Сараеўская Агада
Сараеўская Агада́ — ілюмінаваны рукапіс, які змяшчае ілюстраваны традыцыйны тэкст пасхальнай Агады, якая суправаджае седэр. Гэта адна з найстарэйшых сефардскіх Агад у свеце, якая была створана ў Барселоне каля 1350. Агада ў цяперашні час належыць Нацыянальнаму музею Босніі і Герцагавіны ў Сараева, дзе яна знаходзіцца на пастаяннай экспазіцыі. Яе грашовы кошт не вызначаны, але музей у Іспаніі патрабаваў, каб яна быў застрахавана на $ 7 млн, перш чым прыняць яе на выстаўку ў 1992 годзе[1].
| ||
| ананім[d] і невядома | ||
| Сараеўская Агада | ||
| Матэрыял | calfskin[d] | |
|---|---|---|
| Нацыянальны музей Босніі і Герцагавіны | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | ||
Сараеўская Агада напісана ад рукі на беленай цялячай скуры і ілюстравана медзю і золатам. Яна пачынаецца з 34 старонак ілюстрацый ключавых сцэн з Бібліі са стварэння да смерці Маісея. На яе старонках засталіся плямы віна, што сведчыць пра яе выкарыстанне ў шматлікіх седэрах[2].
Гісторыя правіць
Сараеўская Агада шмат разоў была блізка да знішчэння. Гісторыкі лічаць, што яна была прывезена з Іспаніі іспанскімі яўрэямі, выгнанымі Альгамбрскім эдыктам у 1492 годзе. Нататкі на палях Агады паказаць, што яна трапіла ў Італію ў 16 стагоддзі. Яна была прададзеная ў Нацыянальны музей у Сараева ў 1894 годзе чалавекам па імі Джозэф Коэн[3].
Падчас Другой сусветнай вайны, рукапіс быў схаваны ад нацыстаў і ўсташаў галоўным бібліятэкарам музея Дэрвішам Коркутам, які з рызыкай для ўласнага жыцця кантрабандай вывез Агаду з Сараева. Коркут даў яго прадстаўніку мусульманскага духавенства ў Зеніцу, дзе была схаваная пад падлогаю або мячэці або мусульманскага дома.
У 1957 годзе, факсіміле Агады было апублікавана Сандарам Шайберам, дырэктарам равінскай семінарыі ў Будапешце. У 1992 годзе падчас Баснійскай вайны, рукапіс Агады перажыў узлом музея і быў знойдзены на падлозе ў ходзе паліцэйскага расследавання інспектарам (дэтэктывам) Фахрудзінам Себа (сербахарв.: Fahrudin Čebo) (якому пазней далі мянушку Агада), разам з многімі іншымі прадметамі, якія злодзеі не палічылі каштоўнымі. Ён быў схаваны ў падземным сховішчы банка ў час аблогі Сараева сіламі баснійскіх сербаў (Аблога Сараева — самая доўгая аблога ў гісторыі сучасных войнаў). Для падаўлення чутак, што ўрад прадаў Агаду, каб купіць зброю, прэзідэнт Босніі прадставіў рукапіс у мясцовым седэры ў 1995 годзе.
Пасля гэтага, рукапіс была рэстаўраваны з дапамогай спецыяльнай кампаніі, якая фінансуецца Арганізацыяй Аб’яднаных Нацый і баснійскай яўрэйскай абшчынай у 2001 годзе, і трапіў у пастаянную экспазіцыю ў музеі ў снежні 2002 года.
У 1985 рэпрадукцыя Агады была надрукавана ў Любляне, былі зробленыя 5000 асобнікаў. У апошні час музей дазволіў публікацыю абмежаванага ліку копій Сараеўскай Агады, кожная з якіх стала калекцыйнай рэччу. У маі 2006 года сараеўскі выдавецкі дом Rabic Ltd. абвясціў аб маючай адбыцца публікацыі 613 копій Агады на ручным пергаменце, якія паспрабуюць узнавіць першапачатковае аблічча арыгінала 14-га стагоддзя, намякаючы на 613 запаведзяў[4].
Вывучэнне правіць
У 1898 годдзе ў Вене было апублікавана выданне, прысвечанае Сараеўскай Агадзе, пад назвай «Die Haggadah von Sarajevo. Eine spanischjudische Bilderhandschrift des Mittelalters»[5], напісаная хрысціянамі Давідам Мюлерам, Юліусам фон Шлосерам і яўрэеем Давідам Каўфманам. Гэта зборная праца, у якой разбіраецца не толькі ўласна Сараеўская Агада, але і іншыя сефардскія Агады.
Сараеўская Агада ў культуры правіць
Існуе кароткае згадванне аб рукапісе ў фільме «Запрашаем у Сараева». Раман «Людзі кнігі» Джэральдзіны Брукс (2008) паказвае белетрызаваную і вельмі творчую гісторыю Агады ад пачатку яе стварэння ў Іспаніі да музея у Сараеве.
Зноскі
- ↑ The Sarajevo Haggadah(недаступная спасылка). Haggadah.ba. Архівавана з першакрыніцы 19 красавіка 2020. Праверана 31 March 2012.
- ↑ Reff, Zach. "A Passover Relic". San Diego Jewish Journal. Архівавана з арыгінала 22 мая 2006. Праверана 20 лютага 2014.
{{cite news}}: Невядомы параметр|deadurl=ігнараваны (прапануецца|url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 22 мая 2006. Праверана 20 лютага 2014.Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 22 мая 2006. Праверана 20 лютага 2014. - ↑ Brooks, Geraldine (3 December 2007). "The Book of Exodus: A Double Rescue in Wartime Sarajevo" (PDF). The New Yorker. Архівавана з арыгінала (PDF) 21 сакавіка 2012. Праверана 31 March 2012.
{{cite journal}}: Невядомы параметр|deadurl=ігнараваны (прапануецца|url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 21 сакавіка 2012. Праверана 23 лютага 2014.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 21 сакавіка 2012. Праверана 23 лютага 2014. - ↑ The Sarajevo Haggadah. haggadah.ba. Праверана 30 March 2012.
- ↑ Julius Ritter von Schlosser, David Kaufmann, David Heinrich Muller, Die Haggadah von Sarajevo. Eine spanischjudische Bilderhandschrift des Mittelalters. Vienna, 1898
Літаратура правіць
- Julius Ritter von Schlosser, David Kaufmann, David Heinrich Muller, Die Haggadah von Sarajevo. Eine spanischjudische Bilderhandschrift des Mittelalters. Vienna, 1898
Спасылкі правіць
|
Сараеўская Агада на Вікісховішчы |
|---|
- Pictures from the Sarajevo Haggadah (англ.)
- National Museum of Bosnia and Herzegovina Архівавана 5 мая 2011. (англ.)