имя: Рашель Хин-Гольдовская // http://www.chayka.org.
• Carol B.Balin. To Reveal Our Hearts: Jewish Women Writers in Tsarist Russia Cincinnati, Hebrew Union College Press, 2000.
• Balin С.В. To Reveal Our Hearts. Jewish Woman Writers in Tsarist Russia. Detroit, 2000, P. 84–123.