Вікіпедыя

Сяргей Васілевіч Бесараб

беларускі навуковец, хімік, вынаходнік, папулярызатар навукі

Сяргей Васілевіч Бесараб (нар. 25 ліпеня 1984[1], Навагрудак) — беларускі навуковец у галіне калоіднай хіміі, вынаходнік, навуковы журналіст[2], футуролаг і візіянер[3]. Заснавальнік і галоўны рэдактар Telegram-канала LAB-66 (@lab66), буйнейшага беларускага рэсурса звязанага з навуковай камунікацыяй у галіне хімічных навук[4].

Сяргей Васілевіч Бесараб
Дата нараджэння 25 ліпеня 1984(1984-07-25) (40 гадоў)
Месца нараджэння
Грамадзянства
Род дзейнасці хімік, навуковы журналіст, радыёаматар, вынаходнік
Навуковая сфера хімія, папулярызацыя навукі і навуковая журналістыка
Месца працы
Альма-матар
Сайт lab66.substack.com/… (англ.)
Лагатып Вікіцытатніка Цытаты ў Вікіцытатніку
Лагатып Вікікрыніц Творы ў Вікікрыніцах
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Адукацыя і дзіцячыя гады

правіць

Скончыў на выдатна сярэднюю школу № 3 Навагрудка[5]. Падчас вучобы неаднаразова перамагаў на абласным і рэспубліканскіх этапах прадметнай алімпіяды па хіміі[6]. Выпускнік кафедры радыяцыйнай хіміі хімічнага факультэта БДУ (кіраўнік Алег Шадыра). У 2010 годзе скончыў магістратуру Інстытута падрыхтоўкі навуковых кадраў НАН Беларусі па спецыяльнасці «Хімія»[7]. З 2010 года працаваў навуковым супрацоўнікам лабараторыі адсарбентаў Інстытута агульнай і неарганічнай хіміі НАН Беларусі. У 2016 годзе паспяхова скончыў аспірантуру па спецыяльнасці «Калоідная хімія і фізіка-хімічная механіка» (навуковы кіраўнік Уладзімір Камароў)[4]. Меў навуковую кваліфікацыю «Даследчык».

Дзейнасць

правіць

Навуковая дзейнасць

правіць

Асноўныя навуковыя працы прысвечаны даследаванню ўласцівасцей неарганічных порыстых матэрыялаў, пошуку эфектыўных адсарбентаў і стварэнню новых каталізатараў. Вынікі даследванняў Бесараба пазней ўвайшлі ў ТОП-100 найлепшых вынікаў фундаментальных і прыкладных даследванняў НАН Беларусі за 2011—2015 гады[8]. Аўтар больш за 50 навуковых прац[9][10], у тым ліку манаграфіі, шэрагу вынаходстваў і карысных мадэляў[11]. Да свайго палітычна матываванага звальнення ў 2020 годзе, рыхтаваўся да абароны дысэртацыі[12], прысвечанай распрацоўцы кіраванага сінтэза сілікатных іерархічных матэрыялаў. Раней са сваімі навуковымі распрацоўкамі двойчы (2009, 2011) перамагаў на Рэспубліканскім конкурсе навуковых прац[1][13]. У 2016 годзе заняў 1-е месца[14] ў беларускім этапе Skolkovo StartupTour-2016 і стаў паўфіналістам конкурсу з прыладай для демеркурызацыі паветра (ачысткі ад пароў ртуці)[1][15].

З 2015 года быў нацыянальным (BY) экспертам Міжнароднай камісіі па электрасувязі (IEC) у камітэтах ТС120 (сістэмы захоўвання электрычнай энэргіі) і ISO/IEC JPC 2 (энергаэфектыўныя і ўзнаўляльныя крыніцы энэргіі)[16][17].

Займаўся прасоўваннем выкарыстання т. з. змешанай рэальнасці (MR) у адукацыйных і навуковых мэтах[18].

Як навуковы кансультант супрацоўнічаў з Рэспубліканскім навукова-практычным цэнтрам дзіцячай хірургіі, дзе займаўся распрацоўкай палімерных гідрагеляў для малаінвазіўнага лячэння інфаркту міякарда[19][20][21][22] (гл. таксама «Навуковы рынг»), адытыўнымі тэхналогіямі ў кардыёхірургіі, пытаннямі хімічнай дэцэлюлярызацыі алаграфтаў[23].

Навуковая камунікацыя і папулярызацыя хіміі

правіць

Як тэхналагічны эксперт і папулярызатар навукі напісаў каля 200 артыкулаў[24]. Пачынаў друкавацца ў выданнях «Компьютерра» і «Камп’ютарныя весткі». У студзені 2020 года, яшчэ да афіцыйнага абвяшчэння пандэміі пачаў гаварыць пра небяспеку каранавіруса і персанальныя сродкі абароны, яго артыкул пра выбар адмысловых супрацьаэразольных рэспіратараў і дэзінфекцыю[25] за некалькі дзён набраў больш за паўмільёна праглядаў.

У 2021 годзе стаў найлепшым тэхнааўтарам года за артыкул пра фітахімію і таксікалогію атрутных раслін[26] — пераможцу конкурсу «Тэхнатэкст-2022», які праводзіць Habr.com[27]. У 2025 годзе артыкул[28] Бесараба трапіў у паўфіналісты конкурсу «Тэхнатэкст-7»[29].

Сумесна з Юстынай Саўкай выпускаў серыю кароткіх беларускамоўных аўдыёнарысаў пра біяхімічныя асаблівасці раслін для дзіцячай праграмы «Дасціпныя. Нястомныя. Кемлівыя» на канале «Культура» Беларускага радыё[30] (гл. Нататкі фітахіміка). Некаторы час займаўся навуковай папулярызацыяй і прасоўваннем альтэрнатыўных і нетрадыцыйных крыніц харчавання[31][32][33] за што нават падвяргаўся публічным абразам ад прапагандыста Андрэя Мукавозчыка са старонак выдання СБ. Беларусь сегодня[34]

У 2017 годзе як навуковы куратар ўдзельнічаў у арганізацыі і правядзенні першага беларускага навуковага хакатона SciHackathon[35][36][37].

Як незалежны навуковец выступае з разгорнутыми каментарыямі ў перыядычных выданнях і СМІ, як беларускіх — «Наша Ніва», «Зялёная сетка», Zerkalo.io, dev.by, CityDog.by, Салідарнасць, так і міжнародных — Voice of America, Radio France internationale, Deutsche Welle. Як запрошаны навуковец-эксперт выступае на радыё (Радыё Рацыя, Еўрарадыё) і тэлебачанні (Belsat, «Звычайны ранак»)[38], фактычна з'яўляючыся найбольш вядомым беларускім навуковым папулярызатарам хіміі[39]. Асноўныя тэмы выступаў — ядзерная і хімічная бяспека, радыялагічная ахова насельніцтва, прамысловая і побытавая таксікалогія, фітахімія, гарадская энтамалогія[40].

У якасці запрошанага эксперта-хіміка супрацоўнічае з беларускімі расследвальнікамі (напрыклад, Беларускім расследвальніцкім цэнтрам)[41]

 
Лагатып Тэлеграм-канала LAB-66

Навукова-Тэхнічны·LAB-66

правіць

У снежні 2019 года Сяргей Бесараб стварыў у Тэлеграме публічны канал @lab66[42]  —  незалежны інфармацыйны рэсурс, першапачаткова прысвечаны пытанням папулярызацыі хіміі і хімічных навук. Канал быў названы ў гонар лабараторыі № 66 у Інстытуце агульнай і неарганічнай хіміі НАН Беларусі, дзе Сяргей Бесараб працаваў да свайго палітычна матываванага звальнення[43][44].

За час існавання рэсурсу артыкулы з каналу неаднаразова перадрукоўваліся беларускімі, украінскімі і расейскімі медыя. Пасля пачатку паўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну інфармацыю з каналу LAB-66 выкарыстоўвалі ў сваіх матэрыялах расследвальнікі маніторынгавага OSINT праекту Беларускі Гаюн[45][46][47].

Па даных статыстычнага сэрвіса TGStat, станам на 2025 год рэсурс налічвае больш за 19900 чытачоў[48] і, такім чынам з'яўляецца буйнейшай беларускай тэматычнай суполкай, звязанай з папулярызацыяй хіміі, навуковай камунікацыіяй у галіне хімічных навук і пытаннях грамадзянскай бяспекі (радыяцыйная, хімічная і біялагічная абарона насельніцтва).

Грамадзянская пазіцыя

правіць

У 2020 годзе падпісаў Зварот прадстаўнікоў навуковай грамадскасці Рэспублікі Беларусь у сувязі з падзеямі пасля 9 жніўня 2020 года. Выступіў з экспертным абвяржэннем абвінавачання Сцяпану Латыпаву ў падрыхтоўцы атручэння супрацоўнікаў МУС[49][50][51][52]. У адказ на звальненне з працы стаў адным з заснавальнікаў Беларускага фонда навуковай салідарнасці[53][54][55].

У пачатку сакавіка 2022 года пасля пачатку паўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну на старонцы Акадэміі навук Беларусі ў сацыяльнай сетцы Linkedin, якую заснаваў і адміністраваў па асабістай ініцыятыве, апублікаваў Зварот[56] беларускай навуковай супольнасці супраць вайны ва Украіне[53]. Пасля шырокага распаўсюджання матэрыяла ў буйнейшых незалежных беларускіх Telegram-каналах (NEXTA Live[57], MotolkoHelp[58], БГМ[59]), Прэзідыум НАН Беларусі зрабіў аправяржэнне на Зварот, з афіцыйнай праўладнай пазіцыяй Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі[60].

Пазней Бесараб прааналізаваў[53] даныя грамадзян са спісу[61] «датычных да экстрэмісцкай дзейнасці» беларускага МУС і склаў статыстычную «мапу беларускага экстрэмізма»[62][63] і «партрэт беларускага экстрэміста»[64][65]. Пазней таксама склаў адмысловы статыстычны «партрэт беларускага рэпрэсаванага навукоўца»[66][67].

У красавіку 2023 года далучыўся да ініцыятывы «Пакуль усе не будуць вольныя»[68] і ўзяў пад інфармацыйны патранаж палітычнага зняволенага, студэнта-хіміка Арцёма Баярскага[69].

У адказ на заявы[70] пра размяшчэнне расійскай тактычнай ядзернай зброi, Бесараб пачаў у аналітычных матэрыялах выкрываць[71][72][73] каардынаты і тэхнічныя характарыстыкі патэнцыйных месцаў захоўвання ядзернай зброі[4]. Фактычнае падцвержанне правільнасці аналітычных высноваў наконт месцаў захоўвання расійскай тактычнай ядзернай зброі, раней зробленых Бесарабам[74][75], пачало з’яўляцца у матэрыялах замежных расследвальнікаў прыкладна праз год[76][77][78].

Як грамадскі актывіст, Бесараб адзін з нямногіх актыўна прыцягвае ўвагу да трывання палітычна матываваных рэпрэссій супраць беларускіх навукоўцаў[66], да існых праблем беларускай навукі[79][80][81][82][83][84] і магчымых варыянтаў іх вырашэння[85][86][87][88][89].

Палітычны пераслед

правіць

У 2020 годзе за сваю грамадзянскую пазіцыю быў звольнены з Інстытута агульнай і неарганічнай хіміі НАН Беларусі[12][43][90][91] і далучаны да спісу рэпрэсаваных па палітычных прычынах беларускіх навукоўцаў, якіх падтрымалі ў адкрытым Звароце супраць рэпрэсій каля 800 беларускіх навукоўцаў[92][93]. Не гледзячы на негалосную забарону на заняткі прафесійнай дзейнасцю, працягваў друкаваць аналітычныя матэрыялы. Вясной 2021 года на Бесараба за артыкулы, прысвечаныя пытанням хімічнай дэзактывацыі атрутных рэчываў расейскім праграмістам Чэраменскім П.П. быў напісаны данос у КДБ Беларусі[94].

За каментары і артыкулы звязаныя з крытыкай сістэм бяспекі БелАЭС у Астраўцы і матэрыялы, звязаныя з размяшчэннем расейскай ядзернай зброі ў Беларусі па рашэнні суда Цэнтральнага района Мінска ад 11 траўня 2023 года ўся інфармацыйная прадукцыя аўтарскага Telegram-канала LAB-66 (@lab66) разам з прыканальным чатам унесена ў Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў[95][96], а стваральнікам, чытачам, падпісчыкам і карыстальнікам пазначанага кантэнту паграже крымінальная адказнасць[97]. Амаль адразу пасля гэтых падзей, праз пачатак актыўнага палітычна матываванага пераследу з боку ўладаў і пагрозу для жыцця (абвінавачванне ў здрадзе дзяржаве, ч.1 арт. 356 КК РБ[98]) ў чэрвені 2023 года Сяргей Бесараб вымушаны быў неадкладна пакінуць Беларусь[53][99] і прасіць міжнароднай абароны ў ЕС, як палітычны ўцякач[4].

Дадаткова

правіць

Радыёаматар-кароткахвалявік з радыёаматарскім пазыўным EU1AEY[100][101]. Прафесійна займаецца спартыўным турызмам[102], мае II дарослы разрад.У 2014 годзе прымаў актыўны ўдзел у ўзнаўленні дзейнасці турыстычнага клуба НАН Беларусі.

Займаўся метеорнай астраноміяй[103] і камерцыйнымі пошукамі метэарытаў[104]

У 2023 годзе для бактэрыі Erwinia amylovora адкрыты бактэрыяфаг Stean[105], названы ў гонар Сяргея Бесараба[106]

Узнагароды

правіць
  • Лаўрэат стыпендыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь на 2015 год таленавітым маладым вучоным да 35 гадоў[1]

За установление физико-химических закономерностей синтеза нового класса иерархических пористых материалов, обладающих комбинированной пористой структурой с регулируемым отношением транспортных путей и каталитически активных центров, отличающихся характеристиками, превосходящими в 7-9 раз показатели образцов, получаемых традиционными методами[107]

Выбраная бібліяграфія

правіць

Манаграфіі

правіць

Выбраныя навуковыя артыкулы

правіць
  • Синтез двухкомпонентных бипористых алюмо-, ферро- и магнийсиликагелей // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия химических наук. — 2011. — № 3. — с. 41-45
  • Темплатный метод регулирования структуры природных алюмосиликатов // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия химических наук. — 2014. — № 3. — c. 22-25
  • Синтез мезопористых адсорбентов на основе гидроксидов металлов // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия химических наук. — 2015. — № 4. — с. 23-27
  • Синтез микропористых силикагелей с применением в качестве темплата гидроксидов металлов // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия химических наук. − 2017. — № 1. — с 44-48
  • Composite materials based on MgO and metallic nanoparticles for catalytic applications // Romanian Journal of Materials. — 2019. EID: 2-s2.0-85077018175 — 2019
  • Investigation of the structure and properties of ceramic materials with a rigid system of microfiltration transport pores based on basalt fibers. — 2021. DOI:10.33774/chemrxiv-2021-46cg5. Архівавана з першакрыніцы 2 лютага 2022.
  • Массовая дозиметрия в 21 веке. Простейшие устройства для дозиметрического контроля, доступные широким слоям населения. Рынок, решения, возможности // Мат.конф. ГУО Институт пограничной службы РБ. — 2021. DOI:10.6084/m9.figshare.14529339. Архівавана з першакрыніцы 9 лютага 2022.

Выбраныя патэнты на вынаходствы

правіць
  • Устройство для очистки твердых поверхностей от разливов металлической ртути. — Патент BY 9699. − 2013.
  • Установка для очистки воздуха от паров ртути. — Патент BY 9629. − 2013
  • Способ получения сорбционного материала. — Патент BY 19685. − 2015
  • Способ получения мезопористого силикагеля. — Патент BY 19921. − 2016
  • Способ получения каталитически активного фильтрующего материала. — Патент BY 21653. — 2018
  • Способ получения меднооксидного катализатора. — Патент BY 21653. — 2018
  • Установка для очистки воды. — Патент BY 12025. — 2019

Выбраныя навукова-папулярныя артыкулы

правіць

Зноскі

правіць
  1. ↑ а б в г Изобретатель 2016, № 6 (198), задн. вокл..
  2. ↑ Сяргей Бесараб: праз Беларусь да зорак — выдатная нацыянальная ідэя! | Навіны Беларусі | euroradio.fm . euroradio.fm (20 чэрвеня 2024). Архівавана з першакрыніцы 20 чэрвеня 2024. Праверана 20 чэрвеня 2024.
  3. ↑ Будучыня беларускай навукі | Наша Вiзiя . Наша Вiзiя | Майстэрня думак (2 чэрвеня 2024). Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2024. Праверана 11 лютага 2025.
  4. ↑ а б в г «Каб я ведаў, што гэта дзяржтаямніца, то можа і не пісаў бы так хвацка». Хімік Сяргей Бесараб расказаў, як сумяшчае навуку і грамадзянскую пазіцыю . Наша Ніва. Архівавана з першакрыніцы 23 лютага 2024. Праверана 23 лютага 2024.
  5. ↑ 114 гадоў з дня нараджэння Барыса Кіта . Рацыя (6 красавіка 2024). — «Сяргей Бесараб – адзін з тых вучняў Наваградка, якому за поспехі ў вучобе пашчасціла ганарова насіць мантыю Барыса Кіта, якую вучоны ў свой час перадаў на вечнае захаванне ў Наваградскі гісторыка-краязнаўчы музей.»  Архівавана з першакрыніцы 6 красавіка 2024. Праверана 6 красавіка 2024.
  6. ↑ Новае жыццё, 2001, № 71, с. 3
  7. ↑ Университет Национальной академии наук Беларуси. Мы гордимся нашими выпускниками. Архівавана з першакрыніцы 6 кастрычніка 2022.
  8. ↑ Каталог ТОП-100 результатов фундаментальных и прикладных исследований НАН Беларуси за 2011-2015 годы (6 кастрычніка 2016). Архівавана з першакрыніцы 30 лістапада 2020.. — Минск: Беларуская навука. — 2016.— с. 74-75, ISBN 978-985-08-2009-9
  9. ↑ Бесараб Сергей Васильевич. РИНЦ. Научная электронная Библиотека
  10. ↑ Сергей Васильевич Бесараб (Siarhei Besarab). scholar.google.com. Праверана 25 сакавіка 2024.
  11. ↑ Константин Бакун. Есть вопрос: что не мешало бы изобрести?. СБ. Беларусь сегодня (29 чэрвеня 2018). Архівавана з першакрыніцы 2 кастрычніка 2020.
  12. ↑ а б Тамара Колос. «Это было ожидаемым ходом». Химику из Академии наук не продлили контракт. Спросили о причинах. TUT.by (23 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 17 снежня 2020.
  13. ↑ Веды, 2011, № 24, с.3
  14. ↑ Виталий Шустиков. Подведены итоги белорусского этапа Startup Tour (руск.). old.sk.ru (11 апреля 2016). Архівавана з першакрыніцы 15 лістапада 2023. Праверана 15 лістапада 2023.
  15. ↑ Навука, 2016, № 16, с.2
  16. ↑ Experts - IEC. experts.iec.ch. Праверана 11 красавіка 2024.
  17. ↑ «Мы назіраем разгортванне ядравага рэнесансу». Пра будучыню АЭС разважае навуковец Сяргей Бесараб . belsat.eu. Праверана 26 красавіка 2024.
  18. ↑ Итоги ХІІ Республиканского конкурса «Компьютер. Образование. Интернет». adu.by. Национальный институт образования (23 мая 2017). Архівавана з першакрыніцы 6 сакавіка 2023.
  19. ↑ Наталья Урядова. Наука в ударе. СБ. Беларусь сегодня (21 верасня 2016). Архівавана з першакрыніцы 1 кастрычніка 2020.
  20. ↑ Научный ринг. Центральная научная библиотека имени Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси. Архівавана з першакрыніцы 23 верасня 2022.
  21. ↑ Яраслаў Лыскавец. Навошта навукоўцы выйшлі на «рынг»?. Звязда (6 кастрычніка 2016). Архівавана з першакрыніцы 23 верасня 2022.
  22. ↑ Знамя юности, 2016, № 38, с 2
  23. ↑ The study of the stability of cryopreserved allopericardium to process of dystrophic calcification in the experiment.(недаступная спасылка) — 2016, eLIBRARY ID: 29313820
  24. ↑ Все статьи. Блог беларуского химика. Сергей Бесараб. github.com. Архівавана з першакрыніцы 27 лютага 2023.
  25. ↑ Сергей Бесараб. Коронавирус 2019-nCoV. FAQ по защите органов дыхания и дезинфекции. Хабр (29 студзеня 2020). Архівавана з першакрыніцы 30 cтудзеня 2020.
  26. ↑ Сергей Бесараб. Растения I класса опасности. Памятка по идентификации. Хабр (16 ліпеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 25 ліпеня 2021.
  27. ↑ Технотекст: все номинанты, победители и немного тайны. Хабр (21 ліпеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 27 жніўня 2022.
  28. ↑ Пленка на чае. Блеск и нищета (руск.). Хабр (19 лістапада 2024). Архівавана з першакрыніцы 16 мая 2025. Праверана 16 мая 2025.
  29. ↑ Технотекст 7: шорт-листы для 499 отборных статей (руск.). Хабр (30 красавіка 2025). Архівавана з першакрыніцы 16 мая 2025. Праверана 16 мая 2025.
  30. ↑ Ольга Панасина. Элементы жизни. Навука №18(2745) c. 8 (29 красавіка 2019). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2023.
  31. ↑ Сергей Бесараб. Скоропищ или Чем прокормиться в исключительных условиях (руск.). patreon.com (3 сакавіка 2021).
  32. ↑ Ці каштавалі мяса саранчы? А яно ўжо прадаецца ў Польшчы. Знайшлі беларуса — фаната такой ежы . Наша ніва (27 жніўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 27 жніўня 2023.
  33. ↑ Besarab, Siarhei. Неожиданные источники пищевого белка (англ.). Medium (9 лістапада 2021). Праверана 14 сакавіка 2024.
  34. ↑ Муковозчик, Андрей. Путаные мысли приводят к путаной жизни – как думаете, правильно? (руск.). www.sb.by (28 жніўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 21 красавіка 2024. Праверана 21 красавіка 2024.
  35. ↑ В Беларуси с помощью смартфона можно будет измерить давление и определить качество продуктов. СТБ (02 чэрвеня 2017). Архівавана з першакрыніцы 7 кастрычніка 2020.
  36. ↑ Научный хакатон в Минске: домашний наркотест, синтез генов и алгоритм для перебора картофеля (руск.). dev.by. Праверана 25 сакавіка 2024.
  37. ↑ Амерыканскія навукоўцы прыдумалі, як візуальна сачыць за людзьмі па WiFi замест камер. Аказваецца, беларусы прэзентавалі падобны метад 6 год таму. Наша ніва (20 лютага 2023). Архівавана з першакрыніцы 22 лютага 2023.
  38. ↑ Сяргей Бесараб. Каментары для медыя - YouTube. www.youtube.com. Праверана 12 красавіка 2024.
  39. ↑ Не давярайце ўсяму, што пішуць. Хімік тлумачыць, як правільна выбраць SPF | Навіны Беларусі | euroradio.fm . euroradio.fm (17 мая 2024). — «Беларусам варта падумаць пра… сіесту, кажа навуковец і вядомейшы беларускі папулярызатар хіміі Сяргей Бесараб.»  Архівавана з першакрыніцы 17 мая 2024. Праверана 17 мая 2024.
  40. ↑ Сергей Бесараб. Комментарии в СМИ. steanlab.github.io. Архівавана з першакрыніцы 28 верасня 2023. Праверана 1 кастрычніка 2023.
  41. ↑ Соль «Беларуськалия» переименовали и продают ЕС в обход санкций (руск.). investigatebel.org. Праверана 15 мая 2025.
  42. ↑ Научно-Технический·LAB-66·Лабораторный журнал беларуского химика. Telegram. Праверана 27 верасня 2023.
  43. ↑ а б Мікіта Мелказераў. Его УВОЛИЛИ из Академии наук: Лукашенко, бомба в 50 килотонн, почему наука в заднице - БЕСАРАБ. жизнь-малина (16 верасня 2023). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2023.
  44. ↑ «Калі б за справу ўзялася ваенная контрвыведка, мяне б, хутчэй за ўсё, знайшлі. Таму я хутка з’ехаў з Беларусі» . Зелёный портал. Архівавана з першакрыніцы 23 лютага 2024. Праверана 23 лютага 2024.
  45. ↑ На Лунинецком аэродроме расширяют территорию, но дело это опасное — там повышенный уровень радиоактивного загрязнения (руск.). Беларускі Гаюн | Belarusian Hajun project (18 жніўня 2022). Праверана 26 сакавіка 2024.
  46. ↑ ОПАСНОСТЬ! Аэрозоль азотной кислоты (+NO₂) (руск.). Беларускі Гаюн | Belarusian Hajun project (5 красавіка 2022). Праверана 26 сакавіка 2024.
  47. ↑ В Мариуполе могло быть применено химическое оружие. (руск.). Беларускі Гаюн | Belarusian Hajun project (11 красавіка 2022). Праверана 26 сакавіка 2024.
  48. ↑ Telegram-канал "Научно-Технический·LAB-66·Лабораторный журнал беларуского химика" — @lab66 — TGStat (руск.). TGStat.com. Праверана 25 сакавіка 2024.
  49. ↑ Химик разоблачил обвинение в адрес Степана Латыпова о попытке отравления силовиков (руск.). gazetaby.info. Газета «Салідарнасць» (20 верасня 2020). Архівавана з першакрыніцы 18 кастрычніка 2020.
  50. ↑ Химик раскритиковал сюжеты БТ об «отравителе милиционеров» Латыпове. reform.by (22 верасня 2020). Архівавана з першакрыніцы 31 кастрычніка 2020.
  51. ↑ Евгения Штейн. Удобрение, «Белизна» и средство от кротов. Ученый-химик раскритиковал историю об «отравителе» с «площади Перемен». onliner.by (21 верасня 2020). Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2021.
  52. ↑ Александр Бакланов. Житель минской «Площади перемен» Степан Латыпов пытался покончить с собой в зале суда Заявив перед этим, что милиция угрожала возбудить дела против его родных и соседей. Медуза (1 чэрвеня 2021). — «В сюжетах говорилось, что Латыпов якобы собирался использовать против сотрудников силовых структур «препараты первого класса опасности, содержащие яд дифосфин». Неназванный сотрудник ГУБОПиК заявил, что Латыпов хотел обработать этим веществом земельные участки и дачи силовиков, а также распылить его над бойцами ОМОНа и внутренних войск во время протестных акций. Это заявление государственных СМИ раскритиковал белорусский химик Сергей Бесараб, старший научный сотрудник Национальной академии наук Беларуси.»  Архівавана з першакрыніцы 29 лістапада 2022.
  53. ↑ а б в г Ирина Дрозд. Беларусский ученый: «Дорога из Беларуси заняла три дня, и это были самые страшные три дня за последнее время». gazetaby.info. Газета «Салідарнасць» (7 ліпеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 8 ліпеня 2023.
  54. ↑ Появился фонд солидарности для учёных, которые потеряли работу. DEV.BY (16 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 7 ліпеня 2023.
  55. ↑ Белорусские ученые создали «фонд солидарности» с вакансиями для коллег, которые потеряли работу. TUT.BY (16 лістапада 2023). Архівавана з першакрыніцы 25 лістапада 2023.
  56. ↑ Обращение беларусской научной общественности. Linkedin (2 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 7 ліпеня 2023.
  57. ↑ Белорусские учёные выступили против войны, развязанной вооружёнными силами РФ. NEXTA Live (3 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2023. Праверана 1 красавіка 2024.
  58. ↑ Обращение беларусской научной общественности. МотолькоПомоги (3 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2022. Праверана 1 красавіка 2024.
  59. ↑ Национальная академия наук Беларуси выступила против войны. Беларусь головного мозга (3 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 чэрвеня 2022. Праверана 1 красавіка 2024.
  60. ↑ НАН опровергла фейк относительно позиции белорусских ученых. БелТА (3 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2022.
  61. ↑ Министерство внутренних дел Республики Беларусь. О мерах противодействия экстремизму и реабилитации нацизма (руск.). www.mvd.gov.by. Архівавана з першакрыніцы 27 жніўня 2023.
  62. ↑ Дзе ў Беларусі жыве найбольш «экстрэмістаў»?. Новы час Online (15 лістапада 2022). Архівавана з першакрыніцы 16 лістапада 2022.
  63. ↑ Где в Беларуси живут «экстремисты»? Анализ списка МВД из 1700+ человек. DEV.BY (15 лістапада 2022). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2022.
  64. ↑ 36-летний минчанин Александр. Белорусский ученый составил портрет среднестатистического «экстремиста» — вот он какой — Зеркало, 18 лістапада 2022
  65. ↑ Татьяна Гаргалык. "Список экстремистов" от МВД Беларуси: кого и за что внесли"Список экстремистов" от МВД Беларуси: кого и за что внесли (руск.). dw.com. Deutsche Welle (23 лістапада 2022).
  66. ↑ а б Вядомы хімік склаў партрэт рэпрэсаванага навукоўца. Некаторыя высновы нечаканыя. Наша ніва (5 траўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 5 траўня 2023.
  67. ↑ Алесь Наваборскі. Найчасцей рэпрэсавалі філолагаў і гісторыкаў: статыстыка рэпрэсіяў у навуцы ад 2020 года. Белсат (5 траўня 2023).
  68. ↑ Сяргей Бесараб: «Патрэбна даносіць да сусветнай грамадскасці інфармацыю пра пачварныя злачынствы» (бел.). stranafund.org. Фонд "СТРАНА ДЛЯ ЖИЗНИ". Архівавана з першакрыніцы 7 красавіка 2024. Праверана 7 красавіка 2024.
  69. ↑ Сергей Бесараб — Dissidentby (руск.). dissidentby.com. Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2024. Праверана 4 сакавіка 2024.
  70. ↑ Дзе размесцяць расійскую ядзерную зброю, выбух якой можа знішчыць цэлы горад? . Наша ніва (26 траўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 ліпеня 2023.
  71. ↑ Besarab, Siarhei. Ядерная тайна тепличного комбината (англ.). Medium (3 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 14 сакавіка 2024. Праверана 14 сакавіка 2024.
  72. ↑ Алеся Вербаловіч. Якую ядзерную зброю РФ можа даць Лукашэнку? . Беларускае Радыё Рацыя (11 сакавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2023.
  73. ↑ Мікола Бянько. Сяргей Бесараб: Мы зараз вяртаемся ў 1996 год, калі Беларусь пазбаўлялася ядзернай зброі. Беларускае Радыё Рацыя (31 сакавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 31 сакавіка 2023.
  74. ↑ Сяргей Бесараб: Лагер пад Асіповічамі – хутчэй для ахоўнікаў ядзернай зброі, чым для ПВК «Вагнер». Беларускае Радыё Рацыя (3 ліпеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 4 ліпеня 2023. Праверана 4 ліпеня 2023.
  75. ↑ Сяргей Бесараб: Трансфер ядзернай зброі з Расеі ў Беларусь сапраўды завершаны . Рацыя (28 снежня 2023). Архівавана з першакрыніцы 15 сакавіка 2024. Праверана 15 сакавіка 2024.
  76. ↑ Belarus’ “Nuclear-Capable” Iskanders Get A New Garage (англ.). Federation of American Scientists. Архівавана з першакрыніцы 15 сакавіка 2024. Праверана 15 сакавіка 2024.
  77. ↑ Depot In Belarus Shows New Upgrades Possibly For Russian Nuclear Warhead Storage (англ.). Federation of American Scientists. Архівавана з першакрыніцы 15 сакавіка 2024. Праверана 15 сакавіка 2024.
  78. ↑ Пад Асіповічамі створана база захоўвання ядзернай зброі . Наша Ніва (15 сакавіка 2024). Архівавана з першакрыніцы 15 сакавіка 2024. Праверана 15 сакавіка 2024.
  79. ↑ В Канаде рассказали о прорывной разработке, которую в Беларуси зарубили много лет назад. Как такое происходит, объяснил автор проекта (руск.). Зеркало (28 лютага 2024). Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2024. Праверана 29 лютага 2024.
  80. ↑ Сяргей Бесараб пра беларускую навуку ў выгнанні і на «ваенных рэйках» унутры Беларусі . Рацыя (26 сакавіка 2024). Архівавана з першакрыніцы 27 сакавіка 2024. Праверана 27 сакавіка 2024.
  81. ↑ «Мае знаёмыя робяць у Акадэміі разлікі для расійскіх ракет». Што адбываецца з беларускай навукай . Наша ніва (1 кастрычніка 2023). Архівавана з першакрыніцы 2 кастрычніка 2023. Праверана 2 кастрычніка 2023.
  82. ↑ Вучоны-хімік: Знойдуцца людзі, якія змогуць пошук «ветра ў полі» прадаць вар’яту — як у казцы пра голага караля . gazetaby.info. Газета «Салідарнасць» (19 сакавіка 2024). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2024.
  83. ↑ Навуковец патлумачыў феномен рэжыму і ацаніў страты беларускай навукі за час кіравання Лукашэнкі . Наша Ніва (17 красавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 17 красавіка 2023. Праверана 25 сакавіка 2024.
  84. ↑ Сяргей Бесараб: Уся хімічная прамысловасць Беларусі сёння – гэта падтрыманне створанага ў савецкі час . Беларускае Радыё Рацыя (12 траўня 2023). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2023.
  85. ↑ Сяргей Бесараб: Новая Беларусь можа лёгка стаць высокатэхналагічнай краінай . Беларускае Радыё Рацыя (22 лістапада 2022). Архівавана з першакрыніцы 23 лістапада 2022.
  86. ↑ Сергей БЕСАРАБ: «Сельское хозяйство Беларуси — это замкнутый круг, разорвать который будет тяжело… (руск.). Medium (25 верасня 2021). Архівавана з першакрыніцы 2 чэрвеня 2023. Праверана 26 сакавіка 2024.
  87. ↑ Почему любительская наука важна для "Беларуси в эпоху перемен" (руск.) (6 кастрычніка 2022). Архівавана з першакрыніцы 6 кастрычніка 2022.
  88. ↑ Сергей Бесараб: «Беларуской науке нужна свобода» (руск.). Честные люди (20 сакавіка 2025). Архівавана з першакрыніцы 21 сакавіка 2025. Праверана 21 сакавіка 2025.
  89. ↑ НАН Беларуси: институциональный анализ (руск.) (11 лютага 2025). doi:10.13140/RG.2.2.34242.29127.
  90. ↑ Экс-калега расказвае пра міністра адукацыі: «У Акадэміі навук яго называлі «Граза дзядам». Наша ніва (10 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 4 студзеня 2023.
  91. ↑ Светлана Галузо. Как Лукашенко репрессировал беларусских ученых, выступивших за новые выборы. Международный Центр Гражданских Инициатив (28 ліпеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 28 ліпеня 2021.
  92. ↑ Больш за 800 беларускіх навукоўцаў падпісалі ліст у падтрымку звольненых з Акадэміі навук калег. Наша ніва (14 студзеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 верасня 2022.
  93. ↑ Больш за 800 беларускіх навукоўцаў падпісалі ліст у падтрымку калегаў, звольненых з Акадэміі навук. Беларуская служба Радыё «Свабода» (14 студзеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2022.
  94. ↑ Обращение в КГБ от Черменский | База доносов в КГБ Беларуси (англ.). bysliv.com. Архівавана з першакрыніцы 2 мая 2024. Праверана 2 мая 2024.
  95. ↑ Обзор борьбы с «экстремизмом» в Беларуси за апрель-июнь 2023. Human Constanta (18 ліпеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 23 верасня 2023. Праверана 28 сакавіка 2024.
  96. ↑ День экстремистских формирований и материалов: хроника преследования 17 мая. spring96.org. Архівавана з першакрыніцы 18 траўня 2023.
  97. ↑ БАЖ: Патрабуем спыніць практыку выкарыстання антыэкстрэмісцкага заканадаўства для абмежавання свабоды слова . Беларуская асацыяцыя журналістаў. Архівавана з першакрыніцы 26 сакавіка 2024. Праверана 26 сакавіка 2024.
  98. ↑ Набыў у Менску радыяактыўныя пацеркі. Хімік расказвае, як засцерагчыся ад выпраменьвання дома (руск.). Зелёный портал. — «Радыяцыйны хімік, навукова-тэхнічны блогер, былы супрацоўнік Акадэміі навук Сяргей Бесараб жыве зараз у Еўразвязе. Дома навукоўцу чакае абвінавачанне ў здрадзе дзяржаве па 356 артыкуле Крымінальнага кодэкса.»  Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2024. Праверана 30 красавіка 2024.
  99. ↑ Беларускі навуковец, якому давялося ўцячы з Беларусі тайнымі сцежкамі, напісаў «кароткі дапаможнік па экстраннай эвакуацыі». Наша ніва (28 чэрвеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 4 ліпеня 2023.
  100. ↑ EU1AEY - Сергей Бесараб :: Информация о позывном. qrz.ru. Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2022.
  101. ↑ EU1AEY - Callsign Lookup by QRZ Ham Radio. qrz.com. Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2022.
  102. ↑ Dzed Fyodar. Конкурс туристских отчетов «Активный 2013»: итоги и награждение. Активный туризм в Беларуси (8 кастрычніка 2013). Архівавана з першакрыніцы 10 студзеня 2023.
  103. ↑ «Царапают „здесь был Вася“ на стене Лувра». Химик Сергей Бесараб — о том, как жодинский метеорит показал состояние беларусской науки (руск.). Зеркало (1 лютага 2025). — «Этот случай побудил высказаться химика Сергея Бесараба, который метеоритами увлекается с детства и профессионально занимался их поиском и изучением»  Архівавана з першакрыніцы 1 лютага 2025. Праверана 1 лютага 2025.
  104. ↑ Месяц таму ў Мінскай вобласці ўпаў метэарыт. Сяргей Бесараб падазрае, што яго могуць вывезці ў Расію . Наша Ніва (29 студзеня 2025). — «Сяргей калісьці працаваў хімікам-аналітыкам у камандзе паляўнічых на метэарыты. Яго задачай было ідэнтыфікаваць знойдзеныя матэрыялы, і ад гэтай працы, успамінае ён, залежаў заробак усёй каманды»  Архівавана з першакрыніцы 29 студзеня 2025. Праверана 29 студзеня 2025.
  105. ↑ Erwinia phage Stean, complete genome(англ.). — 2022-11-30. Архівавана з першакрыніцы 23 чэрвеня 2024.
  106. ↑ Besarab N.V., Letarov A.V., Belalov I.S., Golomidova A.K., Kulikov E.E., Babenko V.V., Ivanova K.V., Besarab S.V., Evtushenkov A.N. A novel temperate Erwinia amylovora bacteriophage Stean // Микробные биотехнологии : фундаментальные и прикладные аспекты : материалы XIII Междунар. науч. конф. (Минск, 6–9 июня 2023 г.) : зборнік. — Беларуская навука, 2023. — С. 19-21. — ISBN 978-985-08-3004-3.
  107. ↑ Веды 2015, № 2, с. 3.

Літаратура

правіць
  • Веды № 2 (2522), 12 студзеня 2015.
  • Навука № 16 (2587), 18 красавіка 2016
  • Навука №18 (2745), 29 красавіка 2019
  • К Дню изобретателя и рационализатора // Изобретатель № 6 (198), 2016.
  • Таленты побач // Новае жыццё № 71 (8256), 5 верасня 2001

Спасылкі

правіць
 
Лагатып Вікіцытатніка
У Вікікрыніцах ёсць тэксты па тэме
Сяргей Васілевіч Бесараб
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Сяргей_Васілевіч_Бесараб&oldid=4997586"