Савецкая гвардыя

Савецкая гвардыя — вайсковыя часці, караблі, злучэнні і аб’яднанні Узброеных Сіл СССР, якія атрымалі ганаровае званне і былі ператвораны ў гвардзейскія за масавую гераічнасць, мужнасць і высокае воінскае майстэрства, праяўленае ў баях у час Вялікай Айчыннай вайны, а таксама часці рэактыўнай артылерыі і зноў сфарміраваныя злучэнні (аб’яднанні), у склад якіх увайшлі часці (злучэнні), што раней атрымалі званне гвардзейскіх.

Нагрудны знак «Гвардыя» узору 1942 года.

Гвардзейскім часцям, злучэнням і караблям уручаліся гвардзейскія баявыя сцягі. Для ваеннаслужачых гвардзейскіх часцей і злучэнняў 21 мая 1942  года быў заснаваны нагрудны знак «Гвардыя», а для гвардзейцаў РСЧФ — прамавугольная пласцінка з муаравай стужкай аранжавага колеру з чорнымі падоўжнымі палосамі. Адначасова былі ўведзены гвардзейскія воінскія званні[1][2]. Перад воінскім званнем ваеннаслужачага, праходзілага вайсковую службу ў гвардзейскай вайсковыя часці, на гвардзейскім караблі, дадаецца слова «Гвардыі».

У РСЧА і РСЧФ на падставе загадаў Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандавання аб грашовым забеспячэнні асабовага склада, усяму начальніцкаму (вышэйшаму, старэйшаму, сярэдняму і малодшаму) складу гвардзейскіх фарміраванняў быў усталяваны паўтарачны, а байцам падвойны аклад утрымання.

Гісторыя правіць

 
Гвардзейскі Ваенна-марскі сцяг, 1942—1950 гадоў.
 
Гвардзейскі Баявы сцяг 6-га гвардзейскага знішчальнага авіяцыйнага корпуса.
 
Гвардзейскі Ваенна-марскі сцяг, 1950—1992 гадоў.

18 верасня 1941 года па рашэнні Стаўкі ВГК загадам Наркама Абароны Саюза ССР ад 18 верасня 1941 года № 308, чатыром стралковым дывізіям СССР — 100-й, 127-й, 153-й і 161-й — «за баявыя подзвігі, за арганізаванасць, дысцыпліну і прыкладны парадак» былі прысвоены ганаровыя найменні «гвардзейскія», і яны былі пераназваны і ператвораны ў 1-ю, 2-ю, 3-ю і 4-ю гвардзейскія адпаведна[3][4].

19 чэрвеня 1942 года заснаваны гвардзейскі Ваенна-марскі сцяг, а 31 ліпеня 1942 года ўведзена ў дзеянне Палажэнне пра гвардыю Флоту СССР[1].

У далейшым у час вайны многія загартаваныя ў баях часці і злучэнні Чырвонай Арміі былі ператвораны ў гвардзейскія. Існавалі гвардзейскія палкі, дывізіі, карпусы і арміі.

Воінскія званні ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях і злучэннях, маюць прыстаўку «гвардыі» — напрыклад, «гвардыі курсант», «гвардыі маёр-інжынер», «гвардыі генерал-палкоўнік». У гады вайны ў ВМФ да воінскіх званняў ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях, дадаваліся словы «гвардыі» (для авіяцыі і берагавой абароны) — напрыклад, «гвардыі капітан», а таксама «гвардзейскага экіпажа» (для плаўсаставу) — напрыклад, «гвардзейскага экіпажа капітан першага рангу».[5]

Да канца вайны савецкая гвардыя ўключала 11 армій і 6 танкавых армій; 40 стралковых, 7 кавалерыйскіх, 12 танкавых, 9 механізаваных і 14 авіяцыйных карпусоў; 215 дывізій; 18 баявых караблёў і вялікая колькасць часцей розных відаў Узброеных Сіл і родаў войскаў[4].

У Вялікай Айчыннай вайне ганараваны ганаровага звання гвардзейскіх:

  • 11 армій (А);
  • 6 танкавых армій (ТА);
  • адна конна-механізаваная група (КМГ);
  • 40 стралковых карпусоў (ск);
  • 7 кавалерыйскіх карпусоў (кк);
  • 12 танкавых карпусоў (тк);
  • 9 механізаваных карпусоў (мк);
  • 6 матацыклетных палкоў (мцп);
  • 14 авіяцыйных карпусоў (ак);
  • 117 стралковых дывізій (сд);
  • 9 паветрана-дэсантных дывізій (пдд);
  • 17 кавалерыйскіх дывізій (кд);
  • 6 артылерыйскіх дывізій (артд);
  • 53 авіяцыйных дывізій (ад);
  • 6 зенітна-артылерыйскіх дывізій (зартд);
  • 7 дывізій рэактыўнай артылерыі (драрт);
  • 13 мотастралковых брыгад (мсбр);
  • тры паветрана-дэсантных брыгады (пдбр);
  • 66 танкавых брыгад (тбр);
  • 28 механізаваных брыгад (мбр);
  • тры самаходных артылерыйскіх брыгады (сартбр);
  • 64 артылерыйскія брыгады (артбр);
  • адна мінамётная брыгада (мінбр);
  • 11 знішчальна-процітанкавых брыгад (зптбр);
  • 40 брыгад рэактыўнай артылерыі (бррарт);
  • 6 інжынерных брыгад (інжбр);
  • адна чыгуначная брыгада (28ждбр, стала 1гв.ждбр);
  • адзін умацаваны раён (УР)[1].(1-ы гвардзейскі ўмацаваны раён ператвораны з 76-га ўмацаванага раёна, 4 мая 1943 г.)

Званнямі гвардзейскіх былі ганараваны караблі і часці Рабоча-Сялянскага Чырвонага флота (РСЧФ) УС СССР: 18 надводных караблёў, 16 падводных лодак (ПЛ), 13 дывізіёнаў баявых катараў, дзве авіяцыйныя дывізіі, два зенітна-артылерыйскіх палкі, адна брыгада марской пяхоты, адна марская чыгуначная артылерыйская брыгада[1].

Пасля завяршэння Вялікай Айчыннай вайны некаторая колькасць гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў базавалася ў Усходняй Еўропе. У прыватнасці, у Групе савецкіх акупацыйных войскаў у Германіі (пазней — ГСВГ, ЗГВ) дыслакавалася 139 гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў.

У мірны час пераўтварэнне аб’яднанняў, злучэнняў, часцей і караблёў у гвардзейскія не адбывалася. Аднак з мэтай захавання баявых традыцый гвардзейскія назвы, якія належалі часцям, караблям, злучэнням і аб’яднанням, пры іх расфарміраванні маглі перадавацца іншым аб’яднанням, злучэнням, часцям і караблям.

Пасля распаду Савецкага Саюза гвардзейскія часці, злучэнні і аб’яднанні захаваліся ў такіх постсавецкіх краінах, як Расія, Беларусь і Украіна.

Гвардзейскія аб’яднанні, злучэнні і часці РСЧА (1941—1945 гг.) правіць

Назва аб’яднання, злучэнні, часці (ператворана з), камандзір ці камандуючы У складзе: дывізіі, карпусы, арміі, фронту Дата прысваення, загад
1-я гвардзейская стралковая дывізія (100 сд), генерал І. М. Русіянаў ?, 24-я армія, Рэзервовы фронт 18.09.41, загад № 308, НКА СССР[3]
2-я гвардзейская стралковая дывізія (127-я стралковая дывізія), палкоўнік А. З. Акіменка ?, 24А, Рэзервовы фронт 18.09.41, загад № 308, НКА СССР[3]
3-я гвардзейская стралковая дывізія (153-я стралковая дывізія), палкоўнік М. А. Гаген ?, 54А, Ленінградскі фронт 18.09.41, загад № 308, НКА СССР[3]
4-я гвардзейская стралковая дывізія (161-я стралковая дывізія), палкоўнік П. Ф. Масквіцін ?, ?, Заходні фронт 18.09.41, загад № 308, НКА СССР[3]
7-я гв. армія(???) Сталінград,…??? , №, ????
13-я гв. армія(???) Сталінград,…??? , №, ????
35-я гв. арміі(???) Сталінград,…??? , №, ????
51-я гв. арміі(???) Сталінград,…???
1-я гвардзейская мотастралковая дывізія (1-я танкавая дывізія), палкоўнік А. І. Лізюкоў ?, ?, ? 21.09.41, № 311, НКА СССР[6]
1-я гвардзейская танкавая брыгада (4-я танкавая брыгада), палкоўнік М. Я. Катукоў ?, ?, ? 18.11.41, № 337, НКА СССР
8-я гвардзейская танкавая Чырванасцяжная ордэны Суворава брыгада 5 танкавая армія, 20 танкавы корпус (з 24.05.1943 г.), 2 Украінскі фронт 20.10.1942, загад № 332
49-я асобная гвардзейская разведвальная рота 1-ы механізаваны корпус ?, ?
1-я гвардзейская чыгуначная брыгада (28-я чыгуначная брыгада), палкоўнік М. У. Барысаў чыгуначныя войскі 28.04.42, № 127, НКА СССР
30-я гвардзейская стралковая дывізія (238-я стралковая дывізія) ?, ?, ? 24.05.42, №, НКА СССР
85-ы гвардзейскі гаўбічны артылерыйскі полк (594-ы гарматны артылерыйскі полк), падпалкоўнік В. Ф. Чылікін Рэзерв Галоўнага Камандавання 16.08.1942
39-я гвардзейская стралковая дывізія, генерал-маёр Герой Савецкага Саюза С. С. Гур’еў 1-я гв. арміі, з верасня 1942 года 62-й гв. арміі(з красавіка 1943 — 8-я гвардзейская), (Сталінградскі, Паўднёва-Заходні, 3-і Украінскі і Беларускі франты) , №, НКА СССР
2-і гвардзейскі танкавы корпус (папярэднік — 24-ы танкавы корпус) Сталінградскі, Паўднёва-Заходні, Заходні і 3-і Беларускі франты 26.12.1942, № 412, НКА СССР
69-я гвардзейская стралковая дывізія (120-я стралковая дывізія), генерал-маёр К. К. Джахуа 21-я армія, Сталінградскі фронт 06.02.43, №  , НКА СССР
75-я гвардзейская стралковая дывізія (95-я стралковая дывізія), генерал-маёр В. А. Гарышні 62-я армія, Сталінградскі фронт 01.03.43, № 104, НКА СССР
76-я гвардзейская стралковая дывізія (157-я стралковая дывізія), генерал-маёр А. В. Кірсанаў ?,?, Сталінградскі фронт 01.03.43, № 104, НКА СССР
237-ы гвардзейскі стралковы полк (633-і стралковы полк) 157-я стралковая дывізія, ?,?, Сталінградскі фронт 01.03.43, № 104, НКА СССР
9-я гвардзейская штурмавая авіяцыйная дывізія (292-я штурмавая авіяцыйная дывізія), генерал-маёр авіяцыі Ф. А. Агальцоў 1-ы штурмавы авіяцыйны корпус, 5-я паветраная армія, 2-і Украінскі фронт 05.02.44,
141-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (667-ы штурмавы авіяцыйны полк), падпалкоўнік Д. К. Рымшын 5-я паветраная армія, 05.02.44,
144-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (800-ы штурмавы авіяцыйны полк), падпалкоўнік П. М. Шышкін 5-я паветраная армія, 05.02.44,
155-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (820-ы штурмавы авіяцыйны полк), падпалкоўнік Р. У. Чарняцоў 5-я паветраная армія, 05.02.44,
12-я гвардзейская знішчальная авіяцыйная дывізія (203-я знішчальная авіяцыйная дывізія), генерал-маёр авіяцыі К. Баранчук 5-я паветраная армія, 05.02.44,
15-ы гвардзейскі бамбардзіровачны Севастопальскі Чырванасцяжны авіяцыйны полк 4-ы гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны корпус 26.03.1943, № 138

НКА СССР

156-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (247-ы знішчальны авіяцыйны полк), падпалкоўнік Я. Н. Куціхін 5-я паветраная армія, 05.02.44,
152-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (270-ы знішчальны авіяцыйны полк), Герой Савецкага Саюза падпалкоўнік В. А. Мяркушаў 5-я паветраная армія, 05.02.44,
153-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (516-ы знішчальны авіяцыйны полк), маёр А. І. Мачалін 5-я паветраная армія, 05.02.44,
8-я гвардзейская бамбардзіровачная авіяцыйная дывізія (293-я бамбардзіровачная авіяцыйная дывізія), палкоўнік Г. В. Грыбакін 5-я паветраная армія, 05.02.44,
160-ы гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (780-ы бамбардзіровачны авіяцыйны полк), падпалкоўнік Ф. Д. Лушаеў 5-я паветраная армія, 05.02.44,
161-ы гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (804-ы бамбардзіровачны авіяцыйны полк), маёр А. М. Сямёнаў 5-я паветраная армія, 05.02.44,
162-і гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (854бап), падпалкоўнік Л. А. Новікаў 5-я паветраная армія, 05.02.44,
1-е гвардзейскае Ульянаўскае Чырванасцяжнае танкавае вучылішча, Герой Савецкага Саюза, генерал-маёр танкавых войскаў Кашуба У. Н. 26.06.43, № 252 НКА СССР
Гвардзейскае Харкаўскае танкавае вучылішча (33-я асобная гвардзейская танкавая брыгада), гвардыі палкоўнік В. С. Цітоў ? 23.08.44, нам. НКА СССР

Гвардзейскія злучэнні, караблі і часці РСЧФ (1942—1945 гг.) правіць

Назва злучэння, карабля, часці Флот, флатылія, фронт Дата прысваення
2-я гвардзейская стралковая брыгада (ператворана з 71-й марской стралковай брыгады) Зах. фр. 5.01.42
1-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк КБФ 18.01.42
2-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк ВПС Паўночнага флоту (ператвораны з 72-га змяшанага авіяпалка) СФ 18.01.42
3-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 5-га знішчальнага авіяпалка) КБФ 18.01.42
4-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 13-га знішчальнага авіяпалка) КБФ 18.01.42
3-я гвардзейская стралковая брыгада (ператворана з 75-й марской стралковай брыгады) Сяўба.-Зах. фр. 18.03.42
Гвардзейская падводная лодка Д-3 «Чырвонагвардзеец» СФ 3.04.42
Гвардзейская падводная лодка «К-22» СФ 3.04.42
Гвардзейская падводная лодка «М-171» СФ 3.04.42
Гвардзейская падводная лодка «М-174» СФ 3.04.42
Гвардзейскі крэйсер «Чырвоны Каўказ» ЧФ 3.04.42
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Устойлівы» КБФ 3.04.42
Гвардзейскі мінны загараджальнік «Марці» КБФ 3.04.42
Гвардзейскі тральшчык «Гафель» («Т-205») КБФ 3.04.42
5-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк (ператвораны з 2-га мінна-тарпеднага авіяпалка) ЧФ 3.04.42
6-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 8-га знішчальнага авіяпалка) ЧФ 3.04.42
4-ы асобны гвардзейскі мінамётны дывізіён маракоў Зах. фр. 3.04.42
14-ы асобны гвардзейскі мінамётны дывізіён маракоў Зах. фр. 3.04.42
Гвардзейскі крэйсер «Чырвоны Крым» ЧФ 18.06.42
1-ы гвардзейскі зенітна-артылерыйскі полк (ператвораны з 61-га зенітна-артылерыйскага палка) ЧФ 18.06.42
2-і гвардзейскі зенітна-артылерыйскі полк (ператвораны з 6-га зенітна-артылерыйскага палка) КБФ 18.06.42
3-і асобны гвардзейскі артылерыйскі дывізіён ЧФ 18.06.42
Гвардзейская падводная лодка «Щ-205» ЧФ 1.03.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-303» КБФ 1.03.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-309» КБФ 1.03.43
Гвардзейская падводная лодка «Л-3» КБФ 1.03.43
1-ы гвардзейскі дывізіён бранякатараў Волж. фл-я 1.03.43
2-і гвардзейскі дывізіён бранякатараў Волж. фл-я 1.03.43
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Грукотны» СФ 1.03.43
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Кемлівы» ЧФ 1.03.43
Гвардзейскі тральшчык «Абаронца» ЧФ 1.03.43
7-ы гвардзейскі пікіровачна-штурмавы авіяцыйны полк (ператвораны з 57-га штурмавога авіяпалка) КБФ 1.03.43
15-я гвардзейская марская стралковая брыгада (ператворана з 154-й марской стралковай брыгады) Дон. фр. 1.03.43
11-я гвардзейская марская стралковая брыгада (ператворана з 66-й марской стралковай брыгады) Дон. фр. 4.04.43
Гвардзейская падводная лодка «М-35» ЧФ 31.05.43
8-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (ператвораны з 18-га штурмавога авіяпалка) ЧФ 31.05.43
9-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк (ператвораны з 24-га мінна-тарпеднага авіяпалка) СФ 31.05.43
10-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 71-га знішчальнага авіяпалка) КБФ 31.05.43
11-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 32-га знішчальнага авіяпалка) ЧФ 31.05.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-402» СФ 25.07.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-422» СФ 25.07.43
Гвардзейская падводная лодка «М-172» СФ 25.07.43
Гвардзейскі вартавы катар «СКА-065» ЧФ 25.07.43
1-я гвардзейская знішчальная авіяцыйная дывізія (ператворана з 3-й знішчальнай авіядывізіі) КБФ 25.07.43
12-і гвардзейскі пікіровачна-бамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 73-га пікіровачна-бамбардзіровачнага авіяпалка) КБФ 22.01.44
13-і гвардзейскі далёкабамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 119-га разведвальнага авіяпалка) ЧФ 22.01.44
3-і асобны гвардзейскі зенітна-артылерыйскі дывізіён (ператвораны з 2-га асобнага зенітна-артылерыйскага дывізіёна) КБФ 22.01.44
1-я марская артылерыйская чыгуначная брыгада (ператворана з 101-й марской артылерыйскай чыгуначнай брыгады) КБФ 22.01.44
1-ы гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў КБФ 22.02.44
1-ы гвардзейскі дывізіён вартавых катараў КБФ 22.02.44
2-гі гвардзейскі дывізіён малых паляўнічых за падводнымі лодкамі СФ 1.04.44
2-я гвардзейская мінна-тарпедная авіяцыйная дывізія (ператворана з 1-й мінна-тарпеднай дывізіі) ЧФ 5.05.44
Гвардзейская падводная лодка «З-33» ЧФ 22.07.44
Гвардзейская падводная лодка «Щ-215» ЧФ 22.07.44
Гвардзейская падводная лодка «М-62» ЧФ 22.07.44
2-і гвардзейскі дывізіён катараў-тральшчыкаў КБФ 29.07.44
14-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 13-га знішчальнага авіяпалка) КБФ 29.07.44
Гвардзейская падводная лодка «З-56» СФ 23.02.45
3-і асобны гвардзейскі дывізіён бранякатараў Дн. фл-я 30.06.45
2-і гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў ТОФ 22.08.45
Гвардзейскі вартавы карабель «СКР-2» ТОФ 22.08.45
37-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк ТОФ 22.08.45
13-я гвардзейская брыгада марской пяхоты ТОФ 22.08.45
355-й асобны гвардзейскі батальён марской пяхоты ТОФ 22.08.45
3-і гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў ТОФ 26.08.45
Гвардзейскі вартавы карабель «Завея» ТОФ 26.08.45
Гвардзейскі мінны загараджальнік «Ахоцк» ТОФ 26.08.45
Гвардзейскі тральшчык «Т-278» ТОФ 26.08.45
Гвардзейскі тральшчык «Т-281» ТОФ 26.08.45
17-ы гвардзейскі бліжнебамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 34-га пікіровачнага авіяпалка) ТОФ 26.08.45
26-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк ТОФ 26.08.45
50-ы асобны гвардзейскі разведвальны авіяцыйны полк ТОФ 26.08.45
52-і гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк ТОФ 26.08.45
365-й асобны гвардзейскі батальён марской пяхоты ТОФ 26.08.45
140-ы гвардзейскі разведвальны атрад ТОФ 26.08.45
19-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк ВПС ВМФ ТОФ 28.08.45
61-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк ТОФ 28.08.45
3-й асобны гвардзейскі дывізіён бранякатараў КАФ 30.08.45
1-ы гвардзейскі атрад бранякатараў КАФ 30.08.45
Гвардзейскі манітор «Свярдлоў» КАФ 30.08.45
Гвардзейскі манітор «Сун-Ят-Сен» КАФ 30.08.45
Гвардзейская кананерская лодка «Чырвоная Зорка» КАФ 30.08.45
Гвардзейская кананерская лодка «Пралетарый» КАФ 30.08.45
2-я гвардзейская марская артылерыйская чыгуначная брыгада КБФ 15.09.45
11-я асобная гвардзейская чыгуначная артылерыйская батарэя КБФ 15.09.45
22-гі гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 6-га знішчальнага авіяпалка) ТОФ 26.09.45

Правільнае напісанне назваў асобных гвардзейскіх часцей правіць

 
Баявы Сцяг 35 агдшбр.
Правільнае напісанне поўнай назвы па сцягу.
Статус Асобная перад ганаровым званнем Гвардзейская.
 
Баявы Сцяг 70 агмсбр.

Парадак і правілы напісанні сапраўднай назвы вайсковага фарміравання ў УС СССР і НД Расіі рэгламентуюцца загадамі адпаведна Міністра абароны СССР (НКА СССР, ВМ СССР) і Міністра абароны Расійскай Федэрацыі.

Галерэя правіць

Гл. таксама правіць

Зноскі

  1. а б в г Военный энциклопедический словарь. — м: Воениздат, 1984. — 863 с.
  2. Приказ с объявлением Указа Президиума Верховного Совета СССР «О введении для военнослужащих гвардейских частей и соединений Красной Армии и Военно-Морского Флоту гвардейских военных званий» № 167 8 мая 1942 г. — Русский архив: Великая Отечественная: Приказы народного комиссара обороны СССР 22 июня 1941 г. — 1942 г. — М.: Терра, 1997. — Т. 13. — С. 243. — 448 с. — ISBN 5-85255-708-0. Архівавана 23 верасня 2013.
  3. а б в г д Приказ о переименовании 100, 127, 153 И 161-й стрелковых дивизий в 1, 2, 3 И 4-ю гвардейские дивизии № 308 18 сентября 1941 г.. — Сборник боевых документов Великой Отечественной войны. — М., 1947. — С. 5—6.
  4. а б Н. И. Кобрин, Б. П. Фролов. Советским Вооружённым Силам — 60 лет (Сопроводительный текст, часть вторая). — М.: Знание, 1978. — 32 с.
  5. name «Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 21.05.1942 г. „Аб увядзенні для ваеннаслужачых гвардзейскіх часцей і злучэнняў Чырвонай Арміі і Ваенна-Марскога Флоту гвардзейскіх воінскіх званняў“»
  6. 1-я матарызаваная Маскоўская Чырванасцяжная дывізія. rkka.ru. Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2012. Праверана 3 сакавіка 2011.

Літаратура правіць

  • Большая советская энциклопедия (БСЭ), Третье издание, выпущенной издательством «Советская энциклопедия» в 19691978 годах в 30 томах;
  • Гвардия советская // Советская Военная Энциклопедия (в 8 томах) / А. А. Гречко (пред. гл. ред. комиссии). — М.: Воениздат, 1976. — Т. 2. — С. 496–498. — 640 с. — 105 000 экз.
  • Гвардыя савецкая // Великая Отечественная война, 1941—1945 : (ru) / под ред. М. М. Козлова. — М. : Советская энциклопедия, 1985. — С. 201. — 500 000 экз.
  • Военно-морской словарь. — М.: Воениздат, 1990.

Спасылкі правіць