Рэспубліка Боснія і Герцагавіна
Рэспубліка Боснія і Герцагавіна — дзяржава-папярэднік сучаснай Босніі і Герцагавіны, якая існавала з моманту дэкларацыі незалежнасці ад СФРЮ ў 1992 годзе да поўнага ўступання ў сілу Дэйтанскага пагаднення ў 1997 годзе. Большая частка гісторыі дзяржавы прыпадае на Баснійскую вайну, незадоўга да пачатку якой харвацкай і сербскай меншасцямі на тэрыторыі Рэспублікі былі ўтвораны непрызнаныя дзяржавы Рэспубліка Герцаг-Босна і Рэспубліка Сербская. Фактычна, першыя 2 гады свайго існавання кіраўніцтва Рэспублікі Боснія і Герцагавіна прадстаўляла інтарэсы толькі аднаго народа — баснійцаў, і кантралявала толькі малую частку тэрыторыі Рэспублікі. Сітуацыя змянілася ў 1994 годзе, калі ў выніку падпісання Вашынгтонскага пагаднення, была ўтворана баснійска-харвацкая Федэрацыя Босніі і Герцагавіны. Пасля заключэння Дэйтанскага пагаднення ў канцы 1995 года да альянсу далучылася і Рэспубліка Сербская. У 1997 годзе Рэспубліка была ператворана ў сённяшнюю Боснію і Герцагавіну.
.svg)
.svg)
 Гісторыя Босніі і Герцагавіны | |
|---|---|
| | |
| Ілірык | |
| Сярэднявечная Боснія, Славонская банавіна | |
| Асманская Боснія і Герцагавіна | |
| Баснійска—Герцагавінскае паўстанне | |
| Баснійскі крызіс | |
| Боснія ў складзе Аўстра-Венгрыі | |
| Дзяржава славенцаў, харватаў і сербаў | |
| Стварэнне Югаславіі | |
| Врбаская банавіна, Дрынская банавіна, Зецкая банавіна, Харвацкая банавіна | |
| Незалежная дзяржава Харватыя | |
| Другая сусветная вайна | |
| СР Боснія і Герцагавіна | |
| Распад Югаславіі, Баснійская вайна | |
| Рэспубліка Боснія і Герцагавіна, Харвацкая рэспубліка Герцаг-Босна, Рэспубліка Сербская, Рэспубліка Заходняя Боснія | |
| Дэйтанская дамова | |
| Сучасная Боснія і Герцагавіна | |
Партал «Боснія і Герцагавіна» |
- Не варта блытаць з Босніяй і Герцагавінай і Федэрацыяй Босніі і Герцагавіны
Гісторыя правіць
На парламенцкіх выбарах у Сацыялістычнай Рэспубліцы Боснія і Герцагавіна, якія адбыліся ў 1990 годзе, перамогу атрымалі прадстаўнікі трох нацыяналістычных партый, якія ўтварылі свабодную кааліцыю з мэтай адхіліць ад улады камуністаў. Праз некаторы час спачатку Славенія, а затым і Харватыя абвясцілі пра сваю незалежнасць ад СФРЮ, што выклікала раскол у парламенце Босніі і Герцагавіны: харвацкія і баснійскія дэпутаты выступалі за выхад з СФРЮ, у той час як сербы былі за знаходжанне ў Югаславіі. У кастрычніку 1991 года парламентам была прынята дэкларацыя незалежнасці, а 29 лютага і 1 сакавіка 1992 года адбыўся рэферэндум, на якім 98 % выказаліся за выхад з СФРЮ. Большасць баснійскіх сербаў рэферэндум байкатавала.
У той час як адносна этнічнай прыналежнасці першых ахвяр вайны існуюць прама процілеглыя пункты гледжання, вядома, што першы сур'ёзны наступ быў прадпрыняты сербскім бокам у сакавіку 1992 года ва Усходняй і Паўночнай Босніі. У выніку хуткай эскалацыі канфлікту 6 красавіка (у дзень афіцыйнага абвяшчэння незалежнасці) у Сараеве пачаліся ўжо поўнамаштабныя баявыя дзеянні. Міжнароднае прызнанне незалежнасці Рэспублікі вымусіла Югаслаўскую народную армію пакінуць яе межы, хоць шмат хто з салдат і афіцэраў заставаліся ў Рэспубліцы Сербскай, уступаючы ў Армію Рэспублікі Сербскай. Узброіўшыся на складах ЮНА, якая выводзілася з краіны, і атрымаўшы падмацаванне ў асобе добраахвотнікаў, Армія Рэспублікі Сербскай на працягу 1992 года змагла ўсталяваць кантроль над большай часткай тэрыторыі Рэспублікі.
6 мая 1992 года ў аўстрыйскім горадзе Грацы паміж прэзідэнтам Рэспублікі Сербскай Радаванам Караджычам і прэзідэнтам Харвацкай рэспублікі Герцаг-Босна Матэ Бобанам было складзена пагадненне аб спыненні баявых дзеяннях, якія ўжо ўзніклі паміж сербамі і харватамі, каб засяродзіцца на ўзяцці тэрыторый, кантралюемых афіцыйным баснійскім кіраўніцтвам.[1] На той момант пад кантролем сербаў знаходзілася ўжо 70 % тэрыторыі Босніі і Герцагавіны. Пагадненне стала асноўнай перадумовай да пачатку 19 чэрвеня 1992 года Харвацка-баснійскага канфлікту.
Падпісанае ў сакавіку 1994 года Вашынгтонскае пагадненне паміж баснійцамі і харватамі прывяло да спынення ўзброенага супрацьстаяння паміж імі і ўтварэння баснійска-харвацкай Федэрацыі Босніі і Герцагавіны. Падпісанае 14 снежня 1995 года ў Парыжы прэзідэнтам Рэспублікі Боснія і Герцагавіна Аліяй Ізетбегавічам, прэзідэнтам Сербіі Слабаданам Мілошавічам і прэзідэнтам Харватыі Франья Туджманам Дэйтанскае пагадненне спыніла Баснійскую вайну і стала пачатковым пунктам інтэграцыі Рэспублікі Сербскай у Боснію і Герцагавіну.
За тры гады баявых дзеянняў загінула ад 95 да 100 тысяч чалавек, больш за 2 мільёна чалавек сталі бежанцамі.
Гл. таксама правіць
Зноскі
Літаратура правіць
- Malcolm, Noel. Bosnia A Short History. — New York University Press, 1994. — 340 с. — ISBN 0-8147-5520-8.