Сярэдневяковая гістарыяграфія
Сярэдневяковая гістарыяграфія (англ.: Historiography in the Middle Ages, ням.: Mittelalterliche Geschichtsschreibung, фр.: Historiographie médiévale) — наўмыснае захаванне памяці аб мінулым у працах заходнееўрапейскіх пісьменнікаў IV—XV стагоддзяў, якое прадстаўляе сабой прамы працяг антычнай грэчаскай і рымскай гістарыяграфіі, аднак, у адрозненне ад яе, арганізуе падзеі па храналогіі, а не па прычынна-следчым сувязям, і дрэнна лакалізаванае ў прасторы[1]. Гісторыя як самастойная дысцыпліна адсутнічала ў эпоху Сярэднявечча, як не існавала прафесіі гісторыка; тым не менш, пісьменнікі на гістарычную тэму разумелі асаблівасці гістарычнага жанру[1]. Пераважна стварэннем гістарычных тэкстаў займаліся святары, а затым — дзяржаўныя дзеячы і нават трубадуры і жанглёры, прадстаўнікі папаланаў і бюргерства. Значная частка тэкстаў пісалася на лацінскай мове, масіў тэкстаў на сучасных эпосе нацыянальных мовах з’яўляецца толькі з Высокага Сярэднявечча.
Пры нязменнасці рытарычнага метаду, які дастаўся ад антычнасці, сярэднявечная гістарыяграфія з’яўлялася рэалізацыяй шэрагу хрысціянскіх канцэпцый[2], у першую чаргу — універсалізму і эсхаталогіі[3]. Практычна ўсе сярэдневяковыя гісторыкі распрацоўвалі ўніверсалісцкі пункт гледжання, паколькі гісторыя ўспрымалася як дзеі Божыя, што не выключала лакальнага патрыятызму і ксенафобіі. Р. Колінгвуд падкрэсліваў, што «Гісторыя як воля Бога прадвызначае самае сябе, і яе заканамерны працяг не залежыць ад імкнення чалавека кіраваць ёй. У ёй узнікаюць і рэалізуюцца мэты, не запланаваныя ні адной чалавечай істотай. Нават тыя, хто думае, што яны процідзейнічаюць ім, на самой справе спрыяюць іх выкананню»[4].
Сярэдневяковыя гісторыкі імкнуліся расказаць аб мінулых часах і апісаць сучасныя ім падзеі ў строгай храналагічнай паслядоўнасці[5]. Гэты падыход прывёў да ўсведамлення, што чалавецтва ў сваім развіцці прайшло шэраг этапаў. Адным з першых варыянтаў перыядызацыі стала чатырохчастковая канцэпцыя Іпаліта Рымскага і Юлія Афрыкана. Яна прадугледжвала сумяшчэнне антычнай канцэпцыі змены Залатога, Срэбнага, Бронзавага і Жалезнага стагоддзяў з хрысціянскім правідэнцыялізмам; да кожнага стагоддзя была прывязаная буйная імперыя: Халдэйская (Вавілонская), Персідская, Македонская, Рымская. Іншая традыцыя была закладзена ў XII стагоддзі Іаахімам Флорскім, які падзяліў гісторыю на тры перыяды: валадаранне Бога-Айца, або няўцелаўленага Бога, дахрысціянская эра; валадаранне Бога-сына, або хрысціянская эра; валадаранне Святога Духа, якое павінна было пачацца ў будучыні. Ключом да гісторыі было Адкрыццё, якое дазваляла разумець мінулыя дзеі Творцы і дазваляла прадэманстраваць Яго будучыя намеры, аднак справа гісторыка — толькі мінулае, а будучыня — вобласць прарока[6][7].
Зноскі
- ↑ а б Гуревич 2003.
- ↑ Коллингвуд 1980, с. 52.
- ↑ Коллингвуд 1980, с. 49—51.
- ↑ Коллингвуд 1980, с. 53.
- ↑ Гене 2002, с. 25.
- ↑ Коллингвуд 1980, с. 53—54.
- ↑ Гене 2002, с. 24.
Літаратура
правіць- Гене Б. История и историческая культура Средневекового Запада / Пер. с фр. Э. Береговской. — М.: Языки славянской культуры, 2002. — 496 с. — (Studia historica). — ISBN 5-94457-023-7.
- Словарь средневековой культуры / Под ред. А. Я. Гуревича. — М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2003. — 632 с. — («Summa culturologiae»). — ISBN 5-8243-0410-6.
- Коллингвуд Р. Дж. Идея истории. Автобиография / Пер. и комментарии Ю. А. Асеева; Статья М. А. Кисселя; Отв. ред.: И. С. Кон, М. А. Киссель; Академия наук СССР. — М.: Наука, 1980. — 488 с. — (Памятники исторической мысли).