Вікіпедыя

Славацкі нацыянальны банк

Слава́цкі нацыяна́льны ба́нк (СНБ; славацк.: Slovenská národná banka, SNB) — першы славацкі эмісійны банк.

Славацкі нацыянальны банк
Краіна
Галоўны офіс Браціслава
Адрас вул. Штура, д. 2
Тып арганізацыі дзяржаўная арганізацыя
Кіраўнікі
Кіраўнік банка Імрых Карваш
Віцэ-кіраўнік Ёзаф Фундарак
Заснаванне
Дата заснавання 4 красавіка 1939 году
Ліквідацыя
Дата скасавання 26 лістапада 1945 году
Даччыныя арганізацыі Фонд эканамічнай незалежнасці

Задачы правіць

Асноўнымі задачамі СНБ былі клопат пра стабільнасць нацыянальнай валюты, наладжванне агульнай плацежнай сістэмы, прадастаўленне крэдытаў нацыянальнай эканоміцы, а таксама выключнае права выпуску банкнотаў у Славацкай Дзяржаве.

Гісторыя правіць

СНБ быў створаны як новая юрыдычная асоба, якая заняла месца НЧСБ. Першапачаткова ён меў 5 офісаў — Галоўны ў Браціславе і філіі ў Банскай-Бістрыцы, Нітры, Жыліне і Ружамберку. Пазней, па адкрыцці філіі ў Прэшаве (24 красавіка 1939 года), колькасць офіцаў павялічылася да 6 і таксама да 17 аддзяленняў. Такім чынам, СНБ працаваў ужо прама або ўскосна ў 23 банкаўскіх аддзяленнях.

Першае паседжаньне банкавай рады (славацк.: banková rada) адбылося 12 траўня 1939 годf. Акрамя радных (Рычард Буцы, Тэадар Турчак, Ян Прохазка, Антон Медзерлы, Аляксандр Грнчар, Фердынанд Клінда, Карал Грунеберг, Франя Ціса), на нарадзе быў таксама міністр фінансаў Мікулаш Пружынскі. Усе чальцы банкавай рады прынялі прысягу кіраўніку банку. Асаблівае палажэнне ў радзе меў Рычард Буцы, кіраўнік рэйхсбанку ў Вене, і кіраўнік банку меў патрэбу прыслухоўвацца да яго падчас развязання складаных пытанняў. На прапанову кіраўніка банка ў гэты ж дзень былі створаныя два жыццёва важныя камітэты банкавай рады: крэдытны камітэт (славацк.: úverový výbor) і валютны камітэт (славацк.: devízový výbor). Камітэты пачалі працаваць у той жа дзень.

Славацкі нацыянальны банк быў акцыянерным таварыствам з пачатковым капіталам у 100 мільёнаў славацкіх кронаў, якія былі падзеленыя на іменныя акцыі па 1000 кронаў кожная. Славацкай Дзяржаве належала 6000 акцыяў (60 мільёнаў кронаў), а астатнія 4000 акцыяў (40 мільёнаў кронаў) належалі Нямецкаму дысконтнаму залатому банку (ням.: Deutsche Golddiskontbank) у Берліне. У адпаведнасці з міждзяржаўным дагаворам пад канец 1943 года акцыі Нямецкага дысконтнага залатога банка былі рэпатрыяваныя ў Славаччыну, і кіраўнік банку атрымаў права іх свабодна прадаваць ужо ў 1944.

Пасля выбуху Славацкага нацыянальнага паўстання правіць

Пасля арышту кіраўніка Карваша сябар банкавай рады быў упаўнаважаны прадстаўляць яго. Генеральны дырэктар Славацкага іпатэчнага і камунальнага банка Антон Мэдзерлі. Працаваў на гэтай пасадзе да 23 кастрычніка 1944 года, калі І. Карваш быў зняты ўказам Прэзідэнта Рэспублікі і Рудольф Кубіш, кіраўнік Татранскага банка, прызначаны кіраўніком. Новы кіраўнік адхіліў просьбу прэм’ер-міністра аб замене супрацоўнікаў філіі ў Банскай-Бістрыцы, спасылаючыся на іхнюю ненадзейнасць, на той падставе, што, паводле вынікаў расследавання камісіі СНБ, ніводзін супрацоўнік не парушаў афіцыйныя прадпісанні. У той час была адноўленая Пастанова № 44 ад 1939 года, згодна з якой Нацыянальны банк быў не толькі ўпаўнаважаны, але і абавязаны прадастаўляць дзяржаве пазыкі, што дазваляла атрымліваць мільярдныя пазыкі без абмежаванняў і без кантролю з боку СНБ. Кіраўніцтва СНБ настойліва папярэджвала ўрад Славаччыны перад катастрафічнымі наступствамі інфляцыі і звярнула ўвагу на тое, што, робячы гэта, банк парушае ўрадавы закон № 44/1939 Славацкага законніка.

Пад канец 1944 года ўзмацнілася рыхтаванне да эвакуацыі цэнтральных органаў. Пасля канчатковага рашэньня аб пераносе славацкага ўраду ў аўстрыйскі Крэмсмунстэр нямецкія ўраднікі (амбасадар Людзін і дырэктар райхбанку Зенген (Soengen)) заклікалі кіраўніка Кубіша эвакуяваць СНБ са Славаччыны, бо «ўрад без СНБ — няпоўны ўрад». Кіраўнік Кубіш рашуча адмовіўся і пагражаў сысці ў адстаўку і распусціць галоўны офіс СНБ у выпадку ціску, і ў сярэдзіне сакавіка 1945 года ўрад адхіліў ад пасады віцэ-кіраўніка Ёзафа Фундарка і прызначыў на ягонае месца Яна Балка.

На апошнім паседжанні дырэкцыі 28 сакавіка 1945 года паўстала пытанне аб вывядзенні захаваных запасаў валюты СНБ у Славаччыне. Кіраўніцтва (у адрозненне ад кіраўніка) была схільная да пакідання валюты ў Славаччыне, бо ў выпадку экспарту ў Нямеччыну «яны стануць толькі нікчэмнай друкаванай паперай». У той дзень кіраўнік Кубіш паведаміў кіраўніцтву банка пра намер эміграваць. Карэнная змена ягонай пазіцыі адбылася пад уплывам ваенных падзеяў і асабістых прычынаў (злёгку хворая жонка). На паседжанні ўраду 29 сакавіка 1945 года было вырашана перавезці 180 мільёнаў кронаў на патрэбы славацкага ўраду ў Крэмсмюнстэры. Адначасова віцэ-кіраўнік выдаў распараджэнне перанесці ў Шашцін 1,125 мільярда кронаў у выпадку аблогі Браціславы. Увесь перавод быў арганізаваны дырэктарам рэйхсбанка Зенгенам (Soengen) пры дапамозе чыноўнікаў СНБ. Партыя, якая захоўвалася ў 35 мабілізацыйных скрынях, была схаваная 31 сакавіка 1945 года ў народнай школе ў Шашціне. Зенген з вайсковым суправаджэннем у якасці «ўзнагароды» ўзяў з гэтага запасу 265 мільёнаў кронаў.

Да прыбыцця Чырвонай Арміі (ЧА) супрацоўнікі СНБ перавезлі астатнія 860 мільёнаў кронаў на жандармскую станцыю, дзе падчас баёў былі пашкоджаныя дзевяць скрыняў, якія неадкладна выкарыстоўваліся савецкімі салдатамі ў цесным супрацоўніцтве з мясцовым насельніцтвам і былі абрабаваныя на 335 мільёнаў кронаў. Пазней Чырвоная Армія вярнула частку валюты Славацкаму нацыянальнаму банку.

У апошнія месяцы вайны рабаванне скарбніцаў СНБ не было нечым незвычайным. Нямецкая камісія па эвакуацыі бяз ведама СНБ эвакуявала 32 вагоны грошай, якія належалі СНБ, з Дзяржаўным манетным двары ў Крэмніцы. 10 красавіка 1945 года начальнік Глінкавай гвардыі Отамар Кубала забраў з жылінскай філіі золата і банкнотаў вартасцю больш за 127 мільёнаў кронаў, а на загад Вермахта, было выплачана яшчэ 106 мільёнаў кронаў. Пасля заняцця Жыліны салдаты Чырвонай Арміі занялі офіс і забралі грошы са скарбніцаў, якіх было на 178 мільёнаў кронаў. Былі там і новыя банкноты на пяць тысячаў кронаў агульнай сумай 660 мільёнаў кронаў, якія, аднак, яшчэ не былі законным плацежным сродкам. Яны забралі яшчэ 30 мільёнаў кронаў з філіі ў Ружамберку. Дзякуючы ўмяшальніцтву Славацкай нацыянальнай рады, СНБ дамогся частковага вяртання канфіскаванай валюты.

Пасля вайны правіць

З вызваленнем Славаччыны пачаўся заключны этап дзейнасці СНБ як эмісійнай інстытуцыі, які характарызаваўся падрыхтоўкай да агульнай рэарганізацыі банка. Камісія СНР па фінансах са сваім загадам ад 16 красавіка 1945 года і яшчэ адным загадам № 437/45-VI/18 чэрвеня 1945 году стварыла Часовую ўправу СНБ (славацк.: Dočasná správa SNB), мэтай якой было поўнае зліццё Чэхаславацкага нацыянальнага банка і Славацкага нацыянальнага банка ў адзін цэнтральны банк з сядзібай у Празе. Асноўнай задачай Часовай ўправы ў першыя паваенныя месяцы было аднаўленне актываў банка, якія захоўваліся ў замежных банках, канфіскаваліся нямецкай і чырвонай арміямі і скрадваліся грамадзянамі. Гэтая праблема развязвалася цягам некалькіх гадоў, але поўнага атрымання ўсёй запазычанасці так і не было дасягнута.

Адна з апошніх буйных аперацыяў, праведзеных СНБ павінная была абкласці гербавым зборам славацкую валюту ў чэрвені 1945 года. Мэтай гэтай акцыі быў вывад аплаты валюты (з поўдня Славаччыны), прадухіленне ўвозу незаконна атрыманай валюты з-за мяжы, абмежаванне пакупкі прадуктаў харчавання з Заходняй Славаччыны жыхарамі Маравіі, але асабліва ўвядзенне адзінай чэхаславацкай валюты. Новую чэхаславацкую валюту абменьвалі ў Славаччыне з 29 кастрычніка па 4 лістапада 1945 году ў суадносінах 1 Ks: 1 K.

Пасля частковага паляпшэння ўмоваў на паўторна інтэграванай тэрыторыі паўднёвай Славаччыны былі створаныя два аддзяленні: у Кошыцах (указ СНР № 196 ад 1 жніўня 1945 году) і ў Новых-Замках (указ СНР ад 27 жніўня 1945 року № 213). У жніўні 1945 года Часовая ўправа Нацыянальнага банка Чэхаславаччыны прызначыла сяброў Часовай управы СНБ Яна Оліву й Яна Міхаліка на пасаду кіраўнікоў СНБ (славацк.: riaditeľov SNB), якія фактычна ў нейкай ступені замянілі паўнамоцтвы кіраўніка і віцэ-кіраўніка. Апошні пункт, які стаіць за дзейнасцю СНБ, быў зроблены Указам Прэзідэнта Рэспублікі № 8. 139 Сл. з. ад 19 кастрычніка 1945 года аб пераходным рэгуляванні праваадносінаў НЧСБ, якое ўступіла ў сілу 26 лістапада 1945 года. З гэтага дня СНБ становіцца часткай Нацыянальнага чэхаславацкага банка ў якасці рэгіянальнага інстытута Славаччыны.

Арганізацыя правіць

Галоўнымі прадстаўнікамі банка былі кіраўнік (славацк.: guvernér) і віцэ-кіраўнік (славацк.: viceguvernér), абодва прызначаліся тэрмінам на 6 гадоў. Кіраўнік быў ключавой асобай у банку і меў шырокія паўнамоцтвы — ён удзельнічаў у пасяджэннях ураду, склікаў і вёў агульныя сходы (славацк.: valné zhromaždenia), банкавую раду (славацк.: banková rada), кіраўніцтва (славацк.: riaditeľstvo), прызначаў старшыню рэвізійнай камісіі (славацк.: predseda revidujúceho výboru), як і ўсіх іншых супрацоўнікаў, і вызначаў іхнія абавязкі.

Структура адміністрацыйных органаў была наступнай:

  1. Агульны сход (славацк.: valné zhromaždenie).
  2. Рэвізійны камітэт (славацк.: revidujúci výbor).
  3. Банкавая рада (славацк.: banková rada).
  4. Кіраўніцтва (славацк.: riaditeľstvo)

З красавіка 1945 г. з’яўляецца Часовая ўправа СНБ (славацк.: Dočasná správa SNB), якая пераняла частку паўнамоцтваў кіраўніка і віцэ-кіраўніка.

Арганізацыйна штаб-кватэра Славацкага нацыянальнага банка была падзеленая на 6 аддзелаў: прэзідыум (славацк.: prezídium), адміністрацыйны аддзел (славацк.: administratívny odbor), валютны аддзел (славацк.: úverový odbor), рэвізійны аддзел (славацк.: revízny odbor) і аддзел эканамічных даследаванняў (славацк.: odbor pre výskum konjunktúry).

Кіраўнікі банку правіць

Віцэ-кіраўнікі правіць

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Славацкі_нацыянальны_банк&oldid=3821150"