Староста

Староста, стараста (польск.: starosta, лац.: capitaneus) — выбарныя службовая асоба, прадстаўнік княжацкай адміністрацыі, кіраўнік адміністрацыі.

Староста. Акварэль К. Русецкага

У XVI—XX ст. выбарная службовая асоба для кіраўніцтва невялікімі адміністрацыйна-тэрытарыяльнымі адзінкамі і грамадскімі калектывамі (староста гарадскі, староста земскі, староста сельскі, староста арцельны, староста губны, староста ратайны і т. п.).

Вялікае Княства Літоўскае

У Вялікім Княстве Літоўскім і Рэчы Паспалітай (тэрыторыі сучаснай Беларусі, Літвы, Украіны і Польшчы) XV—XVIII ст. — гэта кіраўнік войтаў, солтысаў, галоў. Існавала два тыпы старостаў:

• Гродавы староста — кіраваў адміністрацыйнай акругай (паветам), намеснік вялікага князя (караля). Спачатку ажыццяўляў у акрузе поўную дзяржаўную і судовую ўладу. 3 узмацненнем у XVI ст. шляхецкага самакіравання і судаводства ў яго кампетэнцыі застаўся толькі гродскі суд. Прызначаў сабе намесніка — падстаросту.
• Нягродавы староста — трымаў каралеўскія маёнткі (староствы), звычайна пажыццёва. Не меў адміністрцыйна-судовых функцый, карыстаўся прыбыткам з маёнтку, у дзяржаўны скарб выплачваў кварту на ўтрыманне войска. Атрымліваў староства ад манарха і сойма як узнагароду «за публічныя заслугі».

Найноўшы час

У Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне да 1939 г. — начальнік павета. У Расійскай імперыі — галава сельскай абшчыны (сельскай грамады), сельскі стараста.

Староста ў Польшчы — службовая асоба, якая ўзначальвае павет і з’яўляецца кіраўніком яго самакіравання. Выбіраецца на пасаду саветам павета (польск.: rada powiatu). Усяго ў Польшчы 314 старостаў, па ліку наяўных у краіне сельскіх паветаў (гарадскі павет узначальвае бурмістр ці «прэзідэнт горада»).

Стараста ва Украіне — з 2015 года з’яўляецца службовай асобай мясцовага самакіравання ў сяле або пасёлку, якія разам з іншымі населенымі пунктамі добраахвотна аб’ядноўваюцца ў адну тэрытарыяльную суполку. Стараста абіраецца жыхарамі вёскі або пасёлка на тэрмін паўнамоцтваў мясцовага савета аб’яднанай тэрытарыяльнай абшчыны. Стараста па пасадзе ўваходзіць у склад выканаўчага камітэту аб’яднанай тэрытарыяльнай абшчыны.

Памочнік старосты — падстароста (руск.: подстаростий).

У Беларусі звычайна памочнікаў старшыні сельсавета па пэўнай вёсцы завуць староста.

Гл. таксама

• Ваявода
• Кашталян
• Віж

Літаратура

• Старо́ста, стараста // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 162. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Тлумачний словник української мови / Укл. Василь Яременко і Оксана Сліпушко. Т. 4 (Р-Я). — Київ, «Аконіт», 2000. — ISBN 966-7173-02-X — С. 378—379.
• Стараста // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 629. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.