Слонімская сінагога
Слонімская сінагога — помнік архітэктуры барока ў Слоніме па вул. Савецкая, 1.
| Сінагога | |
| Слонімская сінагога | |
|---|---|
 | |
| 53°05′36,57″ пн. ш. 25°19′03,33″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Горад | Слонім |
| Канфесія | іўдаізм |
| Тып будынка | сінагога |
| Архітэктурны стыль | барока |
| Дата заснавання | 1642 |
| Будаўніцтва | 1642—1648 гады |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000502 |
| Стан | занядбана |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Гісторыя правіць
Вялікая сінагога ўзведзена ў 1642—1648 гадах, уваходзіла ў сістэму абарончых збудаванняў Слоніма, цяпер знаходзіцца ў гістарычным цэнтры горада.
У 1881 годзе сінагога моцна пацярпела ад вялікага пажару. Адразу пасля пажару на ахвяраванні прыхаджан дзейнасць сінагогі ўзноўлена, хоць мясцовыя ўлады не давалі на гэта дазвол[1].
Пасля Другой сусветнай вайны выкарыстоўвалася пад склады.
У 2001 годзе перададзена ва ўласнасць Іўдзейскаму рэлігійнаму аб’яднанню ў Рэспубліцы Беларусь. Знаходзіцца на рэстаўрацыі, якая, аднак, практычна спынілася.
У 2010 годзе перададзена ва ўласнасць адзелу культуры Слонiмскага райвыканкама.
У пачатку 2021 года будынак набыла на аўкцыёне за 30 тысяч беларускіх рублёў дзіцячая пісьменніца і педагог з Мінска Ілона Караваева (псеўданім Іяанна Рыўз). У чэрвені 2022 года, пасля няўдалых спроб знайсці сродкі на рэстаўрацыю, уладальніца вярнула будынак дзяржаве[2].
У лютым 2024 года новым гаспадаром будынка сінагогі стаў расіянін асоба якога не раскрываецца[3]
Архітэктура правіць
Слонімская сінагога — магутнае збудаванне, абнесенае па перыметры радам нізкіх пазнейшых пабудоў, была галоўным аб’ектам даўняй плошчы, да якой сыходзіліся вуліцы. Манументальная плоскасць галоўнага фасада сінагогі з буйнамаштабнай пластыкай арыентавана на вуліцу Савецкую, заходні фасад — на Школьную. З вузкага праезду ад плошчы Леніна барочны франтон будынка ўспрымаецца ў моцным ракурсе. Радавая гістарычная навакольная забудова арганічна звязаная з сінагогай.
Слонімская сінагога ўяўляе сабой квадратны ў плане цагляны будынак пад высокім двухсхільным дахам, з цэнтрычнай дзевяціпольнай планіровачнай схемай, характэрнай дла сінагог XVII—XVIII стст.: канструкцыя перакрыцця вырашана дзевяццю скляпеністымі пралётамі. Цэнтрычнасць збудавання падкрэслена і двух’яруснымі фасадамі. Мэты бяспекі абумовілі абарончы характар архітэктуры збудавання: тоўстыя сцены, адсутнасць архітэктурнага дэкору і раскраповак, высока ўзнятыя арачныя аконныя праёмы. Асабліва манументальны ніжні ярус з радам нізкіх лучковых вокнаў-байніц і таўшчынёй сцен 1,7 м. Пластычны акцэнт у прыёмах барока створаны на галоўным усходнім фасадзе будынка — высокі фігурны шчыт на філёнгавым парапеце. Шчыт раскрапаваны здвоенымі пілястрамі, нішамі ў тонка прафіляваным абрамленні. У цэнтры размешчана круглае акно-ружа.
Інтэр’ер правіць
Своеасаблівасць вырашэння інтэр'ера сінагогі абумоўлена характарам культавага рытуалу. У цэнтры шырокай залы ўсталявана біма. Навісь над бімай, паднятая на чатырох магутных слупах і аркадзе, уяўляе сабой паруснае скляпенне з ліхтаром. Купал бімы дэкарыраваны стукавым паліхромным арнаментам з лісцяў аканта і пальмет. Біма кампазіцыйна аб’ядноўвае прастору інтэр’ера і адначасова з’яўляецца цэнтральнай апорай крыжовых скляпенняў, якія перакрываюць малітоўную залу вышынёй 11,8 м. Пяты скляпенняў абапіраюцца на пілястры, філёнгі якіх распісаны фрэскамі першай палова XIX ст. з рамантычнымі пейзажамі з руінамі, вазонамі з кветкамі. Традыцыйная перагародка паміж мужчынскай і жаночай палавінамі сінагогі заменена металічнай галерэяй на чатырох тонкіх калонах у заходняй частцы храма.
Свяшчэнны каўчэг правіць
Арыгінальнасць і своеасаблівасць насычаных дэкаратыўна-арнаментальных матываў інтэр’ера сінагогі звязаны з культавай сімволікай: матывы з жывёльнага і расліннага свету, культавыя атрыбуты (карона, скрыжалі). У дэкаратыўным вырашэнні інтэр’ера выкарыстана тэхніка грызайлю. Кампазіцыйна-дэкаратыўным цэнтрам усходняй сцяны з’яўляецца «арон-кадэш» («свяшчэнны каўчэг» — ніша для захоўвання скрутку торы). Над ім размешчаны накладны фігурны картуш — ляпная кампазіцыя ў выглядзе дзвюх скрыжалей, якія падтрымліваюцца з абодвух бакоў ільвамі і ўвенчаны каронай. Усе элементы дэкаратыўнай ляпніны пакрыты пазалотай і паліхромнай афарбоўкай. Па баках алтарнага картуша — насценныя фрэскі з карынфскімі калонамі і антаблементам, на якім размешчаны выявы львоў, ваз, букетаў, драпіровак. Паміж ілюзорнымі калонамі — фрэскавыя выявы абрадавых (трубныя рогі, валторна, «арфа Давіда») і свецкіх (гітара, віяланчэль, кларнет і інш.) музычных інструментаў, драпіровак, букетаў кветак. Вось алтарнай сцяны завяршаецца ляпным балдахінам у выглядзе кароны з зоркай і спушчанымі драпіроўкамі.
Зноскі
- ↑ Слонімскія падмуркі : гісторыка-краязнаўчыя і літаратуразнаўчыя артыкулы / Сяргей Чыгрын. — Мінск : Кнігазбор, 2012. — 296 с. ISBN 978-985-7007-87-5.
- ↑ Пісьменніца, якая выкупіла старажытную сінагогу ў Слоніме, вырашыла вярнуць яе дзяржаве
- ↑ Знаменитую синагогу в Слониме отдали почти даром. Кто стал новым хозяином? (руск.)
Літаратура правіць
- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
- Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
- В. Б. Караткевіч, А. М. Кулагін. Помнікі Слоніма. — Мінск: Навука і тэхніка, 1983.
- Габрусь Т. В. Слонімская сінагога // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 16. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Слонімская сінагога- Слонімская сінагога на сайце Radzima.org
- Слонімская сінагога на сайце Глобус Беларусі (руск.)
- https://cja.huji.ac.il/browser.php?mode=set&id=6052
- https://images.hollis.harvard.edu/permalink/f/100kie6/HVD_VIAJPCDCJA79694
- https://www.slonimsynagogue.org/blog Архівавана 20 студзеня 2022.
- https://ioannareeves.art/arhitektura/
- https://ioannareeves.art/fotogalereya/
- Слонімская сінагога на сайце «Архіварта»
