Сатэліт (палітыка)
 |
Гэты артыкул ці раздзел патрабуе перапрацоўкі. Калі ласка, палепшыце артыкул у адпаведнасці з правіламі напісання артыкулаў.
|
Сатэліт (ад лац.: Satelles) — дзяржава, фармальна незалежная, але якае знаходзіцца пад палітычным і эканамічным уплывам іншай дзяржавы і карыстаецца яго пратэкцыянізмам на міжнароднай арэне. У савецкай гістарыяграфіі тэрмін ужываўся да дзяржаў, якія ваявалі ў другой сусветнай вайне на боку Германіі і ў цэлым Антыкамінтэрнаўскага пакта (Венгрыя, Румынія, Балгарыя, Фінляндыя, Тайланд).
У заходняй геапалітычнай школе тэрмін «дзяржава-сатэліт» ужываецца як правіла да ўсіх без выключэння дзяржаў Варшаўскага дагавора, Кубы, Паўночнай Карэі і іншых краін, якія былі ў той ці іншай ступені падкантрольнымі Савецкаму Саюзу. У дачыненні да дзяржаў, якія трапілі пад уплыў ЗША (Паўднёвая Карэя, Тайвань, дарэвалюцыйныя Куба і Іран, Паўднёвы В'етнам) ужываецца больш паліткарэктны тэрмін «дзяржава-кліент» (англ.: Client state). Аднак шматлікія з такіх «дзяржаў-кліентаў» ЗША нярэдка з'яўляюцца звычайнымі дзяржавамі-сатэлітамі ЗША (напрыклад, дарэвалюцыйныя Куба і Паўднёвы В'етнам). Іншыя такія дзяржавы, як, напрыклад, Тайвань і Паўднёвая Карэя, сапраўды з'яўляюцца дзяржавамі-кліентамі ЗША.
Савецкія сатэлітыПравіць
=== Пасля Першай сусветнай вайны === У рамках рэвалюцыі 1921 г. мангольскія рэвалюцыянеры з дапамогай савецкіх чырвонаармейцаў выгналі войскі белага генерала Рамана Унгерна, а таксама канчаткова пакончылі з суверэнітэтам Кітая. Аднак савецкі ўплыў у далейшым толькі ўзмацнялася, і ў 1924 годзе была абвешчаная Мангольская Народная Рэспубліка, якая, нягледзячы на дэклараваныя суверэнітэт і незалежнасць, з'яўлялася савецкім сатэлітам па 1990 год <ref name = Japan> Li; Narangoa; Cribb, Robert B. [https: //books.google.com/books? id = DGQMKex16AsC & pg = PA13 Imperial Japan and National Identities in Asia: 1895-1945] (англ.) . — 2003. — С. 13 , 66. — ISBN 978-0-7007-1482-7. </ Ref>.
Тувінскай Народная Рэспубліка, якая абвясціла сваю незалежнасць ў 1921 годзе, з'яўлялася сатэлітам СССР аж да свайго добраахвотнага далучэння ў 1944 году [1].
Іншым раннім савецкім сатэлітам ў Азіі была Далёкаўсходняя рэспубліка [1].
=== Пасля Другой сусветнай вайны === Шаблон:Няма спасылак у раздзеле Да канца Другой Сусветнай вайны вялікая частка краін усходняй і цэнтральнай Еўропы была занятая савецкімі войскамі <ref name = "wettig69"> Wettig 2008, p. 69 </ ref>, і там прысутнасць СССР захавалася і пасля заканчэння ваенных дзеянняў, што дало падставу з'явіцца на свет тэрміну Савецкая імпэрыя <ref name = "rao280"> Rao 2006, p. 280 </ ref>. Да савецкім сатэлітам ў Еўропе адносяць наступныя краіны [2] <ref name = "Langley">: Langley 2006, p. 30 </ ref> <ref name = "Merkl" > Merkl 2004, p. 53 </ ref> <ref name = "Rajagopal"> Rajagopal 2003, p. 75 </ ref>:
* Народная Рэспубліка Албанія (1944-1960) * Польская Народная Рэспубліка (1944-1989) * Народная Рэспубліка Балгарыя (1946-1990) * Румынская Народная Рэспубліка (1947-1989) * Чэхаславацкая Сацыялістычная Рэспубліка (1948-1989) * Германская Дэмакратычная Рэспубліка (1949-1990) * Вугорская Народная Рэспубліка (1949-1989)
Народная Сацыялістычная Рэспубліка Албанія пад кіраўніцтвам сталініста Энвера Хаджы ў 1960 годзе разарвала адносіны з СССР з-за які стартаваў там працэсу дэсталінізацыі <ref name = "olsen19"> Olsen 2000, p. 19 </ ref>. У перыяд з 1945 па 1948 год Албанія і Югаславія былі сябрамі Усходняга блока.
Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія часам паказваецца [2] [3] як савецкі сатэліт аж да 1948 года, калі адбыўся канфлікт паміж Ціта і Сталіным. Пасля гэтага офіс Коминформ пераехаў з Бялград а ў Бухарэст, а Югаславія стала адным з ініцыятараў стварэння Руху недалучэньня.
Дэмакратычная рэспубліка Афганістан можа таксама быць аднесена да сатэлітам СССР: з 1978 па 1991 год цэнтральнае ўрад у Кабул е ўваходзіла ў камуністычны блок і падтрымлівалася савецкімі войскамі.
Усходне-Туркестанская Рэвалюцыйная рэспубліка, якая існавала з 1944 па 1950 год, з'яўлялася савецкім сатэлітам, у выніку ўвайшлі у склад КНР.
Сіметрычна план Маршала, маецца на ўвазе дапамогу ЗША ў пасляваенным аднаўленні Заходняй Еўропы ў абмен на антыкамуністычную і праамерыканскую палітыку, выбудаваў сістэму дзяржаў, якія апынуліся палітычна, эканамічна і ў ваенным дачыненні пад амерыканскім уплывам і ў складзе [ [НАТО]]:
* Вялікабрытанія * Грэцыя * Данія * Ісландыя * Іспанія (з 1982 года) * Італія * Люксембург * Нідэрланды * Нарвегія * Партугалія * Францыя (выходзіла з ваенных структур НАТА ў 1966-2009 гг.) * ФРГ * Турцыя
Аналагічныя структуры, замацоўвалі амерыканскі ўплыў, ствараліся ў іншых рэгіёнах: Сеат ў Паўднёва-Усходняй Азіі, Сэнт на Блізкім Усходзе, АНЗЮС ў Акіяніі. Асобныя дагаворы замацоўвалі амерыканскі ўплыў у Японіі, Паўднёвай Карэі і на Тайвані.