Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Орша)
Свята-Раства-Багародзіцкая царква, таксама царква Нараджэння Божай Маці, царква Раства Багародзіцы — праваслаўны храм у горадзе Оршы Віцебскай вобласці. Знаходзіцца пры сутоках ракі Аршыцы з Дняпром, на Зааршынні, па адрасе вуліца Савецкая, 4а.
| Славутасць | |
| Свята-Раства-Багародзіцкая царква | |
|---|---|
 | |
| 54°30′22,8″ пн. ш. 30°25′03,52″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Горад | Орша |
| Канфесія | Праваслаўе |
| Епархія | Віцебская і Аршанская |
| Благачынне | Цэнтральнае благачынне горада Оршы |
| Архітэктурны стыль | барока, класіцызм |
| Заснавальнік | Аршанскае праваслаўнае брацтва |
| Дата заснавання | 1691 |
| Дата пабудовы | 2000-я |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Г000107 |
| Стан | дзейнічае |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
У 1961 годзе савецкія ўлады зруйнавалі царкву, у 2000-я гады яе аднавілі на старых падмурках. Твор архітэктуры барока і класіцызму. Рэшткі падмуркаў гістарычнай царквы Раства Багародзіцы з’яўляюцца гісторыка-культурнай каштоўнасцю рэгіянальнага значэння.
Гісторыя
правіцьГістарычную царкву Раства Багародзіцы збудавалі ў 1661 годзе. Аднак, зыходзячы з прывілея караля Станіслава Аўгуста ад 1 кастрычніка 1769 года, царква была заснавана да 1648 года. На плане Оршы 1770 года яна значыцца насупраць замка і гарадзішча.
У 1781 годзе царква мела назву саборнай у імя Раства Багародзіцы. У 1832 годзе найвышэйшым загадам да гэтага сабору прыпісаны скасаваны каменны езуіцкі касцёл, у якім епархіяльнае начальства планавала размясціць сабор, а гэты сабор абярнуць на прыхадскую Ільінскую царкву, якая згарэла ў 1824 годзе. Але з прычыны фінансавых цяжкасцяў праект не ажыццявілі. Будынак рамантавалі ў 1818 годзе. На плане 1843 года перад царквой паказана званіца. У званіцы размяшчаліся Духоўнае Праўленне і Канцылярыя, а пасля перабудовы званіцы — цёплая царква свяціцеля Мікалая.
5 мая 1922 г. па пастанове Аршанскага павятовага камітэта РКП(б) была праведзена кампанія па канфіскацыі царкоўных каштоўнасцей. 18 мая 1926 г. адбыўся ўстаноўчы з’езд Аршанскай абнаўленчай епархіі.
У 1961 годзе савецкія ўлады зруйнавалі царкву разам з званіцай. У 1987 годзе пры пракладцы трубаправода ў культурным пласце на месцы царквы былі знойдзены асобныя часткі сцен і падмуркаў, рэшткі паліхромнай кафлі, шматлікія пахаванні. У 1994—1995 гадах праводзіліся археалагічныя даследаванні падмуркаў царквы[1].
У 2000-я гады Беларуская Праваслаўная Царква аднавіла будынак на старых падмурках, аднак пры адбудове аўтэнтычныя барочныя купалы-бані з чатырохканцовымі крыжамі замянілі на пазалочаныя купалы-цыбуліны з васьміканцовымі крыжамі.
Архітэктура
правіцьПомнік архітэктуры пераходнага стылю ад барока да класіцызму. Гэта цэнтрычны кубападобны аб’ём з завяршэннем у выглядзе магутнага паўсферычнага купала, над якім узвышаецца васьмігранны ліхтар. Падобныя вежы адзначаюць вуглы асноўнага аб’ёму. Рысы барока выявіліся ў пластыцы веж і авальных люкарнах у аснове купала, складана прафіляваных антаблементах, пластычных ліштвах прамавугольных аконных праёмаў. Рысы класіцызму — у аднолькавых кампазіцыях роўнічных фасадаў, завершаных трохвугольнымі франтонамі, антаблеменце з дарычным фрызам, парных паўкалонах. Да асноўнага аб’ёму воссю ўсход — захад далучаецца акруглая апсіда з бакавымі рызніцамі і прытвор. Будынак мае галоўны і 2 бакавыя ўваходы.
Інтэр’ер у стылі позняга барока меў багатую пластыку. Пад царквой была крыпта з пахаваннямі. Побач з царквой стаяў службовы корпус з вежай-званіцай, які выходзіў на Вакзальную (цяпер Савецкую) вуліцу[2].
- Старыя здымкі і графіка
-
Абмерныя чарцяжы царквы, 1818 год. -
Малюнак царквы XIX стагоддзя. -
Царква і службовы корпус са званіцай, пачатак XX стагоддзя. -
Выгляд у 1914 годзе. -
Інтэр’ер царквы, 1914 год. -
Разбураная царква ў гады Другой сусветнай вайны.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
Прычт
правіцьСвятары:
- Саборны пратапоп Якаў Палікарповіч (зг. 1650-я)
- Іерэй Павел Гамановіч (зг. 1774)
- Протаіерэй Іаан Кутневіч (у манастве Iаіль) (5 жніўня 1798 — лістапад 1800)
- Протаіерэй Пётр Акаловіч (1800—1809)
- Протаіерэй Пётр Афанасьевіч Праскура-Сушчынскі (зг. 1809)
- Протаіерэй Іаан Стратановіч (зг. 1832)
- Саборны іерэй Іаан Лепяшынскі (зг. 1832)
- Іерэй Васіль Гінкоў (зг. 1832)
- Іерэй Сімяон Андрэевіч Любіч-Стратановіч (зг. 1857)
- Іерэй Гаўрыіл Ісакавіч Галоўчыц (зг. 1861)
- Іерэй Мікалай Іванавіч Казлоўскі (24 сакавіка 1863 — 11 лістапада 1879)
- Іерэй Іаан Васілевіч Лепяшынскі (11 лістапада 1879 — 10 лютага 1899)
- Іерэй Павел Пятровіч Хруцкі (10 лютага 1899—1926)
- Протаіерэй Валерый Сярко (з красавіка 2012)
Дыяканы:
- Дыякан Аўксенцій Ганкевіч (зг. 1832)
- Дыякан Венядзікт Даўгаполаў (24.10.1886-19.03.1892)
Псаломшчыкі:
- Дзячок Майсей Стратановіч (зг. 1832)
- Міхаіл Савініч (29.10.1886-24.01.1889)
- Васіль Дзмітрыевіч Бук (08.03.1889-19.05.1912)
- Дыякан-псаломшчык Аляксандр Барташэвіч (24.08.1912-13.01.1914)
- Лукіян Пашура (з 22.01.1914)
Старасты:
- Саборны стараста Сямён Паўлоўскі (зг. 1832)
- Аўрамій Дзеньгубаў (зг. 1900)
Крыніцы
правіць- ↑ Левко О. Н. Культовые памятники Орши конца XVI—XVIII вв.: (историко-археол. исслед.). — Орша, 1996.
- ↑ Праваслаўныя храмы на Беларусі 2001.
Літаратура
правіць- Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; маст. І. І. Бокі. — 2-е выд. — Мінск: БелЭн, 2001. — 328 с. — ISBN 985-11-0190-7.
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Орша)- Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Орша) на сайце Праваслаўная архітэктура Беларусі (бел.)
- Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Орша) на сайце Radzima.org
- Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Орша) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
- Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Орша) на сайце «Архіварта»
