Сядзібна-паркавы комплекс Ромераў (Мажэйкава)
Сядзібна-паркавы комплекс Ромераў — часткова захаваны помнік сядзібна-паркавай архітэктуры XIX стагоддзя ў Мажэйкаве, Лідскі раён, Гродзенская вобласць. Палац пабудаваны ў 1880 годзе ў стылі позняга класіцызму. Да нашых дзён захаваліся некалькі іншых пабудоў былой сядзібы рознай ступені захаванасці і рэшткі парку. Сядзіба ўключана ў Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Лідскага раёна, як гісторыка-культурная каштоўнасць рэгіянальнага значэння[1][2]..
| Сядзібна-паркавы комплекс | |
| Сядзіба Ромераў | |
|---|---|
 | |
| 53°43′19″ пн. ш. 24°59′11″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Вёска | Мажэйкава |
| Архітэктурны стыль | класіцызм |
| Дата пабудовы | XIX ст. |
| Будынкі | |
| парк • гаспадарчыя пабудовы • флігель • агароджа | |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000080 |
 |
|
Гісторыя правіць
На мяжы XVIII і XIX стагоддзяў маёнтак Мажэйкава, вядомы з пачатка XVI стагоддзя, быў набыты родам Кастравіцкіх, якія пабудавалі тут сядзібу[3]. Дачка Рамуальда Кастравіцкага Казіміра выйшла замуж за Аляксандра Брахоцкага і атрымала маёнтак у пасаг. Па адной з версій яе маці была Эмілія Ромер з дваранскага роду Ромераў, па іншай версіі Ромерам быў першы муж Казіміры. У першую чаргу гэтыя спробы «знайсці Ромераў» сярод гаспадароў сядзібы звязаныя з тым, што за сядзібай Мажэйкава замацавалася імя «сядзіба Ромераў»[4], прытым што сапраўднымі ўладальнікамі маёнтка ў XIX стагоддзі, калі і былі выбудаваныя сучасныя будынкі сядзібы, былі Кастравіцкія і Брахоцкія[3]. Апошнім гаспадаром сядзібы быў народжаны тут у 1895 годзе Андрэй Брахоцкі — унук Аляксандра[5].
Пад канец XVIII — пачатку XIX стагоддзя быў пабудаваны вялікі мураваны двор. Аляксандр Брахоцкі працягнуў будаўніцтва і канчатковы выгляд сядзіба прыняла ў 1908 — 1910 гадах.
У 2019 годзе пракуратура Гродзенскай вобласці выявіла, што без праектнай дакументацыі, дазволу Міністэрства культуры Беларусі і мясцовага выканаўчага органа праводзіліся рамонтныя работы па абнаўленні фасадаў склада і інтэрната, якія ўваходзяць у склад комплекснай гісторыка-культурнай каштоўнасці[6].
Цяперашні час правіць
Пасля вайны ў сядзібным доме размяшчаліся дырэкцыя саўгаса і клуб. У 1980-я гады былі праведзены работы па аднаўленні сядзібы, аднак у ходзе работ моцна пацярпеў сядзібны парк, была высечана вялікая колькасць дрэў. У цяперашні час у сядзібе размяшчаецца праўленне сельсавета, а парк належыць мясцоваму саўгасу[3][7].
Архітэктура правіць
Прамавугольны ў плане мураваны аднапавярховы флігель вырашаны ў формах класіцызму[8], замест гонту быў пакрыты бляхай, зроблена ўнутраная перабудова. У левай палове дому змяшчаўся вялікі хол, сцены былі ўпрыгожаны аленімі рогамі і ваўчынымі галовамі. У правай палове — чатыры пакоі, найвялікшым з якіх была сталовая[9].
Двухпавярховы квадратны ў плане лямус размешчаны ў паўночнай частцы сядзібы. Першы паверх мураваны, другі драўляны[8]. Галоўны тарцовы фасад вылучаны порцікам і трохвугольным франтонам.
Будынак стайні прамавугольны ў плане. Галоўны фасад яго дэкараваны двума двухкалоннымі порцікамі і люкарнамі ў верхняй частца сцен.
Парк правіць
Архітэктурны ансамбль атачае парк плошчай каля 5 га з сіметрычнай рэгулярнай планіроўкай і сажалкі з сістэмай каналаў[7]. Складаецца з параднага партэра і сістэмы баскетаў, падзеленых сеткай алей. Да партэра прымыкаюць 2 рады дэкаратыўных баскетаў. Яшчэ 2 рады баскетаў з пладовымі дрэвамі ўтвараюць паступовы пераход да параднай часткі парку да саду. Кампазіцыйную вось парку завяршала мураваная капліца, у паўднёва-заходняй частцы парку стаяла незахаваная мураваная альтанка-ратонда. Сярод дрэў пераважае граб, маюцца дуб, сасна, клён, таполя, ясень, яблыня, бяроза, лістоўніца, асіна, ліпа, груша дзічка, трапляюцца экзоты[8].
Зноскі
- ↑ Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
- ↑ Збор помнікаў гісторыі і культуры. Гродзенская вобласць. Стр. 242
- ↑ а б в Сядзіба Мажэйкава на сайце горад Ліда Архівавана 5 красавіка 2016. (руск.)
- ↑ Малое Можейково на сайте «Глобус Беларуси»
- ↑ Aftanaz R. Mały Możejkow // Zemia Lidzka. Marzec 1999r. № 1(36) S.22
- ↑ Сохранить память для потомков: прокуратура Гродненской области потребовала устранить нарушения в сфере охраны историко-культурного наследия. 06.12.2019 Архівавана 7 снежня 2019.
- ↑ а б край, ты мой край Архівавана 19 студзеня 2017.
- ↑ а б в Фрагменты былой сядзібы в. Малое Мажэйкава(недаступная спасылка)
- ↑ Aftanaz R. Mały Możejkow // Zemia Lidzka. Marzec 1999r. № 1(36) S.22.
Спасылкі правіць
- Сядзібна-паркавы комплекс Ромераў (Мажэйкава) на сайце Radzima.org
- Сядзібна-паркавы комплекс Ромераў (Мажэйкава) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
- Фрагменты былой сядзібы в. Малое Мажэйкава(недаступная спасылка)
- Сядзібна-паркавы комплекс Ромераў (Мажэйкава) на сайце «Архіварта»