Вікіпедыя

Друцкія-Любецкія

княжацкі род
(Пасля перасылкі з Род Друцкіх-Любецкіх)

Друцкія-Любецкія (ці часта Любецкія) (польск.: Druccy-Lubeccy / Lubeccy, руск.: Друцкие-Любецкие / Друцко-Любецкие[1] / Любецкие) — княжацкі род у Вялікім Княстве Літоўскім, Расійскай імперыі і міжваеннай Польшчы (1921—1939), адгалінаванне з канца XV ст. роду князёў Друцкіх. Карысталіся гербам «Друцк». Першапачаткова прадстаўнікі роду былі праваслаўнымі, а з канца XVI ст. пераходзілі ў каталіцтва. Самым выдатным і тытулаваным прадстаўніком роду стаў князь Францішак Ксаверый Друцкі-Любецкі (1778—1846).

Друцкія-Любецкія

«Друцк»
Перыяд з канца XV ст. да сярэдзіны XX ст. як тытулаваная арыстакратыя
Родапачынальнік: князь Васіль Рыгоравіч Друцкі (XV ст.)
Кагнаты: князі Друцкія
Радзіма Друцкае княства, Вялікае Княства Літоўскае
Падданства Вялікае Княства Літоўскае;
Расійская імперыя;
Польская Рэспубліка (1918—1939)
Маёнткі Друцкі замак, маёнтак Чарлёна (Чарлёна, Лунна, Станіславова і інш.) у Гродзенскім павеце; маёнтак Шчучын (Шчучын, Каралеўшчына і інш.) у Лідскім павеце; маёнткі Лунін, Пагост-Загародскі, Парахонск у Пінскім павеце); маёнтак Любавічы ў Аршанскім павеце; маёнткі Манькавічы і Казлоўск у Дзісенскім павеце; маёнтак Стары Ракаў у Мінскім павеце; маёнтак Ужвенты (Ковенская губерня); у Царстве Польскім маёнткі Тэрэсін і Балтаў
Палацы Шчучынскі палац, сядзіба Станіславова, сядзіба Панямонь і інш.
Грамадзянская дзейнасць вайсковая справа, дзяржаўна-адміністрацыйная дзейнасць, прадпрымальніцтва
Рэлігійная дзейнасць праваслаўныя, католікі

Гісторыя роду правіць

Паходзяць ад князя Васіля Рыгоравіча Друцкага, сын якога князь Багдан Васілевіч Друцкі (каля 1450 — да 1500) атрымаў у 1488 г. падарунак ад сваёй цёткі-ўдавы — пані Шыловіч — маёнтак Любеч (Любча) з навакольнымі вёскамі на Валыні каля Луцка. Князь Багдан памёр бядзетным, а вялікі князь літоўскі Аляксандр у 1500 г. па прашэнні брата памерлага князя Багдана — Рамана Васілевіча Друцкага (каля 1450 — да 1525) — зацвердзіў апошняму ў вечнае спадчыннае валоданне маёнтак Любча. Таму нашчадкі Рамана Васілевіча Друцкага сталі менавацца князямі Друцкімі-Любецкімі. Валодалі таксама часткай Друцкага княства з Загароддзем, Худавам і Відунічамі (Відзенічамі), таму некаторыя прадстаўнікі роду ў канцы XV ст. — першай палове XVI ст. называліся князямі Друцкімі-Відуніцкімі.

У 1526 г. пасля смерці Рамана Васілевіча Друцкага-Любецкага (каля 1450 — да 1525) яго маёнткі былі падзелены: Любча з навакольнымі вёскамі і маёнткамі дасталіся двум сынам — Багдану Раманавічу Друцкаму-Любецкаму і Васілю Раманавічу Друцкаму-Любецкаму, а родавыя маёнткі ў наваколлі Друцка і ў Віцебску (Відзінічы, Загроддзе, Зароўлі і ўсе іншыя вёскі і маёнткі) дасталіся іншым тром сынам — Дзмітрыю Відуніцкаму, Янушу Раманавічу Друцкаму-Любецкаму і Івану Раманавічу Друцкаму-Любецкаму.

У выніку шлюбаў ці куплі прадстаўнікі роду дадаткова атрымалі маёнткі ў XVI ст. у Аршанскім павеце, у XVII ст. у Аршанскім і Пінскіх паветах і Новагародскім ваяводстве, у XVIII ст. у Лідскім павеце, у XIX ст. у Мінскім і Дзісенскім паветах. У 1784 г. князь Францішак Юзафавіч Друцкі-Любецкі (каля 1735 — 1806) прадаў князю Рыгору Аляксандравічу Пацёмкіну свой маёнтак Любавічы, але ў 1799 г. купіў у князёў Сапег маёнтак Чарлёну ў Гродзенскім павеце. Акрамя сваіх галоўных зямельных валоданняў і палацаў у Мінскай і Гродзенскай губернях, мелі маёнткі таксама ў Віленскай, Ковенскай і Келецкай губернях (маёнтак Балтаў) Расійскай імперыі.

Род з сярэдзіны XVI ст. да канца існавання Рэчы Паспалітай не адносіўся да магнатэрыі, бо яго прадстаўнікі, хоць мелі княскі тытул і значныя зямельныя валоданні, не займалі трывала высокіх дзяржаўных пасад[2]. Толькі ў XVIII ст. непрацягла займалі сенатарскія пасады Рэчы Паспалітай: князь Шыман Друцкі-Любецкі (каля 1665 — 1710) быў мінскім кашталянам (1710), а князь Францішак Юзафавіч Друцкі-Любецкі (каля 1735 — 1806) — пінскім кашталянам (1793—1795).

Менавіта князь Францішак Юзафавіч Друцкі-Любецкі (каля 1735 — 1806), пінскі кашталян (1793—1795), зрабіў першыя падмуркі для моцы роду. Аднак трывалае ўзвышэнне значнасці роду да ўзроўню губернскай і агульнабеларускай эліты пачалося ў пачатку XIX ст. у беларуска-літоўскіх губернях Расійскай імперыі дзякуючы інтэлектуальным здольнасцям і паспяховай прадпрымальніцкай дзейнасці князя Францішка Ксаверыя Друцкага-Любецкага (1778—1846), якія забяспечылі імклівы ўзлёт эканамічнай і палітычнай магутнасці фамільнага клана Пуслоўскіх і Друцкіх-Любецкіх, што пратрывала да пачатку 1920-ых гг. і праяўлялася ў першую чаргу ў заняцці высокіх дваранскіх пасад, наладжванні сваяцкіх сувязей з самымі арыстакратычнымі фаміліямі края і памнажэнні свайго багацця[3][4]. Адносіліся да арыстакратаў, латыфундыстаў і мецэнатаў.

 
Радавод князёў Друцкіх-Любецкіх у вывадовай справе роду з архіва Мінскага дваранскага дэпутацкага сходу, падпісаны мінскім губернскім маршалкам (1823—1847) Львом Фрацавічам Оштарпам (1786—1851) і дваранскімі дэпутатамі Мінскай губерні. 1830 г.

Самым выдатным і тытулаваным прадстаўніком роду стаў князь Францішак Ксаверый Друцкі-Любецкі (1778—1846), адзін з аўтараў праекту аднаўлення Вялікага Княства Літоўскага (1811), гродзенскі павятовы маршалак (1809—1811), гродзенскі губернскі маршалак (1812—1815), гродзенскі губернатар (1816), (намінальна) віленскі губернатар (1816—1823), міністр фінансаў (1821—1830) Царства Польскага, аўтар праекту пабудовы Аўгустоўскага канала, сенатар (1832—1846) Расійскай імперыі — член Дзяржаўнага Савета Расійскай Імперыі. З’яўляўся адной з самых уплывовых асоб свайго часу ў беларуска-літоўскіх губернях Расійскай імперыі[5].

Другім у родзе па заслугам стаў князь Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі (1861—1919), пісьменнік-аматар, член (1896—1919) Рады Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі; старшыня праўлення Мінскага камерцыйнага банка; старшыня (1901—1905) Палескага таварыства сельскай гаспадаркі; дэпутат (1906) I Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі ад Мінскай губерні; старшыня (1907—1908) Польскага Таварыства «Асвета» ў Мінску; дэпутат Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні (1909—1910); член Рады БНР (1918).

Пасля прыходу ў 1917 г. бальшавікоў да ўлады ў Маскве і Петраградзе, выдання бальшавіцкага Дэкрэта аб зямлі і распальвання грамадзянскай вайны на тэрыторыі былой Расійскай імперыі ў 1917—1921 гг., зямельная ўласнасць Друцкіх-Любецкіх у Мінскай губерні апынулася пад пагрозай нацыяналізацыі савецкай уладай без кампенсацыі. Пасля Рыжскага мірнага дагавора (1921) зямельныя валоданні, палацы і прадпрыемствы Друцкіх-Любецкіх, якія афіцыйна апынуліся на савецкім баку — у складзе тэрыторыі БССР, былі нацыяналізаваны, а іх былыя ўласнікі вымушаны былі пераехаць на сталае месца жыхарства ў міжваенную Польшчу, захавалі маёнткі ў заходнебеларускіх ваяводствах Польшчы. Некаторыя з іх уключыліся ў дзейнасць кансерватыўных арганізацый землеўласнікаў і польскіх палітычных партый, належалі да варшаўскай арыстакратыі. Так, князь Юзаф Геранімавіч Друцкі-Любецкі (1897—1943) належаў да палітычнай групоўкі віленскіх кансерватараў, а князь Францішак Эдвінавіч Друцкі-Любецкі (1878—1944) быў сенатарам (1928—1935) Польшчы ад Палескага ваяводства. У час Другой сусветнай вайны (1939—1945) Друцкія-Любецкія пакінулі Польшчу і Заходнюю Беларусь, страцілі ўсе свае зямельныя валоданні і палацы і ў цяперашні час іх нашчадкі жывуць галоўным чынам за межамі Беларусі і Польшчы.

Рэзідэнцыі, храмы, капліцы і прадпрыемствы правіць

Вядомыя прадстаўнікі правіць

Зноскі

  1. ↑ Главное управление имений фабрик и предприятий князей Друцко-Любецких
  2. ↑ Раюк, А. Р. Геранім Друцкі-Любецкі (1861—1919): беларускі князь і патрыёт / А. Р. Раюк // Навуковая спадчына В. К. Бандарчыка: зб. матэрыялаў Рэсп. навук.-практ. канф., прысвеч. 100-годдзю з дня нараджэння знакамітага беларус. этнолага Васіля Кірылавіча Бандарчыка, г. Слуцк, 8 кастр. 2020 г. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы; рэдкал.: А. І. Лакотка (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск: Беларуская навука, 2022. — С. 191.
  3. ↑ Раюк, А. Р. Геранім Друцкі-Любецкі (1861—1919): беларускі князь і патрыёт / А. Р. Раюк // Навуковая спадчына В. К. Бандарчыка: зб. матэрыялаў Рэсп. навук.-практ. канф., прысвеч. 100-годдзю з дня нараджэння знакамітага беларус. этнолага Васіля Кірылавіча Бандарчыка, г. Слуцк, 8 кастр. 2020 г. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы; рэдкал.: А. І. Лакотка (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск: Беларуская навука, 2022. — С. 191.
  4. ↑ Раюк, А. Р. Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Гродзенскай губерні ў 1801—1863 гг. / А. Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2016. — Вып. 21. — С. 240—246.
  5. ↑ Раюк, А. Р. Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Гродзенскай губерні ў 1801—1863 гг. / А. Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2016. — Вып. 21. — С. 240—246.

Літаратура правіць

  Друцкія-Любецкія на Вікісховішчы
  • Гербоўнік беларускай шляхты / Я. С. Глінскі [і інш.]; навук. рэд. А. Рахуба. — Т. 5. Д. — Мінск : Беларусь, 2018. — 847 с.
  • Гіль, М. Былыя сядзібы і паркі Паазер’я. Мядзельшчына / М. Гіль. — Паставы: Сумежжа, 2008. — 80 с.
  • Глінскі Я. С. Князі Друцкія-Любецкія ў канцы XVI–XVII ст.: радавод, маёмаснае становішча, грамадска-палітычная дзейнасць // Архіварыус. — Мн.: 2016. — В. 14. — С. 327—346.
  • Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния / сост. А. Корева. — Санкт-Петербург : Тип. И. Огризко, 1861. — 804 с.
  • Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Ковенская губерния / сост. Д. Афанасьев. — Санкт-Петербург : Общественная польза, 1861. — 745 с.
  • Насевіч, В. Друцкія-Любецкія // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 602. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
  • Пракаповіч, I.М. Друцкія-Любецкія. Пастаўская галіна славутага роду / I.М. Пракаповіч. — Мінск : Ковчег, 2021. — 103 с.
  • Раюк, А. Р. Геранім Друцкі-Любецкі (1861—1919): беларускі князь і патрыёт / А. Р. Раюк // Навуковая спадчына В. К. Бандарчыка: зб. матэрыялаў Рэсп. навук.-практ. канф., прысвеч. 100-годдзю з дня нараджэння знакамітага беларус. этнолага Васіля Кірылавіча Бандарчыка, г. Слуцк, 8 кастр. 2020 г. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы; рэдкал.: А. І. Лакотка (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск: Беларуская навука, 2022. — С. 191—198.
  • Раюк, А. Р. Мясцовая эліта Пінскага павета ў 1820—30-я гг. / А. Р. Раюк // Европа: актуальные проблемы этнокультуры : материалы Междунар. науч.-теорет. конф., Минск, 27 апр. 2007 г. / Бел. гос. пед. ун-т им. М. Танка; редкол. В. В. Тугай (отв. ред.) [и др.]. — Минск : БГПУ, 2007. — С. 253—256.
  • Раюк, А. Р. Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Гродзенскай губерні ў 1801—1863 гг. / А. Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2016. — Вып. 21. — С. 240—246.
  • Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины (руск.) / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. — 2-е изд. — Мн.: БелЭн, 2006. — 576 с: ил. — 1 500 экз. — ISBN 985-11-0383-7.
  • Старинные усадьбы Минского края / А. Т. Федорук ; [Под общ. рук. и предисл. Е.Будинаса]. — Мн.: ООО "Полифакт" : ООО "Лекция", 2000. — 415 с. — (Старинные усадьбы Беларуси). — 500 экз. — ISBN 985-6107-24-5.
  • Aftanazy, R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s.
  • Boniecki, A. Herbarz polski, t. XV.
  • Szpoper, D. Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904—1939 / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 1999. — 357 s.
  • Uruski, S. Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, T. 1-15. — Warszawa, 1904—1938.
  • Żychliński, T. Złota księga szlachty polskiej, T.1-31. — Poznań, 1879—1908

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Друцкія-Любецкія&oldid=4617503"