Рэджэп Таіп Эрдаган

Рэджэ́п Таі́п Эрдага́н, вымаўленне: Э́рдаан (турэцк.: Recep Tayyip Erdoğan [reˈdʒep taːˈjip ˈerdoː.an]; нар. 26 лютага 1954) — турэцкі палітычны і дзяржаўны дзеяч. Прэм’ер-міністр Турцыі (з 2003 па 2014), лідар умерана-ісламісцкай Партыі справядлівасці і развіцця. Прэзідэнт Турцыі з 2014 года.

Рэджэп Таіп Эрдаган
турэцк.: Recep Tayyip Erdoğan
12-ы прэзідэнт Турцыі з 28 жніўня 2014
Папярэднік	Абдула Гюль
25-ы прэм’ер-міністр Турцыі 14 сакавіка 2003 — 28 жніўня 2014
Папярэднік	Абдула Гюль
Пераемнік	Ахмет Давутаглу
член Вялікага нацыянальнага сходу Турцыі[d] 9 сакавіка 2003 — 28 жніўня 2014
мэр Стамбула[d] 27 сакавіка 1994 — 6 лістапада 1998
Папярэднік	Nurettin Sözen[d]
Пераемнік	Ali Müfit Gürtuna[d]
Нараджэнне	26 лютага 1954(1954-02-26) (71 год) Стамбул, Правінцыя Стамбул, Турцыя
Жонка	Эмінэ Эрдаган
Дзеці	Сюмейе Эрдаган[d], Білал Эрдаган[d], Ахмет Бурак Эрдаган[d] і Эсра Эрдаган[d]
Веравызнанне	суніты
Партыя	Партыя нацыянальнага выратавання[d] (1980) Партыя росквіту[d] (1997) Партыя дабрачыннасці[d] (1998) Партыя справядлівасці і развіцця
Адукацыя	Універсітэт Мармара[d] (1981) İmam Hatip school[d]
Дзейнасць	палітыка
Аўтограф
Узнагароды	Al-Gaddafi International Prize for Human Rights[d] прэмія Штайгер[d] King Faisal International Prize in Service to Islam[d] (2010) залатая пласціна Акадэміі дасягненняў[d] (13 чэрвеня 2004) honorary doctor of the Shanghai International Studies University[d] (2012) ганаровы доктар МДІМА[d] honorary doctor of Marmara University[d] Ігнобелеўская прэмія (верасень 2020) Order "For contribution to the development of cooperation"[d] Amir Amanullah Khan Award[d]
Сайт	tccb.gov.tr (тур.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Маладыя гады

Рэджэп Таіп Эрдаган нарадзіўся 26 лютага 1954 года ў квартале Касымпаша стамбульскага раёна Беёглу ў сям’і працаўніка берагавой аховы на чарнаморскім узбярэжжы. Па інфармацыі турэцкай газеты «Міліет», у адным са сваіх інтэрв’ю Эрдаган выказаўся пра тое, што яго сям’я — гэта выхадцы з Аджарыі(Грузія), якія перасяліліся ў Рызэ. Па паходжанні грузін.. Падлеткам ён гандляваў ліманадам і булачкамі на небяспечных вуліцах горада. У 1965 годзе Эрдаган скончыў пачатковую школу Піяле Паша, а ў 1973 годзе рэлігійны ліцэй імамаў-хатыбаў у Стамбуле. Дыплом атрымаў, здаўшы выпускныя экзамены ў ліцэі Эюп.

У 1976 годзе ён стаў старшынёй моладзевай ячэйкі Партыі нацыянальнага выратавання ў стамбульскім раёне Беёглу, а затым у тым жа годзе і моладзевага аддзялення партыі ў Стамбуле. Да 1980 года Эрдаган працаваў у стамбульскіх транспартных арганізацыях. 12 верасня 1980 года ў краіне адбыўся ваенны пераварот і ўсе палітычныя партыі былі забаронены. У тым жа годзе начальнік Эрдагана ў гарадскім савеце транспарта, палкоўнік у адстаўцы, загадаў яму згаліць вусы, але Рэджэп адмовіўся гэта зрабіць і быў у выніку гэтага звольнены з працы. Пасля ваеннага перавароту Эрдаган працаваў менеджарам у прыватным сектары. У 1981 годзе ён скончыў факультэт эканомікі і камерцыйных навук Універсітэта Мармара.

У 1984 годзе Рэджэп Таіп Эрдаган стаў старшынёй аддзялення Партыі дастатку ў Беёглу, а ў 1985 годзе — Старшынёй стамбульскага аддзялення партыі, а таксама членам вышэйшага кіруючага савета партыі. На яго палітычныя погляды аказаў вялікі ўплыў заснавальнік «палітычнага ісламу» Неджмецін Эрбакан.

Палітычная кар’ера

У 1994 годзе быў выбраны мэрам Стамбула. У 1996 годзе Партыя дастатку ўдзельнічала ў кіруючай ісламскай кааліцыі, але пасля ваеннага перавароту 1997 года была забаронена, а сам Эрдаган за прапаганду поглядаў, якія распальваюць нацыянальную розніцу, быў асуджаны на 4 месяца турэмнага зняволення.

У ліпені 2001 года Эрдаган заснаваў Партыю справядлівасці і развіцця, якая перамагла на парламенцкіх выбарах у лістападзе 2002 года. Наяўнасць асуджанасці перашкодзіла Эрдагану стаць прэм’ер-міністрам, але пасля пачатку аперацыі супраць Ірака турэцкая эліта, якая арыентуецца на ЗША, дала згоду на змену законаў і Эрдаган узначаліў урад (у 2002—2003 урад узначальваў стаўленік Эрдагана Абдула Гюль). Турцыя прыняла рашэнне ўвесці войскі на поўнач Ірака, дзе пражываюць курды. Эрдаган з’яўляецца прыхільнікам уваходжання Турцыі ў Еўрасаюз.

У 2005 годзе падтрымаў Альянс цывілізацый, ініцыятыву прэм’ер-міністра Іспаніі Хасэ Луіса Радрыгеса Сапатэра, накіраваную на памяншэнне трэнняў паміж заходнім і ісламскім светамі.

У 2009 годзе ўдзельнічаў на Сусветным эканамічным форуме ў Давосе, дзе рэзка крытыкаваў прэзідэнта Шымона Перэса, які бараніў пазіцыю Ізраіля пры правядзенні ў Сектары Газа аперацыі «Адліваны свінец».

У ліпені 2009 года падчас удзелу ў саміце вялікай васьмёркі ў Аквіле, рэзка асудзіў Кітай, за прыгнечанне ўйгурскай дэманстрацыі ў г. Урумчы, выкарыстоўваючы моцныя выразы:

«Супраць уйгураў быў практычна здзейснены генацыд»

У 2014 стаў пераможцам першых у гісторыі краіны прамых выбараў прэзідэнта. Пераабраны на пасаду ў 2018 годзе. 28 мая 2023 года Рэджэп Таіп Эрдаган атрымаў перамогу ў другім туры прэзідэнцкіх выбараў і быў пераабраны на наступны тэрмін.

Узнагароды

• Ганаровы грамадзянін Тэгерана.
• У гонар Эрдагана названы мультыспартыўны стадыён у Касымпашы — раёне Стамбула.
• Ордэн Залатога руна (Грузія, 18 мая 2010 г.)
• 2004 — прэмія «Квадрыга» з фармулёўкай «Мост павагі»
• Ганаровы доктар МДІМА (2011)

Спасылкі

• Палітычныя гледжанні Рэджэпа Таіпа Эрдагана на ўладу, грамадства і культуру
• WeakiLeaks: «Пасол Ізраіля ў Анкары лічыць, што Эрдаган адчувае рэлігійную нянавісць да яўрэяў і Ізраіля» 26.08.2011 Архівавана 27 жніўня 2011.