Сарагоская аперацыя

Сарагоская аперацыя — ваенная аперацыя, прадпрынятая Народнай арміяй Рэспублікі падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі з мэтай захопу сталіцы Арагона і паслаблення ціску на рэспубліканскія войскі на паўночным фронце, якія абаранялі ў той час Сантандэр. Наступленне праводзілася з 24 жніўня па 7 верасня 1937 года і было спынена пасля частковага поспеху.

Сарагоская аперацыя
Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Іспаніі
Карта баявых дзеянняў.
Карта баявых дзеянняў.
Дата з 24 жніўня па 7 верасня 1937 года
Месца Арагон, Іспанія
Вынік

тактычна — нічыя,

стратэгічна — перамога нацыяналістаў
Праціўнікі
 Другая Іспанская Рэспубліка
Інтэрнацыянальныя брыгады
Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік Савецкія ваенспецы
Франкісцкая Іспанія
Легіён «Кондар»
Легіянерская авіяцыя (Італьянскі экспедыцыйны корпус)
Камандуючыя
Другая Іспанская Рэспубліка Себасцьян Посас
Другая Іспанская Рэспубліка Энрыке Лістэр
Караль Свярчэўскі «Вальтэр»
Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік Рыгор Штэрн «Грыгаровіч»
Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік Васіль Юшкевіч «Леанідаў»
Мігель Понтэ
Густава Урутыя
Муньяс Кастельянас
Сілы бакоў
80 000 чалавек
140 самалётаў
100 танкаў і браневікоў
20 000 / 40 000 чалавек
15 / 100 самалётаў
40 танкаў і браневікоў
Страты
невядома невядома

Планы і сілы бакоў правіць

Рэспубліканскі план меркаваў, што Усходняя армія пад камандаваннем генерала Себасцьяна Посаса пачне буйнамаштабную аперацыю з мэтай акружэння і захопу Сарагосы, у дадатак да правядзення серыі другарадных аперацый на Арагонскім фронце.

Рэспубліканскія войскі Усходняй арміі першапачаткова мелі вялікую колькасную і матэрыяльную перавагу над мяцежнымі гарнізонамі ў гэтым раёне. Рэспубліка разгарнула на фронце ад Хакі да Тэруэля сілы, раўнацэнныя васьмі дывізіям, аб’яднаным у чатыры групы. У іх налічылася да 80 000 чалавек, каля 200 гармат і 100 танкаў і браневікоў, 140 самалётаў. Упершыню рэспубліканская армія размяшчала сотнямі грузавікоў, з іх былі сфармаваны групы матарызаванай пяхоты. З боку рэспубліканцаў ўдзельнічалі лепшыя іх ваеначальнікі – Валянцін Гансалес («Кампесіна»), Манфрэд Штэр («Клебер»), Энрыке Лістэр і іншыя. Іх дзеянні каардынаваліся штабамі галоўнага савецкага ваеннага саветніка «Грыгаровіча» і франтавога ваеннага саветніка «Леанідава». Танкістамі і лётчыкамі галоўным чынам былі савецкія грамадзяне. Агульнае камандаванне ажыццяўляў генерал Посас і яго начальнік штаба палкоўнік Антоніа Кардон.

Рэспубліканцам супрацьстаялі войскі генерала Мігеля Понтэ, дыслакаваныя ў сектары Сарагоса, і невялікія сілы генерала Густава Урутыі на фронце пад Уэскай і войскі генерала Муньяса Кастельянаса ў раёне Тэруэля. Для нацыяналістаў Арагонскі фронт быў другарадным, якім яны грэбавалі, вылучаючы на яго абарону мала рэсурсаў і войскаў. У іх распараджэнні да сярэдзіны жніўня мелася каля 20 000 штыкоў, даволі шмат кулямётаў і мінамётаў, 80 гармат, некалькі германскіх зенітных батарэй і 40 старых танкаў і браневікоў, 15 знішчальнікаў і ніводнага бамбардзіроўшчыка. На Арагонскім фронце ў нацыяналістаў умацаванымі былі тры названыя гарады і асобныя пасёлкі, а таксама ўсе найважнейшыя вышыні. На подступах да Сарагосы пры ўдзеле нямецкіх ваенных інжынераў за год удалося стварыць ўмацаваны раён.

Наступленне правіць

Раніцай 24 жніўня рэспубліканцы ў мэтах сакрэтнасці перайшлі ў наступленне без папярэдняй артылерыйскай і авіяцыйнай падрыхтоўкі ў 8 розных кропках на 100-кіламетровым фронце паміж Тардыента — Суэра і Вільянуэва. Тры ўдары былі нанесены на поўнач ад Сарагосы, а яшчэ 5 — паўднёвей, асабліва паміж Бельчытэ і Фуэндэтодасам.

Першыя дні прынеслі Рэспубліцы вялікія тактычныя поспехі. 11-я дывізія Энрыке Лістэра знайшла неахаванае месца ў размяшчэнні непрыяцеля. Наступаючы па незнаёмай бязводнай мясцовасці, дывізія прасунулася за суткі амаль на 30 кіламетраў і падышла з паўднёвага ўсходу ўшчыльную да Сарагосы, выклікаўшы паніку сярод жыхароў горада. 35-я Інтэрнацыянальная дывізія «Вальтэра» захапіла Кінта, Кода і Медыяну (26 жніўня) і пагражала Сарагосе з паўднёвага ўсходу. Пасёлак, які прыкрываў Сарагосу, быў абыдзены і акружаны. 45-я Інтэрнацыянальная дывізія «Клебера» з баямі наблізілася з усходу на 3 кіламетры, авалодаўшы некалькімі фортамі ў прыгарадзе Вільямаёр-дэ-Гальега. З паўночнага ўсходу наступала 16-тысячная каталонская Камуністычная 27-я дывізія палкоўніка Труэбы, якая падышла да Зуэра на рацэ Гальега.

Аднак сіла рэспубліканскага наступлення вычарпалася ўжо на трэці дзень бітвы. Тылы адсталі ад франтавых часцей, і паведамленне парушылася. Авангарды надыходзячых неслі сур’ёзныя страты ад агню з умацаванняў нацыяналістаў, якія ператварылі пасёлкі ў маленькія крэпасці з кругавой абаронай, жалезабетоннымі фортамі (дотамі) і сховішчамі. У паветры з’явілася італа-германская авіяцыя (каля 60 самалётаў). Яна бесперашкодна атакавалая камунікацыі, не абароненыя зенітнай артылерыяй. Нацыяналісты між тым своечасова перакінулі з Кастыліі дзве паўнакроўныя дывізіі і на шэрагу ўчасткаў сталі пераходзіць у контратакі.

Генерал Посас, не разабраўшыся ў сітуацыі, перабольшыў магчымасці нацыяналістаў і на пяты дзень бітвы – 28 жніўня — загадаў войскам замацавацца і не наступаць на Сарагосу да авалодання Бельчытэ і Кінта. На абавязковым узяцці Бельчытэ — апірышчы арагонскіх манархістаў — настойвалі таксама актывісты ўсіх партый Рэспублікі.

Баі за Бельчытэ правіць

Пасёлак з двума тысячамі насельніцтва стаў цэнтрам бітвы. Схаваўшыся за жалезабетоннымі ўмацаваннямі з кулямётнымі «гнёздамі», скарыстаўшыся будынкамі і барыкадамі з мяшкоў з пяском на вуліцах горада, 7 тысяч нацыяналістаў запавольвалі наступленне рэспубліканскіх сіл 11-й і 35-й інтэрнацыянальных дывізій. Рэспубліканцы сцягнулі да Бельчытэ палову артылерыі і ўсе танкі. Яны наносілі ўдары з паветра і адваёўвалі ў абаронцаў пасёлка метр за метрам. Контратака франкіскай дывізіі, якая прыбыла з мэтай выручыць абложаных, поспеху не мела. Але Медыяну і Вільямаёр нацыяналісты ўсё ж адбілі. Да 6 верасня Бельчытэ быў узяты. Пераможцам дасталіся разваліны, бедныя трафеі і больш за тысячу палонных, астатнія абаронцы загінулі.

Вынікі правіць

Да 1 верасня рэспубліканскае наступленне цалкам паралізавана. Усе рэспубліканскія аператыўныя рэсурсы былі растрачаны. Наступленне на Сарагосу, якое Посас адклаў, стала немагчымым. Мясцовыя баі пад Тэруэлем і Хакі падоўжыліся яшчэ некалькі дзён, але нічога не змянілі ў становішчы бакоў. Канчатковая мэта рэспубліканскага плана — захоп стратэгічнага горада Сарагоса — не была дасягнута, нягледзячы на велізарныя страты. Заходні Арагон застаўся за нацыяналістамі.

Літаратура правіць

  • Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8.

Спасылкі правіць

  • La Ofensiva de Zaragoza [1]